Does the Silesian model of a priest exist? If so, what, and to what extent, affects its specifici... more Does the Silesian model of a priest exist? If so, what, and to what extent, affects its specificity: family environment, school, presbytery, parish, seminary? The author of the article by answering these questions draws attention to the historical factors preceding the establishment of the diocese of Katowice: religious, church, social and political ones which contributed to the specificity of a Silesian priest: rural and urban parish priest, churches builder, community worker, political and cultural activist, education officer
Artykul ma charakter przeglądowy. W pierwszej cześci Autor prezentuje przegląd poglądow na temat ... more Artykul ma charakter przeglądowy. W pierwszej cześci Autor prezentuje przegląd poglądow na temat przerywania ciązy od czasow starozytnych az do nowozytnych, kladąc szczegolny akcent na rozwoj terminologii i ukryte w niej znaczenia. Dowodzi, ze szczegolowa penalizacja czynu, jakim bylo przerywanie ciązy – utozsamiane do czasow nowozytnych z zabojstwem – uzaleznione bylo od chronologii ciązy. Dokonuje rowniez rozroznienia miedzy aborcją (przerwaniem ciązy) a zabojstwem dziecka juz narodzonego. Obydwa czyny w prawie pruskim byly obwarowane wysokimi karami, z karą śmierci wlącznie. W drugiej cześci artykulu omawia praktyczne aspekty ochrony zycia nienarodzonych i zjawisko przerywania ciązy oraz zabojstwa dzieci narodzonych dokonywane przez matki, polozne i znachorow.
Der Artikel umfasst das Gebiet von zwei oberschlesischen Dekanaten und zwar die Dekanate Bytom un... more Der Artikel umfasst das Gebiet von zwei oberschlesischen Dekanaten und zwar die Dekanate Bytom und Pszczyna die im Jahre 1821 in die Diözese Wrocław eingegliedert wurden. Die Genese der Mässigkeitsbewegung in Oberschlesien im XIX und Anfang des XX Jahrhundert ist mit dem Problem des fortschreitenden Alkoholismus der breiten Volksschichten verbunden. Er hatte vielfache soziale, nationale und ökonomische Bedingungen. Die erste organisierte Mässigkeitsbewegung in Oberschlesien wurde vom Pfarrer A. Ficek geleitet. Die von ihm gegründete Mässigkeitsvereine, die im Jahre 1851 zu einer Bruderschaft erhoben wurden, bemühten sich das Volk zum massigen Genuss von Getränken wie Bier und Wein, bei gleichzeitiger voller Enthaltsamkeit von stärkeren Getränken (Spiritus, Rum, Arrak u.s.w.) zu erziehen. Die Mässigkeitsbewegung umfasste in Jahren 1844—1851 fast alle Pfarrgemeinden der besprochenen Gebiete. Ihre anfangs grossartige Entwicklung wurde im Jahre 1848 durch Hungertyphus und später durch d...
Kim był Józef Gawlina, nie trzeba specjalnie przypominać duchowieństwu katowickiemu. Ks. Józef Ga... more Kim był Józef Gawlina, nie trzeba specjalnie przypominać duchowieństwu katowickiemu. Ks. Józef Gawlina (1892–1964) był biskupem polowym Wojska Polskiego, Opiekunem Emigracji Polskiej, zasłużonym dla Polski i Kościoła na różnych obszarach życia kościelnego, ale także społecznego i politycznego. Po wy-buchu II wojny przekroczył wraz z rządem polskim granicę rumuńską[...
łem na nią początkowo większej uwagi, zaprzątnięty innymi problemami wydawniczymi, jednak indagow... more łem na nią początkowo większej uwagi, zaprzątnięty innymi problemami wydawniczymi, jednak indagowany przez znajomą historyczkę na jej temat, postanowiłem uważniej jej się przyjrzeć. Publikacja ks. ireneusza celarego wyszła jako 24. tom w serii "arbeiten zur schlesischen kirchengeschichte", wydawanej przez institut für ostdeutsche kirchengeschichte, z siedzibą w regensburgu. instytut niemiecko-Wschodni dba o popularyzację historii, zwłaszcza kościoła, na terenach byłych niemiec. i chwała mu za to, gdyż do obiegu niemieckiej, ale i polskiej historiografii wchodzi wiele cennych przyczynków naukowych. ks. Józef knosała to bardzo ciekawa postać spośród kleru śląskiego-proboszcz w radzionkowie, który miał to szczęście lub raczej nieszczęście zetknąć się z powojennym wojewodą gen. Jerzym ziętkiem. Podobno przed wojną, gdy Jerzy ziętek był burmistrzem w radzionkowie, jak głosi legenda, mieli wspólnie grać w skata. Józef knosała należał do tej grupy księży śląskich, których polityka specjalnie nie interesowała. Był bardziej duszpasterzem i-zwyczajem śląskich księży-także społecznikiem. znał doskonale język niemiecki, interesował się historią regionalną, napisał kilka publikacji historycznych po polsku i niemiecku, z których
recenzja książki: TRWAŁE WARTOŚCI W ZMIENIAJĄCYM SIĘ SPOŁECZEŃSTWIE W NAUCZANIU SPOŁECZNYM JANA P... more recenzja książki: TRWAŁE WARTOŚCI W ZMIENIAJĄCYM SIĘ SPOŁECZEŃSTWIE W NAUCZANIU SPOŁECZNYM JANA PAWŁA II. VI sympozjum naukowe. Pod patronatem honorowym Metropolity Górnośląskiego abpa dra Damiana Zimonia. Redakcja naukowa Wojciech Świątkiewicz. Societas Scientiis Favendis Silesiae Superioris, Katowice 1997, ss. 176."To już szóste sympozjum piekarskie, poprzednie: „Ks. Jan Alojzy Ficek i Piekary Śląskie w XIX wieku. Działalność religijno-społeczna ks. Jana A. Ficka i rola Piekar jako centrum katolicyzmu społecznego na Górnym Śląsku w XIX wieku”, Katowice 1992; „Metropolia katowicka – górnośląska. Dziedzictwo Katowice 1994; „Kościół katolicki wspólnotą misyjną”, Katowice 1995; „Pojednanie i sprawiedliwość społeczna”, Katowice 1996. Wszystkie konferencje, poza ostatnią – pod redakcją prof. Świątkiewicza, przygotowali wspólnie prof. Wojciech Świątkiewicz i ks. prof. Janusz Wycisło." (fragm.
Punktem wyjścia mojego sprawozdania jest stan badań nad historią duszpasterstwa, który stał się p... more Punktem wyjścia mojego sprawozdania jest stan badań nad historią duszpasterstwa, który stał się podstawą przy pisaniu książki Duszpasterstwo parafialne na Górnym Śląsku 1821–1914 (Katowice 1991). Wprawdzie książka ukazała się w 1991 r., jednak uwzględnia stan badań z końca 1982 r. Zgodnie z założeniami przyjętymi w wyżej wymienionej monografii, przedmiotem zainteresowania jest południowo-zachodnia część diecezji wrocławskiej, która przed 1821 r. należała do diecezji krakowskiej. Chyba nie trzeba nikogo przekonywać co do zasadności zajmowania się szczególnie tym obszarem diecezji wrocławskiej, który w XIX w. został poddany głębokim przeobrażeniom społecznym wskutek industrializacji i urbanizacji, a więc jest to z pewnością wystarczający powód, aby poświęcić mu szczególną uwagę
Ks. prof. Remigiusz Sobański redagował osiem tomów ŚSHT (1968- 1975). Dn. 4 lutego 1976 r., a wię... more Ks. prof. Remigiusz Sobański redagował osiem tomów ŚSHT (1968- 1975). Dn. 4 lutego 1976 r., a więc w kilka miesięcy po dyskusji, biskup powołał nowy skład redakcji. Naczelnym redaktorem został mianowany ks. Romuald Rak, pozostałymi członkami redakcji: ks. Joachim Kondziela, ks. Stanisław Pisarek, ks. Benedykt Woźnica i Irena Mierzwa15. Nie była to czysto rutynowa wymiana, lecz posunięcie, z którym biskup katowicki wiązał pewne nadzieje. W chwili powoływania do życia periodyku nie zastanawiano się prawdopędobnie nad zasadami jego rozprowadzania i zbytu. Postulat biskupa, aby ŚSHT nie były czysto teoretyczne ale przede wszystkim pastoralne, związany był z oczekiwaniem, że przeciętny duszpasterz, nie tylko śląski, weźmie do ręki studia licząc, że znajdzie w nich inspirację w swojej praktyce parafialnej. Istnieją pewne przesłanki pozwalające na wysunięcie przypuszczenia, że tekst dyskusji redakcyjnej opublikowany na łamach ósmego tomu mógł pośrednio przyczynić się do zmiany składu redak...
recenzja książki: DZIEDZICTWO DUCHOWE I HISTORYCZNE GÓRY ŚW. ANNY. Materiały z sesji naukowej odb... more recenzja książki: DZIEDZICTWO DUCHOWE I HISTORYCZNE GÓRY ŚW. ANNY. Materiały z sesji naukowej odbytej na Górze św. Anny 5 listopada 1996 r. Red. Wanda Musialik, Opole – Wrocław 1997, ss. 167."Góra Świętej Anny jest Częstochową dla Śląska. Czy stanie się sanktuarium dla całego Kościoła w Polsce? – to kwestia dyskusyjna. Góra Świętej Anny jest miejscem pielgrzymkowym już od kilkuset lat, ale wyjątkowego znaczenia nabrała dopiero od połowy XIX wieku, kiedy to franciszkanie ponownie tam przybyli. Góra Świętej Anny posiada swoją stosunkowo bogatą literaturę. Do najlepszych należy dzieło Chr. Reischa poświęcone jednak XIX wiekowi. Brakowało takich opracowań obejmujących ostatnie dziesięciolecia naszego wieku. Naprzeciw temu postulatowi wychodzi sesja naukowa zorganizowana na Górze Świętej Anny w listopadzie 1996 r. Zgromadziła ona grono znawców problematyki św. Anny Samotrzeciej z różnych dziedzin, począwszy od historii liturgii (Benigny Zbigniew Piechota OFM, „Początki kultu św. Ann...
Począwszy od IV wieku wir życia wciągał biskupów Kościoła katolickiego do czynnego uczestnictwa w... more Począwszy od IV wieku wir życia wciągał biskupów Kościoła katolickiego do czynnego uczestnictwa w działalności politycznej. W ostatnich dwóch stuleciach obserwujemy jednak znamienne wycofywanie się hierarchii kościelnej z aktywności politycznej. Pierwszym sygnałem nadchodzących zmian była rewolucja francuska i następnie upadek Państwa Kościelnego. Do całkowitego odejścia duchowieństwa od aktywności na arenie życia politycznego nigdy jednak nie doszło. W czasie rewolucji francuskiej doszło wprawdzie do historycznego rozerwania związku tronu i ołtarza, mimo to nadal hierarchia kościelna wciągana była, czasem wbrew swej woli, w życie polityczne nowoczesnych społeczeństw. Dzieje się to z tej prostej przyczyny, że aktywność duszpasterska obejmuje człowieka będącego członkiem dwóch autonomicznych społeczności: religijnej i świeckiej — państwowej. Biorąc pod uwagę ten aspekt duszpasterstwa należy podkreślić wyjątkowe znaczenie publicznej obecności biskupów — hierarchicznych przedstawicieli...
Na lata 1950-1953 przypada w Polsce największe nasilenie walki komunistów z Kościołem rzymskokato... more Na lata 1950-1953 przypada w Polsce największe nasilenie walki komunistów z Kościołem rzymskokatolickim. Otwiera go fronda w szeregach duchowieństwa, znana w historii pod nazwą ruchu Ksieży Patriotów, a zamyka – zatrzymanie i internowanie Prymasa kard. Stefana Wyszyńskiego. I jest to moment, w którym komuniści sądzą, że kontrolują Kościół, a może nawet uważają, że zbliża się chwila stworzenia Kościoła narodowego
W ostatnich latach ożywiło się zainteresowanie osobą ks. Emila Szramka, i to z kilku powodów. Jed... more W ostatnich latach ożywiło się zainteresowanie osobą ks. Emila Szramka, i to z kilku powodów. Jednym z istotnych jest trwający od kilku lat proces beatyfikacyjny męczenników za wiarę Kościoła w Polsce 1939-1945. Do grona męczenników zaliczono dwóch katowickich duchownych: ks. Emila Szramka - proboszcza parafii pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Katowicach i ks. Józefa Czempiela - proboszcza z Hajduk Wielkich
Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne XXII (1989) Ks. JERZY MYSZOR KS. JAN KAPICA (1866-1930). K... more Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne XXII (1989) Ks. JERZY MYSZOR KS. JAN KAPICA (1866-1930). KARTA Z DZIEJÓW RUCHU ABSTYNENCKIEGO NA GÓRNYM ŚLĄSKU I. WSTĘP Na pogrzebie ks. Jana Kapicy w Tychach, który odbył się 15 IX1930 r., ks. Emil Szramek, były wikary tyski, powiedział, że odszedł ze świata jeden z najlepszych synów górnośląskich. W swojej mowie pogrzebowej ks. Szramek omówił życie i działalność ks. J. Kapicy, akcentując głównie dokonania proboszcza tyskiego na polu politycznym i narodowym. Ks. Szramek podkreślił także, jak duże znaczenie dla Śląska na przełomie XIX i XX w. miała walka ks. Kapicy z pijaństwem. Proboszcz i dziekan tyski, zdaniem mówcy, zasłużył sobie w pełni na miano "Apostoła trzeźwości Górnego Śląska" 1. Ruch abstynencki, któremu przewodził ks. Kapica, miał ogromne znaczenie zwłaszcza w sferze duchowej. Dzięki ogromnej sile przekonywania i osobistemu przykładowi ks. Kapicy wielu uwierzyło, że możliwe jest nie tylko umiarkowane używanie napojów alkoholowych, lecz także całkowite zaprzestanie picia alkoholu. Działalność ks. Kapicy i jej efekty stawiają go w szeregu takich działaczy trzeźwościowych na początku XX w., jak ks. B. Markiewicz w Galicji i ks. K. Niesiołowski w Poznańskiem. Tyski proboszcz z powodzeniem kontynuował pracę nad trzeźwością ludu górnośląskiego, którą w połowie XIX w. rozpoczął ks. A. Ficek, proboszcz z Piekar. Na temat tego ostatniego powstało już wiele przyczynków naukowych 2 , natomiast ks. Kapicę widzi się nadal raczej w kategoriach polityka i działacza narodowego. W Encyklopedii katolickiej pod hasłem "Abstynencki ruch" poświęcono ks. Kapicy jedno zdanie 3. Lukę tę w części ma wypełnić niniejszy artykuł, w którym skoncentrowano uwagę bardziej na metodzie i celach, jakie stawiał sobie ks. Kapica w swojej akcji trzeźwościowej i abstynenckiej, niż na jej efektach w obrazie statystycznym. Zainteresowanych tym drugim aspektem ruchu trzeźwościowego i abstynenckiego,
Der Artikel hatte in seinen Voraussetzungen einen urkundlichen Charakter. Der Verfasser wollte di... more Der Artikel hatte in seinen Voraussetzungen einen urkundlichen Charakter. Der Verfasser wollte die Reichweite der Pilgerfahrten der Oberschlesier im XIX und anfangs des XX Jahrhunderts beurkunden. Das Gebiet der Untersuchungen umfasste diejenigen Pfarrgemeinden, die im zentralen Teil des industriellen Oberschlesien lagen, also die Gebiete, die im XIX Jahrhundert durch die Verstädterung und Industrialisierung gesellschaftlich bedeutend verändert wurden. Aus den zahlreichen Quellenmaterialien ist ersichtlich, dass die Einwohner des industriellen Schlesien am liebsten zu ihren Pilgerorten — Piekary, Pszów, Góra Św. Anny (St. Annaberg), Bogucice pilgerten. Zahlreiche Pilgerscharen begaben sich ebenfalls ausser die Grenzen Schlesiens—Częstochowa, Kalwaria Zebrzydowska, Alwernia, Czerna, Kraków, Oświęcim. In dieser Zeit bildete ein Hindernis für die Pilgerfahrten die Verweltlichung der Orden (1810) und die Zeit des Kulturkampfes (ab 1874). Die grösste Wiederbelebung der Pilgerfahrten wurd...
Publikowane niżej pieśni pątnicze pochodzą ze zbioru należącego do Jana Kupca. Jan Kupiec, żyjący... more Publikowane niżej pieśni pątnicze pochodzą ze zbioru należącego do Jana Kupca. Jan Kupiec, żyjący w latach 1841-1909, śpiewak łącki od roku 1867, należy do znanych i cenionych śląskich poetów ludowych drugiej połowy XIX wieku 1 . Zbiór, z którego pochodzą publikowane pieśni pątnicze, jest znany w literaturze przedmiotu pod nazwą Zbiór pieśni religijnych i ludowych z lat1856-1898. Nie jest to jednak precyzyjny tytuł 2 . Z tego zbioru zostało już wydrukowanych kilka fragmentów 3 . Jak dotąd nie ukazały się drukiem żadne pieśni religijne z tego zbioru. Pieśni religijne wchodzące w skład Pieśni ludowych i kościelnych rzadko znaleźć można w dziewiętnastowiecznych kancjonałach i modlitewnikach śląskich. Jan Kupiec zaczął zbierać pieśni kościelne i ludowe mając 15 lat. Młody zbieracz, posługując się niewprawionym jeszcze językiem polskim, spisywał te pieśni na jarmarkach, odpustach, głównie na wsiach śląskich, ale zapuszczał się także na Morawy*. Niektóre z tych pieśni zostały opatrzone przypisem autora "te pieśni należą się Jonkowi Gruszce, 1856". Jonek Gruszka być może oznacza samego Jana Kupca, który traktował swoją ciotkę Gruszkową jak własną matkę, albowiem u niej wy-
Does the Silesian model of a priest exist? If so, what, and to what extent, affects its specifici... more Does the Silesian model of a priest exist? If so, what, and to what extent, affects its specificity: family environment, school, presbytery, parish, seminary? The author of the article by answering these questions draws attention to the historical factors preceding the establishment of the diocese of Katowice: religious, church, social and political ones which contributed to the specificity of a Silesian priest: rural and urban parish priest, churches builder, community worker, political and cultural activist, education officer
Artykul ma charakter przeglądowy. W pierwszej cześci Autor prezentuje przegląd poglądow na temat ... more Artykul ma charakter przeglądowy. W pierwszej cześci Autor prezentuje przegląd poglądow na temat przerywania ciązy od czasow starozytnych az do nowozytnych, kladąc szczegolny akcent na rozwoj terminologii i ukryte w niej znaczenia. Dowodzi, ze szczegolowa penalizacja czynu, jakim bylo przerywanie ciązy – utozsamiane do czasow nowozytnych z zabojstwem – uzaleznione bylo od chronologii ciązy. Dokonuje rowniez rozroznienia miedzy aborcją (przerwaniem ciązy) a zabojstwem dziecka juz narodzonego. Obydwa czyny w prawie pruskim byly obwarowane wysokimi karami, z karą śmierci wlącznie. W drugiej cześci artykulu omawia praktyczne aspekty ochrony zycia nienarodzonych i zjawisko przerywania ciązy oraz zabojstwa dzieci narodzonych dokonywane przez matki, polozne i znachorow.
Der Artikel umfasst das Gebiet von zwei oberschlesischen Dekanaten und zwar die Dekanate Bytom un... more Der Artikel umfasst das Gebiet von zwei oberschlesischen Dekanaten und zwar die Dekanate Bytom und Pszczyna die im Jahre 1821 in die Diözese Wrocław eingegliedert wurden. Die Genese der Mässigkeitsbewegung in Oberschlesien im XIX und Anfang des XX Jahrhundert ist mit dem Problem des fortschreitenden Alkoholismus der breiten Volksschichten verbunden. Er hatte vielfache soziale, nationale und ökonomische Bedingungen. Die erste organisierte Mässigkeitsbewegung in Oberschlesien wurde vom Pfarrer A. Ficek geleitet. Die von ihm gegründete Mässigkeitsvereine, die im Jahre 1851 zu einer Bruderschaft erhoben wurden, bemühten sich das Volk zum massigen Genuss von Getränken wie Bier und Wein, bei gleichzeitiger voller Enthaltsamkeit von stärkeren Getränken (Spiritus, Rum, Arrak u.s.w.) zu erziehen. Die Mässigkeitsbewegung umfasste in Jahren 1844—1851 fast alle Pfarrgemeinden der besprochenen Gebiete. Ihre anfangs grossartige Entwicklung wurde im Jahre 1848 durch Hungertyphus und später durch d...
Kim był Józef Gawlina, nie trzeba specjalnie przypominać duchowieństwu katowickiemu. Ks. Józef Ga... more Kim był Józef Gawlina, nie trzeba specjalnie przypominać duchowieństwu katowickiemu. Ks. Józef Gawlina (1892–1964) był biskupem polowym Wojska Polskiego, Opiekunem Emigracji Polskiej, zasłużonym dla Polski i Kościoła na różnych obszarach życia kościelnego, ale także społecznego i politycznego. Po wy-buchu II wojny przekroczył wraz z rządem polskim granicę rumuńską[...
łem na nią początkowo większej uwagi, zaprzątnięty innymi problemami wydawniczymi, jednak indagow... more łem na nią początkowo większej uwagi, zaprzątnięty innymi problemami wydawniczymi, jednak indagowany przez znajomą historyczkę na jej temat, postanowiłem uważniej jej się przyjrzeć. Publikacja ks. ireneusza celarego wyszła jako 24. tom w serii "arbeiten zur schlesischen kirchengeschichte", wydawanej przez institut für ostdeutsche kirchengeschichte, z siedzibą w regensburgu. instytut niemiecko-Wschodni dba o popularyzację historii, zwłaszcza kościoła, na terenach byłych niemiec. i chwała mu za to, gdyż do obiegu niemieckiej, ale i polskiej historiografii wchodzi wiele cennych przyczynków naukowych. ks. Józef knosała to bardzo ciekawa postać spośród kleru śląskiego-proboszcz w radzionkowie, który miał to szczęście lub raczej nieszczęście zetknąć się z powojennym wojewodą gen. Jerzym ziętkiem. Podobno przed wojną, gdy Jerzy ziętek był burmistrzem w radzionkowie, jak głosi legenda, mieli wspólnie grać w skata. Józef knosała należał do tej grupy księży śląskich, których polityka specjalnie nie interesowała. Był bardziej duszpasterzem i-zwyczajem śląskich księży-także społecznikiem. znał doskonale język niemiecki, interesował się historią regionalną, napisał kilka publikacji historycznych po polsku i niemiecku, z których
recenzja książki: TRWAŁE WARTOŚCI W ZMIENIAJĄCYM SIĘ SPOŁECZEŃSTWIE W NAUCZANIU SPOŁECZNYM JANA P... more recenzja książki: TRWAŁE WARTOŚCI W ZMIENIAJĄCYM SIĘ SPOŁECZEŃSTWIE W NAUCZANIU SPOŁECZNYM JANA PAWŁA II. VI sympozjum naukowe. Pod patronatem honorowym Metropolity Górnośląskiego abpa dra Damiana Zimonia. Redakcja naukowa Wojciech Świątkiewicz. Societas Scientiis Favendis Silesiae Superioris, Katowice 1997, ss. 176."To już szóste sympozjum piekarskie, poprzednie: „Ks. Jan Alojzy Ficek i Piekary Śląskie w XIX wieku. Działalność religijno-społeczna ks. Jana A. Ficka i rola Piekar jako centrum katolicyzmu społecznego na Górnym Śląsku w XIX wieku”, Katowice 1992; „Metropolia katowicka – górnośląska. Dziedzictwo Katowice 1994; „Kościół katolicki wspólnotą misyjną”, Katowice 1995; „Pojednanie i sprawiedliwość społeczna”, Katowice 1996. Wszystkie konferencje, poza ostatnią – pod redakcją prof. Świątkiewicza, przygotowali wspólnie prof. Wojciech Świątkiewicz i ks. prof. Janusz Wycisło." (fragm.
Punktem wyjścia mojego sprawozdania jest stan badań nad historią duszpasterstwa, który stał się p... more Punktem wyjścia mojego sprawozdania jest stan badań nad historią duszpasterstwa, który stał się podstawą przy pisaniu książki Duszpasterstwo parafialne na Górnym Śląsku 1821–1914 (Katowice 1991). Wprawdzie książka ukazała się w 1991 r., jednak uwzględnia stan badań z końca 1982 r. Zgodnie z założeniami przyjętymi w wyżej wymienionej monografii, przedmiotem zainteresowania jest południowo-zachodnia część diecezji wrocławskiej, która przed 1821 r. należała do diecezji krakowskiej. Chyba nie trzeba nikogo przekonywać co do zasadności zajmowania się szczególnie tym obszarem diecezji wrocławskiej, który w XIX w. został poddany głębokim przeobrażeniom społecznym wskutek industrializacji i urbanizacji, a więc jest to z pewnością wystarczający powód, aby poświęcić mu szczególną uwagę
Ks. prof. Remigiusz Sobański redagował osiem tomów ŚSHT (1968- 1975). Dn. 4 lutego 1976 r., a wię... more Ks. prof. Remigiusz Sobański redagował osiem tomów ŚSHT (1968- 1975). Dn. 4 lutego 1976 r., a więc w kilka miesięcy po dyskusji, biskup powołał nowy skład redakcji. Naczelnym redaktorem został mianowany ks. Romuald Rak, pozostałymi członkami redakcji: ks. Joachim Kondziela, ks. Stanisław Pisarek, ks. Benedykt Woźnica i Irena Mierzwa15. Nie była to czysto rutynowa wymiana, lecz posunięcie, z którym biskup katowicki wiązał pewne nadzieje. W chwili powoływania do życia periodyku nie zastanawiano się prawdopędobnie nad zasadami jego rozprowadzania i zbytu. Postulat biskupa, aby ŚSHT nie były czysto teoretyczne ale przede wszystkim pastoralne, związany był z oczekiwaniem, że przeciętny duszpasterz, nie tylko śląski, weźmie do ręki studia licząc, że znajdzie w nich inspirację w swojej praktyce parafialnej. Istnieją pewne przesłanki pozwalające na wysunięcie przypuszczenia, że tekst dyskusji redakcyjnej opublikowany na łamach ósmego tomu mógł pośrednio przyczynić się do zmiany składu redak...
recenzja książki: DZIEDZICTWO DUCHOWE I HISTORYCZNE GÓRY ŚW. ANNY. Materiały z sesji naukowej odb... more recenzja książki: DZIEDZICTWO DUCHOWE I HISTORYCZNE GÓRY ŚW. ANNY. Materiały z sesji naukowej odbytej na Górze św. Anny 5 listopada 1996 r. Red. Wanda Musialik, Opole – Wrocław 1997, ss. 167."Góra Świętej Anny jest Częstochową dla Śląska. Czy stanie się sanktuarium dla całego Kościoła w Polsce? – to kwestia dyskusyjna. Góra Świętej Anny jest miejscem pielgrzymkowym już od kilkuset lat, ale wyjątkowego znaczenia nabrała dopiero od połowy XIX wieku, kiedy to franciszkanie ponownie tam przybyli. Góra Świętej Anny posiada swoją stosunkowo bogatą literaturę. Do najlepszych należy dzieło Chr. Reischa poświęcone jednak XIX wiekowi. Brakowało takich opracowań obejmujących ostatnie dziesięciolecia naszego wieku. Naprzeciw temu postulatowi wychodzi sesja naukowa zorganizowana na Górze Świętej Anny w listopadzie 1996 r. Zgromadziła ona grono znawców problematyki św. Anny Samotrzeciej z różnych dziedzin, począwszy od historii liturgii (Benigny Zbigniew Piechota OFM, „Początki kultu św. Ann...
Począwszy od IV wieku wir życia wciągał biskupów Kościoła katolickiego do czynnego uczestnictwa w... more Począwszy od IV wieku wir życia wciągał biskupów Kościoła katolickiego do czynnego uczestnictwa w działalności politycznej. W ostatnich dwóch stuleciach obserwujemy jednak znamienne wycofywanie się hierarchii kościelnej z aktywności politycznej. Pierwszym sygnałem nadchodzących zmian była rewolucja francuska i następnie upadek Państwa Kościelnego. Do całkowitego odejścia duchowieństwa od aktywności na arenie życia politycznego nigdy jednak nie doszło. W czasie rewolucji francuskiej doszło wprawdzie do historycznego rozerwania związku tronu i ołtarza, mimo to nadal hierarchia kościelna wciągana była, czasem wbrew swej woli, w życie polityczne nowoczesnych społeczeństw. Dzieje się to z tej prostej przyczyny, że aktywność duszpasterska obejmuje człowieka będącego członkiem dwóch autonomicznych społeczności: religijnej i świeckiej — państwowej. Biorąc pod uwagę ten aspekt duszpasterstwa należy podkreślić wyjątkowe znaczenie publicznej obecności biskupów — hierarchicznych przedstawicieli...
Na lata 1950-1953 przypada w Polsce największe nasilenie walki komunistów z Kościołem rzymskokato... more Na lata 1950-1953 przypada w Polsce największe nasilenie walki komunistów z Kościołem rzymskokatolickim. Otwiera go fronda w szeregach duchowieństwa, znana w historii pod nazwą ruchu Ksieży Patriotów, a zamyka – zatrzymanie i internowanie Prymasa kard. Stefana Wyszyńskiego. I jest to moment, w którym komuniści sądzą, że kontrolują Kościół, a może nawet uważają, że zbliża się chwila stworzenia Kościoła narodowego
W ostatnich latach ożywiło się zainteresowanie osobą ks. Emila Szramka, i to z kilku powodów. Jed... more W ostatnich latach ożywiło się zainteresowanie osobą ks. Emila Szramka, i to z kilku powodów. Jednym z istotnych jest trwający od kilku lat proces beatyfikacyjny męczenników za wiarę Kościoła w Polsce 1939-1945. Do grona męczenników zaliczono dwóch katowickich duchownych: ks. Emila Szramka - proboszcza parafii pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Katowicach i ks. Józefa Czempiela - proboszcza z Hajduk Wielkich
Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne XXII (1989) Ks. JERZY MYSZOR KS. JAN KAPICA (1866-1930). K... more Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne XXII (1989) Ks. JERZY MYSZOR KS. JAN KAPICA (1866-1930). KARTA Z DZIEJÓW RUCHU ABSTYNENCKIEGO NA GÓRNYM ŚLĄSKU I. WSTĘP Na pogrzebie ks. Jana Kapicy w Tychach, który odbył się 15 IX1930 r., ks. Emil Szramek, były wikary tyski, powiedział, że odszedł ze świata jeden z najlepszych synów górnośląskich. W swojej mowie pogrzebowej ks. Szramek omówił życie i działalność ks. J. Kapicy, akcentując głównie dokonania proboszcza tyskiego na polu politycznym i narodowym. Ks. Szramek podkreślił także, jak duże znaczenie dla Śląska na przełomie XIX i XX w. miała walka ks. Kapicy z pijaństwem. Proboszcz i dziekan tyski, zdaniem mówcy, zasłużył sobie w pełni na miano "Apostoła trzeźwości Górnego Śląska" 1. Ruch abstynencki, któremu przewodził ks. Kapica, miał ogromne znaczenie zwłaszcza w sferze duchowej. Dzięki ogromnej sile przekonywania i osobistemu przykładowi ks. Kapicy wielu uwierzyło, że możliwe jest nie tylko umiarkowane używanie napojów alkoholowych, lecz także całkowite zaprzestanie picia alkoholu. Działalność ks. Kapicy i jej efekty stawiają go w szeregu takich działaczy trzeźwościowych na początku XX w., jak ks. B. Markiewicz w Galicji i ks. K. Niesiołowski w Poznańskiem. Tyski proboszcz z powodzeniem kontynuował pracę nad trzeźwością ludu górnośląskiego, którą w połowie XIX w. rozpoczął ks. A. Ficek, proboszcz z Piekar. Na temat tego ostatniego powstało już wiele przyczynków naukowych 2 , natomiast ks. Kapicę widzi się nadal raczej w kategoriach polityka i działacza narodowego. W Encyklopedii katolickiej pod hasłem "Abstynencki ruch" poświęcono ks. Kapicy jedno zdanie 3. Lukę tę w części ma wypełnić niniejszy artykuł, w którym skoncentrowano uwagę bardziej na metodzie i celach, jakie stawiał sobie ks. Kapica w swojej akcji trzeźwościowej i abstynenckiej, niż na jej efektach w obrazie statystycznym. Zainteresowanych tym drugim aspektem ruchu trzeźwościowego i abstynenckiego,
Der Artikel hatte in seinen Voraussetzungen einen urkundlichen Charakter. Der Verfasser wollte di... more Der Artikel hatte in seinen Voraussetzungen einen urkundlichen Charakter. Der Verfasser wollte die Reichweite der Pilgerfahrten der Oberschlesier im XIX und anfangs des XX Jahrhunderts beurkunden. Das Gebiet der Untersuchungen umfasste diejenigen Pfarrgemeinden, die im zentralen Teil des industriellen Oberschlesien lagen, also die Gebiete, die im XIX Jahrhundert durch die Verstädterung und Industrialisierung gesellschaftlich bedeutend verändert wurden. Aus den zahlreichen Quellenmaterialien ist ersichtlich, dass die Einwohner des industriellen Schlesien am liebsten zu ihren Pilgerorten — Piekary, Pszów, Góra Św. Anny (St. Annaberg), Bogucice pilgerten. Zahlreiche Pilgerscharen begaben sich ebenfalls ausser die Grenzen Schlesiens—Częstochowa, Kalwaria Zebrzydowska, Alwernia, Czerna, Kraków, Oświęcim. In dieser Zeit bildete ein Hindernis für die Pilgerfahrten die Verweltlichung der Orden (1810) und die Zeit des Kulturkampfes (ab 1874). Die grösste Wiederbelebung der Pilgerfahrten wurd...
Publikowane niżej pieśni pątnicze pochodzą ze zbioru należącego do Jana Kupca. Jan Kupiec, żyjący... more Publikowane niżej pieśni pątnicze pochodzą ze zbioru należącego do Jana Kupca. Jan Kupiec, żyjący w latach 1841-1909, śpiewak łącki od roku 1867, należy do znanych i cenionych śląskich poetów ludowych drugiej połowy XIX wieku 1 . Zbiór, z którego pochodzą publikowane pieśni pątnicze, jest znany w literaturze przedmiotu pod nazwą Zbiór pieśni religijnych i ludowych z lat1856-1898. Nie jest to jednak precyzyjny tytuł 2 . Z tego zbioru zostało już wydrukowanych kilka fragmentów 3 . Jak dotąd nie ukazały się drukiem żadne pieśni religijne z tego zbioru. Pieśni religijne wchodzące w skład Pieśni ludowych i kościelnych rzadko znaleźć można w dziewiętnastowiecznych kancjonałach i modlitewnikach śląskich. Jan Kupiec zaczął zbierać pieśni kościelne i ludowe mając 15 lat. Młody zbieracz, posługując się niewprawionym jeszcze językiem polskim, spisywał te pieśni na jarmarkach, odpustach, głównie na wsiach śląskich, ale zapuszczał się także na Morawy*. Niektóre z tych pieśni zostały opatrzone przypisem autora "te pieśni należą się Jonkowi Gruszce, 1856". Jonek Gruszka być może oznacza samego Jana Kupca, który traktował swoją ciotkę Gruszkową jak własną matkę, albowiem u niej wy-
Uploads
Papers by Jerzy Myszor