Fianna Fáil
| Hermenn örlaganna Fianna Fáil | |
|---|---|
| Formaður | Brendan Smith |
| Forseti | Micheál Martin |
| Varaforseti | Dara Calleary |
| Aðalritari | Seán Dorgan |
| Þingflokksformaður | Catherine Ardagh |
| Stofnár | 16. maí 1926 |
| Stofnandi | Éamon de Valera |
| Höfuðstöðvar | 65–66 Lower Mount Street, Dyflinni 2, D02 NX40, Írlandi |
| Félagatal | 18.000 (2020) |
| Stjórnmálaleg hugmyndafræði |
Hægristefna, frjálslyndi, íhaldssemi, kristileg lýðræðishyggja, írsk þjóðernishyggja, Evrópustefna |
| Einkennislitur | Grænn |
| Neðri deild írska þingsins |  |
| Efri deild írska þingsins |  |
| Evrópuþingið |  |
| Vefsíða | fiannafail.ie |
Fianna Fáil (ísl. Hermenn örlaganna) er hægrisinnaður stjórnmálaflokkur í írska lýðveldinu. Frá stofnun lýðveldisins hafa allar stjórnir ríkisins verið leiddar annaðhvort af Fianna Fáil eða flokknum Fine Gael, sem er einnig hægriflokkur en er talinn frjálslyndari í félagsmálum. Fianna Fáil varð til árið 1926 með klofningi úr írsku sjálfstæðissamtökunum Sinn Féin árið 1926 vegna ósættis með skilmála samningsins sem stofnsetti írska fríríkið. Núverandi leiðtogi flokksins er Micheál Martin.
Söguágrip
[breyta | breyta frumkóða]Fianna Fáil rekur uppruna sinn til írsku borgarastyrjaldarinnar, sem háð var milli stuðningsmanna og andstæðinga sáttmála sem írskir sjálfstæðissinnar undirrituðu við Bretland í kjölfar írska sjálfstæðisstríðsins árið 1921. Með sáttmálanum hlaut Írland sjálfstæði sem írska fríríkið, en konungur Bretlands var áfram þjóðhöfðingi þess og írskir þingmenn urðu að sverja honum hollustueið. Írskir lýðveldissinnar voru mjög mótfallnir þessum skilmálum en urðu að láta í minni pokann eftir ósigur gegn stuðningsmönnum sáttmálans í borgarastyrjöldinni.[1]
Eftir stofnun fríríkisins héldu andstæðingar samningsins í sjálfstæðisflokknum Sinn Féin fyrst um sinn þá stefnu að taka ekki sæti sem þeir unnu á írska þinginu til þess að þurfa ekki að sverja Bretakonungi hollustueið. Éamon de Valera, einn af leiðtogum samningsandstæðinga í Sinn Féin, ákvað árið 1926 að víkja frá þessari stefnu og stofnaði því nýjan stjórnmálaflokk, Fianna Fáil. Flokkurinn var stofnaður með það að markmiði að meðlimir hans skyldu taka sæti á þinginu en vinna innan vébanda fríríkisins til að slíta smám saman öllum tengslum við Bretland og gera Írland að lýðveldi. Flokkurinn höfðaði til írskra bænda, verkamanna og undirstéttanna með fyrirheitum um efnahagslega sjálfbærni en naut minna fylgis meðal kjósenda úr mið- og yfirstéttum.[2]
Fianna Fáil komst í ríkisstjórn í fyrsta skipti eftir kosningar í fríríkinu árið 1932. Éamon de Valera varð forsætisráðherra og á stjórnartíð hans var smám saman dregið úr tengslum Írlands við bresku krúnunna. Írlandi var í reynd umbreytt í sjálfstætt lýðveldi með stjórnarskrárbreytingum árið 1937 þar sem forseti Írlands varð þjóðhöfðingi landins í stað Bretakonungs.
Upp frá stofnun írska lýðveldisins hefur Fianna Fáil yfirleitt verið stærsti flokkurinn á írska þinginu. Flokkurinn var við völd í 61 af þeim 79 árum sem liðu frá fyrsta kosningasigri hans til ársins 2011. Lengsta samfellda stjórnartíð hans var í tæp 16 ár frá 1932 til 1958. Lengsta samfellda seta flokksins í stjórnarandstöðu á 20. öldinni var í fjögur ár frá 1973 til 1977. Allir leiðtogar flokksins hafa orðið forsætisráðherrar Írlands.[3]
Fianna Fáil gekk í Bandalag frjálslyndra og demókrata fyrir Evrópu (ALDE) þann 16. apríl árið 2009 og Evrópuþingmenn flokksins sátu á þinginu með Evrópuþinghópi ALDE frá 2009 til 2014. Flokkurinn er aðili að Alþjóðasambandi frjálslyndra flokka.[4]
Flokkurinn viðhélt stöðu sinni sem stærsti hópurinn á írska þinginu í öllum kosningum frá árinu 1932 til ársins 2007. Flokkurinn tapaði verulegu fylgi í kjölfar efnagskreppunnar árið 2008 og galt afhroð í kosningum árið 2011. Í kosningunum lenti flokkurinn í þriðja sæti á eftir Fine Gael og Verkamannaflokknum og var þetta versti kosningaósigur sitjandi ríkisstjórnar í sögu Írlands.[5][6] Flokkurinn bætti við sig fylgi eftir kosningar árið 2016 og féllst á að styðja minnihlutastjórn Fine Gael.[7] Eftir kosningar árið 2020 hlaut Fianna Fáil næstflest atkvæði en varð aftur stærsti flokkurinn á þinginu. Eftir kosningarnar mynduðu Fianna Fáil og Fine Gael samsteypustjórn ásamt Græna flokknum þar sem leiðtogi Fianna Fáil, Micheál Martin, varð forsætisráðherra á fyrri hluta kjörtímabilsins.[8]
Hugmyndafræði
[breyta | breyta frumkóða]Fianna Fáil er sem flokkur talinn breiðfylking án sértækrar hugmyndafræði eða stefnumála. Í könnunum, rannsóknum og viðtölum hefur reynst erfitt að benda á áherslumun á milli Fianna Fáil og helsta keppinautar hans, Fine Gael.[9][10][11][12] Margir hafa bent á að munurinn á milli þeirra felist í arfleifð borgarastyrjaldarinnar og í nálgun þeirra á það markmið að ná fram sameiningu Írlands. Kevin Byrne og stjórnmálafræðingurinn Eoin O'Malley hafna þessari skýringu og telja að munurinn á milli flokkanna tveggja eigi sér mun eldri rætur í mismunandi tegundum írskrar þjóðernishyggju (írsku upplýsingarinnar og gelískrar þjóðernishyggju) sem hægt sé að rekja til aðflutninga Engil-Normana og Englendinga til Írlands annars vegar og gelísku eyjarskeggjanna hins vegar.[13]
Á tíunda áratugnum var Fianna Fáil lýst sem íhaldsflokki, en einnig sem þjóðernisflokki. Flokkurinn hefur lýst sjálfum sér sem breiðfylkingu[14] og hefur sótt fylgi til margra samfélagsstétta.[15][16] Frá 1989 til 2011 leiddi Fianna Fáil stjórnarsamstörf bæði við vinstri- og hægriflokka. Meðal langvarandi áherslumála flokksins má nefna írska samheldni, vernd írskrar tungu og ævarandi hernaðarhlutleysi Írlands.[17][18] Flokkurinn er yfirleitt talinn popúlískari,[19] þjóðernissinnaðari og almennt viljugri til að grípa inn í efnahagslífið en Fine Gael[20] en báðir flokkarnir styðja áframhaldandi aðild Írlands að Evrópusambandinu.[21][22]
Leiðtogar Fianna Fáil
[breyta | breyta frumkóða]Leiðtogar Fianna Fáil frá árinu 1926 hafa verið:
- Éamon de Valera (1926–1959)
- Seán Lemass (1959–1966)
- Jack Lynch (1966–1979)
- Charles Haughey (1979–1992)
- Albert Reynolds (1992–1994)
- Bertie Ahern (1994–2008)
- Brian Cowen (2008–2011)
- Micheál Martin (2011–)
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ Gunnar Pálsson (23. mars 1978). „„Mikill örn með ylblíða klóglófa"“. Morgunblaðið. Sótt 15. maí 2019.
- ↑ Peter Mair og Liam Weeks, "The Party System," í Politics in the Republic of Ireland, ritstj. John Coakley og Michael Gallagher, 4. útg. (New York: Routledge, 2004), bls. 140.
- ↑ „Leaders of Ireland“. Encyclopedia Britannica (enska). Sótt 20. febrúar 2020.
- ↑ „Our Members—Europe“. Liberal International. Afrit af upprunalegu geymt þann 7. nóvember 2017. Sótt 25. júní 2020.
- ↑ „Recapturing relevance a huge challenge for FF“. The Irish Times. 1. maí 2011. Sótt 4. október 2015.
- ↑ Haughey, Nuala (23. nóvember 2010). „Irish government teeters on the brink“. The National.
- ↑ McDonald, Harry (28. febrúar 2016). „Fianna Fáil truce will allow Kenny to continue as taoiseach“. The Guardian. Sótt 6. júní 2017.
- ↑ Atli Ísleifsson (15. júní 2020). „Martin verður næsti forsætisráðherra Írlands“. Vísir. Sótt 15. júní 2020.
- ↑ Laver, Michael; Benoit, Kenneth (apríl 2003). „The Evolution of Party Systems Between Elections“ (PDF). American Journal of Political Science. 47 (2): 215–233. doi:10.1111/1540-5907.00015. Sótt 24. júní 2013.
- ↑ Benoit, Kenneth; Laver, Michael (júní 2003). „Estimating Irish Party Positions Using Computer Wordscoring: The 2002 Elections“. Irish Political Studies. 18 (1): 97–107. CiteSeerX 10.1.1.144.6558. doi:10.1080/07907180312331293249.
- ↑ Benoit, Kenneth; Laver, Michael (Summer–Autumn 2005). „Mapping the Irish Policy Space: Voter and Party Spaces in Preferential Elections“ (PDF). The Economic and Social Review. 36 (2): 83–108. Sótt 24. júní 2013.
- ↑ Gilland Lutz, Karin (Winter 2003). „Irish party competition in the new millennium: Change, or plus ça change?“. Irish Political Studies. 18 (2): 40–59. doi:10.1080/1364298042000227640.
- ↑ Byrne, Kevin; O'Malley, Eoin (nóvember 2012). „Politics with Hidden Bases: unearthing party system's deep roots“ (PDF). British Journal of Politics and International Relations. 14 (4): 613–629. doi:10.1111/j.1467-856X.2011.00478.x. Afrit af upprunalegu (PDF) geymt þann 24. október 2017. Sótt 25. júní 2020.
- ↑ Tom Garvin (2005). Preventing the Future: Why was Ireland so Poor for so Long?. Gill and Macmillan. bls. 208. ISBN 978-0717139705. Sótt 3. júní 2017.
- ↑ „Micheal Martin elected as eighth leader of Fianna Fáil“. The Irish Times. 26. janúar 2011.
- ↑ Cowen, Barry (26. maí 2011). „Cowen Calls on Government to resist OECD right wing agenda“. Fianna Fáil. Afrit af upprunalegu geymt þann 14 júní 2013. Sótt 24. júní 2013.
- ↑ „About Fianna Fáil“. Fianna Fáil. Afrit af upprunalegu geymt þann 14. nóvember 2017. Sótt 5. júní 2017.
- ↑ Fianna Fáil. Sótt 5. júní 2017.
- ↑ Katy Hayward; Mary C. Murphy, ritstjórar (2013). „Ireland's EU Referendum Experience“. The Europeanization of Party Politics in Ireland, North and South. Routledge. bls. 26. ISBN 9780955820373.
- ↑ Murphy, William (2005). „Cogging Berkeley?: "The Querist" and the Rhetoric of Fianna Fáil's Economic Policy“. Irish Economic and Social History. 32: 63–82. doi:10.1177/033248930503200104. JSTOR 24338940.
- ↑ Morris, Allison (22. febrúar 2019). „SDLP and Fianna Fáil call for all island pro remain alliance“. The Irish News.
- ↑ „Irish PM's pro-EU party ahead in European vote, polls suggest“. France 24. 25. maí 2019.