Insulas Canari

Le Insulas Canari, o simplemente le Canarias, son un archipelago atlantic que constitue un communitate autonome de Espania. Su capital es compartite in su duo principal citates (Las Palmas de Gran Canaria e Santa Cruz de Tenerife). Illo es situate in le Oceano Atlantic in le region de Macaronesia (insimul con le Insulas Capo Verde, Azores, Madeira e Salvages) e illo es le region espaniol con le plus grande longitude de costas: 1.583 km.

Insulas Canari
Bandiera Scuto de armas
Hymno: Himno de Canarias
Nomine native	Islas Canarias
Classe	communitates autonome de Espania, integral overseas territory[*], historical nationality[*], region of Spain[*], NUTS 1 statistical territorial entity[*]
Pais	Espania
Capital	Santa Cruz de Tenerife, Las Palmas de Gran Canaria
Population	2 172 944
Area	7 447 km²
Situate in	Espania
Coordinatas	28°0'N, 15°45'W
Linguas official	espaniol
Fuso horari	UTC±00:00, UTC+01:00, Atlantic/Canary[*]
Valuta	Euro
Dominio de Internet	.ic[*]
ISO 3166-1 alpha-2	IC
ISO 3166-2	ES-CN
Geonames ID	2593110
Sito web: https://www.gobiernodecanarias.org/
Wikimedia Commons Category Canary Islands

Canarias comprende octo insulas, quinque islottes, octo rupes, e le mar. Politicamente, le archipelago consiste de septem insulas con administration proprie e un insula —La Graciosa— que es in tractos de esser gestionate como un pedania. Nota 3. Le septem insulas con administration proprie es, de un latere, El Hierro, La Gomera, La Palma, e Tenerife, que constitue le provincia de Santa Cruz de Tenerife, e, de altere latere, Fuerteventura, Gran Canaria, e Lanzarote, que constitue le provincia de Las Palmas. Nota 4. A iste septem insulas on adde le islottes inhabitate de Montaña Clara, Alegranza, Roque del Este, e Roque del Oeste, que, conjunctemente con le insula de La Graciosa, forma le archipelago Chinijo, e, de altere latere, le islote de Lobos, tote iste pertinente al provincia de Las Palmas. Nota 5. In addition, al octo insulas e le quinque islottes on adde un serie de rupes adjacent: illos de Salmor, Fasnia, Bonanza, Garachico, e Anaga situate in le provincia de Santa Cruz de Tenerife, e illos de Gando e le Farallon de Sardina situate in Gran Canaria. Finalmente, iste communitate autonome se completa con le aquas canarie, que es un special sphera maritim del communitate autonome e es integrate in le perimetro que resulta del union del punctos extremitori plus saliente del insulas e islottes, essente le sol communitate autonome de España que includite le mar como parte de su superficie.

Le archipelago es locate in le nordwest de Africa, proxime al costas del sud de Marocco e del nord de Sahara Occidental, inter le coordinationes 27°37′ e 29°25′ de latitud nord e 13°20′ e 18°10′ de longitude west. Le insula de Fuerteventura dista circa 95 km ab le costa del Africa continental. Le distantia al massa continental europee es circa 940 km —ab le islote de Alegranza al punta de Sagres (Portugal). Pro su position geographic, le archipelago es le region le plus austral e occidental del Regno de España. Historicamente, ille ha essite considerate un ponte inter tres continentes: Africa, America, e Europa.

Le insulas, de origine volcanic, se basa super le placa africane e face parte del region natural de le Macaronesia, del qual illos es le archipelago le plus extense e populate. Su clima es subtropical, ben que varia localmente secundo le altitude e le versante nord o sud. Iste variabilitate climatic da loco a un grande diversitate biologic que, conjunctemente con le richezza paisajistic e geologic, justifica le existentia in Canarias de quatro parques national e que omne le insulas habe reservationes del biosphera del Unesco, e alteres habe zonas declarate Patrimonio del Humanitate. Iste atractivos natural, le clima placente, e le plagias face del insulas un importante destination touristic, essente visitate in le anno 2019 per plus de 13 milliones de personas. De facto, illo es le prime potentia touristic europee (e ergo espaniol) con 94 milliones de noctes per anno.

Actualmente, Canarias ha un population de 2 202 048 habitantes e un densitate de 283,08 hab./km², essente le octava autonomia per population. Le population del archipelago es concentrate majormente in le duo insulas capital, circa le 43 % in le insula de Tenerife e le 40 % in le insula de Gran Canaria. Le superficie total del archipelago es, approximativemente, 36 567 km², e consiste in le superficie terrestre, de 7 447 km², e le superficie maritim del aquas canaries, de 29 120 km². Canarias usa durante le hiberno boreal le horario de Greenwich (UTC±0) e durante le estate boreal un plus (UTC+1), con un hora de differentia respecte al resto de España.

Secundo le Statuto de Autonomia, le capitalitate del communitate autonome es compartite inter le citates de Santa Cruz de Tenerife e Las Palmas de Gran Canaria; le sede del presidente del Govern autonomic alterna inter ambas pro periodos legislative, essente le sede del vicepresidente differente de illo del presidente. Le Parlamento es in Santa Cruz de Tenerife, durante que le sede del Delegation del Govern es in Las Palmas de Gran Canaria, con un Subdelegation del Govern in cata de ambas citates. Similmente, il ha un equilibrio inter le duo capital in relation a le sedes de consiliaros e institutiones public, ben que le resto del administration autonomic se trova in su totalitate duplicate inter ambas citates. Al su parte, in le citate de San Cristóbal de La Laguna se trova le sede del Consilio Consultative de Canarias, que es le suprem organo consultative.

Toponimia

Le prime documento scripte con un reference directe a Canarias es attribuite a Plinio le Senior,23​ qui mentiona le viage del rege Juba II de Mauritania al insulas in le 40 a.C. e se refere a illos pro le prime vice como Insulas Fortunate (Fortunatae Insulae). In iste documento appare etiam pro le prime vice le termino Canaria, usate pro facer reference al insula de Gran Canaria.

Secundo Plinio, iste nomine esseva attribuite al insula in memoria de duo grandissime canes que le emissarios de Juba capturava ibi e posteriormente portava a Mauritania (ancian region del nordoccidente de Maghreb, non confunder con le Mauritania actual). Traditionemente, on ha considerate le possibilitate que le canes esserea stato mastinos (le quales nunc appare representate a ambes latere del blason actual de Canarias). Tamen, le historiador José Juan Jiménez, del Museo de la Naturaleza y el Hombre de Tenerife, asserisce que Plinio le Senior non faceva reference a canes, ma a un specie de foca monachus de dimension grande que populate le costas del Archipelago usque al seculo XV e que porta le nomine cannis marinus. Le facto es que, Gran Canaria in ille epocha era ancora inhabitate24​25​ e, per consequentia, illo non possedeva canes, le quales esseva transportate al insula per le habitantes original, le amazigh o berberes, qui arrivava al insula in le seculo I d.C.

Ab le Antiquitate, on usava le toponimo in plural pro referer se al totalitate del archipelago. Assi, in le seculo IV, Arnobio de Sicca scribeva sur le insulas Canarias.26​

Alcun theorias moderne relaciona le termino Canarias con le ethnonimo nordafrican canarii,27​ un gruppo berbere que se trovava in le zona nordoccidental african. De facto, Plinio mesme mentiona in un altere texto le canarii, ben que novemente ille liga iste termino con le canes.28​ Anque le mentionate José Juan Jiménez defensava que le origine del canarii de Gran Canaria es in ille tribu del Atlas que, post rebellarse contra le romanos, esseva deportate al insula de Gran Canaria in le seculo I d.C. Pro isto, e secundo le mentionate historiador, ben que le insulas esseva nominate "Canarias" pro le presentia del foca monachus cannis marinus in le archipelago, post le transmission del canarios a Gran Canaria le nomine del insula esseva associate, de maniera progressive, con ille tribu.24​

Historia

Antiquitate

Le mythologia grecolatine situava in le circumstantia de Canarias, ubicatas "ultra les Columnas de Hercules", in le Mar Tenebros, in le limites del mundo cognoscite ("le Ecumene"), multes del narrationes fantastic de lor tradition. Ille poteva esser le location del mythologic Campos Elyseos, le insulas Fortunatas, le Horto de le Hesperides o le Atlantida.

Pro multe investigatores, le prime allusion historie al insulas Canarias poterea esser trobate in le obras de historiatores grege como Plutarco. Ma le description plus precise de un autor antique sur Canarias es ille de Plinio le Senior in su obra Historia Natural, ubi ille narra un expedition realisate usque al archipelago per le rege de Mauritania Juba II.

Le romanos baptisava cata un del insulas como: Ninguaria o Nivaria (Tenerife), Canaria (Gran Canaria), Pluvialia o Invale (Lanzarote), Ombrion (La Palma), Planasia (Fuerteventura), Iunonia o Junonia (La Gomera) e Capraria (El Hierro).

Periodo prehispanic

Ídolo de Tara, in Le Museo Canario, Las Palmas de Gran Canaria.

Le insulas Canarias esseva inhabitate ante le conquesta europee per le cognominate guanches. Le termino "guanche" es propriemente le ethnonimo del aborigines de Tenerife, ben que su uso se ha extendite pro designar le vetule habitantes de toto le archipelago, con nexiones ethnic e cultural con le berberos del nord de Africa. Ante le incorporation al Corona de Castilla, non habeva unitate politic, ma in cata insula il habeva plure tribos o regnos independente, sin que le habitantes de un insula habeva contacto con illes de alteres, proque illes non poteva navigar inter illes.121​ On non sape exactemente como le colonisation del insulas occurreva, ben que le theorias le plus acceptate in le actualitate es illes que defende que ille populationes esseva portate ab le nord de Africa per le fenicios o per le romanos. Usque nunc, le chronologias le plus precise indicava que le prime insulares arrivava a Canarias inter le seculos iii e i a.C., ben que dates anterior pro le population ha essite suggeste mesmo al seculo v a.C.

Bencomo esseva un mencey guanche de Tenerife qui dirigeva le resistencia aborigen in iste insula contra le conquesta castellane. Iste statua se trova in le placia de le Patrona de Canarias in Candelaria (Tenerife).

Recente discopertas accredita que le archipelago canario esseva populate in duo fases: in un prime fase le cultura berbere arcaic arrivava al insulas circa le seculo vi a.C.; in un secunde fase, circa le cambio de era e le seculo I p.C., populations berbere romanisate haberea arrivate a Lanzarote, Fuerteventura, Gran Canaria, El Hierro e Tenerife.

Le economia del vetule inhabitantes del insulas se basava fundamentalmente in le pastoratge de species introducite ab le continente african: le capra, le ovce, le porco e le can. Iste ultime habeva functiones de guardia, ma su carne esseva etiam consumite. In le campo del agricultura, il habeva enormes differentias inter insulas, essente Gran Canaria le plus disveloppate in iste aspecto. Illo esseva un agricultura fundamentalmente cerealic, basate in varietates de frumento e hordeo usate como ingredientes pro le traditionate gofio que ancora se consumite in Canarias. Le activitate economic se completava con le collection de fructos, le mariscatura e le caza occasional.

Culturalmente, le aborigines canarios pare esser un ramo "insularisate" del conglomeration de populos berber norteafrican. On solite parlar del horizonte neolitic de le guanches, ben que isto esseva principalmente determinate per le absentia de metall in le suolo insular. Le existentia de inscriptiones alphabetic (scriptura libico-berbere) indica alteremente super populos con un horizonte cultural protohistorico. Le archeologia ha ponite su attention sur manifestationes como le ceramica (fabricate sin torn, con technicas que ha remanite usque al actualitate), le gravaturas rupestre (spiralas, formas geometric, signos alphabetic, podomorfos, etc.) e, in le caso de Gran Canaria, le pictura rupestre, cuje principal representante es le Caverna pictate de Gáldar. Le habitations esseva fundamentalmente cavernas natural ma etiam fabricate artificialmente in le insulas central; il habeva villages con casas de certe grandor in Gran Canaria o Lanzarote.

Le religion aborigen canario esseva polytheistic ma le culto astral esseva general. A ille se adjungeva un religiositate animiste que sacralisava certe locos, principalmente roccas e montagnas (Le Teide in Tenerife, Idafe in La Palma o Tindaya in Fuerteventura). Il habeva multe deos in le differente insulas. Inter le plus importantes deos, pro exemplo, de le insula de Tenerife, on pote destacar: Achamán (deos del celo e creator supreme), Chaxiraxi (dea matre identificate posteriormente con le Virgen de Candelaria), Magec (deos del sol) e Guayota (le demonio) inter altere multe deos e spirites ancestral. Specialmente singulare esseva le culto al mortos, con le practica de le momification de cadaveres; in iste aspecto, Tenerife esseva le insula ubi on arrivava al plus grande perfection.122​ Il es notabile etiam le production de idoles de argilla o petra.

Rediscopertamento e conquesta

Juan de Béthencourt.

In le seculo xiv occurre le "rediscopertamento" del insulas per le europeos, con numeroses visitas de mallorquins, portugese e genoveses. Iste processo es integrate in le nominate expansion europee per le Atlantico, cuje apice occurrerea con le arrivo de Colombo a America. Le progressos in le navigation facilitava le exploit, cuje principal motivation, in iste prime momento, esseva le accesso le plus directe possibile al auro de Africa central. In iste contexto, le navigator genovese Lancelloto Malocello disembarcava in Lanzarote in 1312 e le biscayno Martin Ruiz de Avendaño in 1377.123​ Le mallorquins establiva un mission in le insulas (Episcopato de Telde), que remaneva vigente ab 1350 usque a 1400. Al mesme tempore, illos esseva sub le vigilante attention del rege de Castilla, essente le papa Clemente VI que, in lor favor, nominava le infante Luis de la Cerda monarca del "Regno de le Insulas Canarias" o Principato de le Fortuna in 1355.

In 1402, realment comenciava le conquesta con le expedition a Lanzarote del normannos Jean de Béthencourt e Gadifer de la Salle, motivate per le possibilitates de exploitation de le orchilla. In iste prime phase, le conquesta de Canarias esseva realisate per le initiative de particulares e non per le Corona, pro toto que Béthencourt se faceva vassallo del rege de Castilla. Le conquesta de señorio includeva le insulas de Lanzarote, Fuerteventura, La Gomera e El Hierro: istas esseva le minus populate del archipelago, e lor rendition resultava relativemente simple. La Gomera, tamen, conservava un organisation mixte, in le qual conquistatores e indigenas pactava lor coexistentia usque al nominate "Rebellion de Los Gomeros" de 1488, que resultava in le effectiv conquesta de ille insula.

Alonso Fernández de Lugo presentante a le Reyes Católicos le menceyes captivate de Tenerife.

Le sequente phase del conquesta, o conquesta de realengo, esseva facite al instancia de le Corona de Castilla, post que le seniores del insulas habeva cedite lor derectos sur Gran Canaria, La Palma e Tenerife – insulas que ancora remaneva pro conquerer – a le Reyes Católicos in 1477. Intra illo tempore comenciava le parte le plus difficil del processo, proque il se tractava de le territorios le plus populate, melior organisate e con un orographia plus difficile. Le conquesta de Gran Canaria comenciava in 1478 con le fundation del Real de Las Palmas juxta le barranco de Guiniguada, e terminava con le rendition de Ansite in 1483.

Alonso Fernández de Lugo, qui habeva participate in le conquesta de Gran Canaria, obteneva le derecto de conquesta de La Palma e Tenerife. Le invasion de La Palma comenciava in 1492 e terminava in 1493 con le deception e capture del capo indigene Tanausú. Tenerife es le ultime del insulas a esser conquerite. Al prime battalia de Acentejo, in le qual le guanches emergeva como victores, se succedeva un "guerra de guerrillas" e le transcendental victorias castellane de le battalia de Aguere e le secunde battalia de Acentejo. Le conquesta terminava officialmente con le Pax de Los Realejos in 1496, ben que alcun indigenas manteneva focus de resistentia in le montanias (le cognominate "guanches rebellente"). Finalmente, le 7 de decembre de 1526, le imperator Carlos e le regina Juana expediva un Real Cedula per le qual on creava in le insulas un Tribunal de appellation con residentia in Gran Canaria – ante, on considerava competente le Cancilleria de Granada – que con le tempore deveniva le superior hierarchic commun de totes le Cabildos e exequeva un authentic function de governo del archipelago, patente desde 1556 usque a que in 1589 se nominava le prime capitano general de le insulas, que esseva consolidate in 1625 quando le conte-duca de Olivares mandava al marquese de Valparaíso a Canarias, nominante ille commandante general.

Etate moderne

Amaro Pargo (1678-1741), corsario e commerciante canario qui participava in le Carriera de Indias (le ruta del commercio hispano-americano).

Le processo de mestizage human e cultural que characterisava le insulas post le conquista resultava in le societate canario moderne. A Canarias arrivava immigrantes de Europa, e de Canarias partiva etiam emigrantes pro America, mesmo con un character forzate in certe epochas. A le descendentes de le indigenas se univa un grande quantitate de portugese, nove colonos de Castilla a que se les habeva distribute terre, normandos, berberos del nord de Africa, schlavos negre qui esseva portate pro laborar in le plantations de zucchero, judaeos, commerciantes genovese, flamencos, anglos, etc. Un amalgama cultural e human que se fusionava secundo le nove leges e institutiones de origine castillane (Fueros, Concejos o Cabildos, Real Audiencia, Gobernadores), e secundo le practicas religiose del catholicismo. In iste senso, le Episcopato de Canarias esseva ubicate in le citate de Las Palmas de Gran Canaria, como le sol centro del hierarchia ecclesiastic canario usque a le creation del diocese de Tenerife in 1819.

Blasone de Canarias in le seculo XVII.

Le modelo economic del insulas basava se, al plus de in le autoconsumo agricole e pastor, in productos de exportation como le orchilla, le vino e le zucchero de canna. Le zucchero essera le prime cultura de exportation in le historia de Canarias, e le carta de presentation del insulas al nove economia mundial que stava a formar se. Desde Canarias, le zucchero e le ron se transplantava a America. Isto esseva precisemente le competition con le zuccheros de Indias un del causas que explicava le subsequente decadentia de iste cultura in le insulas.

In le viage que faceva Cristoforo Colombo quando ille discoperiva America, ille passava per le archipelago: in Gran Canaria ille subiva le nave La Pinta pro componer le timon e cambiar le velame.124​ De Gran Canaria ille se moveva a le insula de La Gomera, e ab iste insula, in le porto de San Sebastian de La Gomera, ille continuava su expedition in 1492 verso le Americas, in su prime viage. Tunc Canarias deveniva un scala in le rutas verso le Mundo Nove. In facto, le insulas esseva un exception al monopolio que le Corona hispanic exerceva ab le Casa de Contratación de Sevilla in relation al commercio americano. De Canarias partiva verso America productos de contrabando europee, assi como productiones insular, principalmente vino. Isto faceva le insulas e su portos nodos commercial inter le duo orillas del Atlantico. Como contraparte, Canarias deveniva etiam un area de rapina pro piratas e corsarios. Al crise del zucchero succede le periodo de disveloppamento del viticulture, associate al production de vino. Le vinos malvasia canario esseva particularmente acceptate in Angleterra, e le economia canario basava se principalmente in le commercio con iste pais usque le seculo XVIII. Al contrario, le relationes commercial con le resto de Hispania esseva limitate durante iste periodo, a causa del manco de complementaritate inter le economias insular e peninsular.

Battalia de Santa Cruz de Tenerife (1797).

Le seculo XVIII comenciava pro Canarias con un longe serie de attaccos de corsarios al insulas, ma sin dubita es le attacco anglese del famose vicealmirante Nelson le qual scribeva un del paginas le plus decisive in le historia de Canarias. Le armada britannic con 4000 effectivos non poteva conquistar un Santa Cruz de Tenerife con apena 500 soldatos regular espaniol, un detachmento francese e milicias local. Le 25 de julio de 1797 Nelson esseva vencite per le fortias defensante, e cata anno in le citate on celebra eventos de commemoration de iste die in le qual le destino del archipelago poteva haber cambiate.

Edade Contemporanee

De le seculo XVIII al initio del seculo XX

Leopoldo O'Donnell, presidente del Consilio de Ministros de Hispania, leader del Union Liberal e general al commando del Revolution espaniol de 1854.

La Laguna in le seculo XIX.

Benito Pérez Galdós, romanista e politico. Deputato in Cortes pro Las Palmas e scriptor de Episodios nacionales.

Castello de Santa Catalina in 1906, in un illustration de Martínez Abades.

Le porto de La Luz y Las Palmas in 1912.

Le crises del exportationes agricole que sufferiva Canarias in le seculo XVIII provocava recessiones profunde, lo que se aggravarea con le posterior independentia de le colonias american e le cambio del economia hispanic verso le protectionismo. Isto resultava disastrose pro Canarias, que nunquam habeva mantenite relationes stricte commercial con le territorios iberic. Per periodos, alcun sequentias produciva, principalmente in le insulas minor e de minus relieve, periodos de famine grave e mortalitate; durante alicun de tal sequentias, le autoritates de le insulas major arrivava a prohibir le emigration del gente a le insulas major, pro proteger se contra le invasion de affamates.

In iste contexto de miseria comenciava un ver real exodo migratori verso Cuba, Puerto Rico e le joven republicas american. In le medio de iste profunde crise, que durarea usque a medi del seculo XIX, se establiva le bases theorique del denominate liberexchange insular, con le islas alyante a un systema economic differente al del resto del stato. Le pressiones politic del oligarchias insular resultava finalmente in le Decreto de Puertos Francos de 1852, que stabiliva un regime de libertate commercial pro Canarias. Le prime cultura que beneficiava de isto esseva le cochineal, insecto del cacto del qual on extraheva un tinctor natural. Con isto se reinaugurava le relationes commercial con un Angleterra qui besoniava colorantes pro su industria, ma post 1870 le colorantes artificial eliminava le cochineal causante de un crise acute in le insulas. Al fin del seculo XIX le britannicos introduceva in Canarias le tomato e le banana, cuje exportation essera in manos de companias commercial como Fyffes. Le colonialismo europee in Africa e le crescente commercio faceva de novo a le portos del insulas punctos strategic pro le rutas atlantic.

Un altere phenomeno crucial pro comprender le historia contemporanee de Canarias esseva le rivalitate inter le elites del citates de Santa Cruz de Tenerife e Las Palmas de Gran Canaria pro le capitalitate del insulas. Con le creation del provincia de Canarias in 1833, tal capitalitate unique se trovava in le citate de Santa Cruz de Tenerife.125​126​ Ben que, post decadas de disaccordes, in 1927, durante le dictatura de Primo de Rivera, se procedeva con le creation del provincia de Las Palmas, aggregante le medietate oriental de lo que anteriormente esseva le unice provincia in Canarias, le provincia de Canarias. Le medietate occidental esseva nominate oficialmente provincia de Santa Cruz de Tenerife. Le litigio insular debilitava le possibilitates del nationalismo canario, que habeva scarce apparition in le insulas usque le ultime annos del dictatura franquista, habente un plus grande relevanteia usque iste momento inter le colonias de canarios emigrate a America. Esseva precisemente in iste continente ubi Secundino Delgado, considerate como le patre del nationalismo canario, disveloppava un grande parte de su labor politic. In iste modo, in La Habana, se fundava le Partito Nationaliste Canario in 1924 per José Cabrera Díaz.

Guerra Civil e dictatura franquista

Le 17 de julio de 1936, le general Franco, tunc comandante general de Canarias e residente in Tenerife, viagiava de Gran Canaria al Protectorato espaniol de Marruecos pro poner se al commando del armada que se rebellava contra le governamento del II Republica (que un anno plus tarde esseva presidite per le medico grancanario Juan Negrín) provocante in isto le guerra civil espaniol.

Finite le Guerra Civil, le dictatura se initiara usque le morte del general Franco in 1975. Le post-guerra e grande parte del governamento militar essera marcate in Canarias per un nove interruption de su secular relation con altere economias externe al ambito hispanic. Il essera tempores de miseria e emigration, principalmente a Venezuela. Ab le annos 1960, durante le nomine miraculo economic espaniol (1959-1973), irrompe in le insulas le tourismo de massas como nove alternativa economic, que durava usque al presentamento.

In 1972 se promulgava le Lege de Régimen Economico y Fiscal de Canarias que offereva un structura de disvelopamento proprie pro le insulas, in le qual non solmente se actualizava le traditional systema de franchisas canario, ma se incorporava un repertorio extensive de mesuras economic e se articulava un Hazienda proprie insular.

Le stato dictatorial antea le creation del actual stato democratic e autonomico hispanic, como anque le subdisveloppamento economic del insulas usque le advento del turismo, le mantenimento de certe structuras caciquiles injuste e le occupation habitudinal de postos politic e de travalio per forasteros (a causa del manco de un systema educative adeuate in le insulas, del grande rolo del armada durante le dictatura, e del centralismo autoritari existente durante le periodo franquista), e le decolonisation del dominios african, causava le emergentia in le ultime annos del franquismo e in le prime annos del democracia de certe movimentos de tipo sinistral/independentista con pretensiones panafricanista (como le MPAIAC), que voleva combatter le "occupation colonial" del insulas per le "metropoli" hispanic. Alcun deviation occasional al terrorismo de alicun de iste grupos habeva a esser evitate per le repression policial. Le tendentia panafricanista collidia tamen con le vocation european del insulas, e iste contradiction, alsi como le pretensiones hegemonical de Marruecos, manifestate in le Guerra de Sahara, le disvelopamento economic, e le normalisation politic democratic e autonomistic del insulas, faceva perder le impulso a iste movimentos.

Transition democratic

[[Archivo:Arrecife, Lanzarote 2011.JPG|thumb|left|200px|Arrecife, capital de Lanzarote.]]

Le transition politic verso le democracia in Canarias esseva marcate per diversas questiones fundamental: a) le debatto sur le modelo economic, que comenciava annos antea con le discussion sur le Régimen Economico y Fiscal de Canarias (REF) e, plus tarde, con le processo de incorporation al Communite Economic European, que obligava a eliger inter le maniera de adhesion plen o minus plen al Union European e al politica doganiera commun (con le consequentias que isto habeva in le Régimen Economico y Fiscal); b) le incorporation de Canarias al stato autonomic, le relation e distribution de competencias inter le preexistentes Cabildos Insulares e le nove "Comunitate Autonomic", e c) le systema electoral, que sin negar le characteristicas de representation e democratic, debera anque evitar le predominio de un provincia sur le altere (e adjutar a superar le seculare "litigio insular"), e conceder a le insulas minus un certo superrepresentation pro adjutar les a augmentar lor influentia pro superar le inconvenientias del nominate "duplice insularitate" (es decir, compensar lor distantia e parvitate e le inconvenientias que resultava ex isto), e finalmente, limitar le caciquismo.

Le descolonisation hispanic del Sahara Occidental habera effectos multiple sur le societate e politica canario del annos septanta e octanta. Inter illos, le impacto economic e demografic que esseva provocate per le retorno-expulsione del canarios qui viveva in le Sahara occupate per Marruecos, le nove situation frontiera del insulas in le medio del conflicto saharawi-maroccan, o le effectos sur le banco piscatori. Stimulate per le evenimentos del Sahara Spaniol, a partir de 1976 se disveloppava un movimento nationaliste de fortia in le insulas, que habera como maxime exponente le partito Pueblo Canario Unido, poste Union del Pueblo Canario.

Phase autonomica

Auditorio de Tenerife, edificio emblematic de le citate de Santa Cruz de Tenerife.

Post le approbation del Constitution espaniol, le debatto pro le elaboration del Statuto de Autonomia de Canarias comenciava, finalmente essente approbate in augusto de 1982. Le facto que non se presentava un projecto de Statuto ante le colpo de stato de 1936 faceva que le canarios initiava le cammino verso autonomia quasi ex-nihilo, per le processo clarificate in le articulo 143 del Constitution (o de via lente), al loco de le 151 (o de via plus rapide). Tamen, le ardor de amples sectores pro converter Canarias in un del communitates autonom con major competentes, al mesme nivello que le sogenite "nationalitates historic", provocara in le insulas debattos tensionate inter le gruppos politic que conducerea, per le formula de consenso, al LOTRACA (Ley Organica de Transferentias a Canarias): isto permetterea establir un autonomia con un nivello de disveloppamento simile al nationalitates historic. Un reforma partial del Statuto, in 1996, attribue a Canarias le rang de nationalitate.

Con le democratia e le incorporation al Union European, le institution de un regime autonom e de libertates pro le insulas, e le disveloppamento economic e educative, le nationalismo de sinistra o independentista ha practicamente disapparite como movimento autonom, essente absorbite e cedente loco a plure partitos de nationalismo moderate de centro-dextra o que pretende superar le dicotomia sinistra-dextra e que se incardina in le systema de partitos espaniol, tentante de haber un rolo tanto a nivello canario como in le parlamento espaniol (partito-chavatta).

Post intense debattos e blocages partisan, in 2018 se approba un nove Statuto de Autonomia pro Canarias que, inter alteres, cambia le denomination de La Graciosa de islote a insula, redefiniente le geographia insular.

Geographia

Rilievo

Le Teide, ubicato in Tenerife, con 3718 metros super le nivello del mar, es le puncto le plus alte de Espania.

Canarias es un archipelago volcanic multo recente geologicamente, con apena 30 milliones de annos de vetustate. Su grande structuras volcanic se appoggia super grande blocos del crusta oceanic, e in le zona de contacto con le crusta continental african. Le disposition del insulas reflecte le rete de falias presente in le crusta oceanic.

Le historia geologic del insulas es multo complexe. Nos trova varie phases de colatas de lavas que duna un tipic rilievo volcanic. Durante le grande glaciationes, le Canarias habeva un clima plus aride que fomentava le erosion e le apparition de detritos in le lateres e le barrancos.

Le costas es le plus exposte al impeto del erosion, a causa del activitate marine. Il ha multo pauc zonas de accumulation, lo que implica le existentia de pauc plages natural. Prevale le grande escarpas. Es notabile que Canarias es le region espaniol con le plus grande longitude de costas: 1583 km.30​

Le barrancos es multo characteristic del insulas Canarias: illos es le canal sporadic ubi flue le aquas currente presente in le insulas. Lor cursus es breve, e generalmente illos ha un profilo rectilinee multo marcate. Lor lecho es tapissate de detritos portate per le aquas.

Clima

Canarias afficite per le pulvere in suspension proveniente del deserto del Sahara, fenomeno cognoscite como calima o pulvere in suspension Le clima es subtropical oceanic, con temperaturas mitigate tote le anno per le mar e in estate per le ventos alisios. Nos trova variationes multo important in le regime de precipitationes. In alcun zonas del insula de La Palma, per exemplo, le precipitationes annual supera 1200 mm. In le insulas oriental le precipitationes es minus abundant que in le occidental; assi, Fuerteventura e Lanzarote se caracteriza per un clima aride semi-desertic. Le rarefaccion de pluvia ha portate a le installation de desalinatorios pro provisionar aqua a zonas urbane, como in Las Palmas de Gran Canaria o Santa Cruz de Tenerife. De facto, le prime planta desalinator de Espania esseva installate in le insula de Lanzarote in 1964, e actualmente iste insula e Fuerteventura se provisiona completamente con aqua de mar desalinisate.31​ Le porositate del territorio, a causa de su natura volcanic, difficulta le uso del aqua de pluvia in barrages e lacunas, ben que iste ha un certe importantia in Gran Canaria e La Gomera. In le insulas occidental on usa le aquiferos subterranee a traves de galerias, con le exception de le insula de El Hierro, ubi le puittos e aljibes es plus importante. Un characteristica de alcun locos del insulas es le presencia de montagnas presso le costa que causa que le massas de aere se condensa, producendo le fenomeno cognoscite como mar de nubes, e, per tanto, le beneficio del vegetation in le zona pro le humiditate. Tamen, a causa del microclimas present in le mesme insula, nos pote trovar zonas ubi appare foreste humid e altere zonas ubi le ariditate es le characteristica principal.

Le ventos generalmente flacca con plus frequencia del nororiente, ventos que, ben que non solite producer precipitationes, reporta humiditate a le zonas orientate verso ille loco, producente le jam mentionate mar de nubes in zonas medium e alte. Le ventos del levante, chiamate siroco, generalmente es acompaniate de calima, cioe, pulvere in suspension proveniente del deserto del Sahara, attingente ad vices un grande densitate.

Le insulas manca de rios ben que le barrancos es multe e le aquas flue rapide ab le zonas alte verso le costas. Nonobstante, il existe alcun currentes continue de aqua in La Palma, La Gomera, Tenerife e Gran Canaria.

Insulas

Le Canarias consiste de septe insulas major: Tenerife, La Palma, La Gomera, e El Hierro, que forma le provincia de Santa Cruz de Tenerife, e Gran Canaria, Fuerteventura, e Lanzarote, que pertine al provincia de Las Palmas, e in plus sex insulas minor (Alegranza, Graciosa, Montania Clara, Lobos, Roque del Est, e Roque del West) e un serie de parve roccos e parve insulas (Anaga, Salmor, Garachico).

Tenerife es le plus extense (2.059 km²), illo include le Parco National del Caniadas del Teide e ibi se trova le pico del Teide que, con su 3.718 m, es le puncto le plus alte del territorio espaniol.

La Palma ha viste un activitate vulcanic recente, appreciabile in le vulcano Teneguia e le secunde pico plus alte del insulas, le Rocco del Muchachos (2.426 m), sito in le limites del Parque National del Caldera de Taburiente.

La Gomera es le plus accidentate, con bastante barrancos abrupte. In illo se situa le Parque National de Garajonay con su spectacular forestes de Laurisilva.

El Hierro es le plus parve, occidental e minus populate. Durante alcun tempore le meridiano 0 passava per le puncta del Orchilla, situate in le insula, usque illo esseva movite a Greenwich. Illo es famose per su "sabinas" inclinate, per le arbore Garoe e per su "lagartos" gigante.

Gran Canaria ha un forma circular con un terreno montaniose in le centro, le Rocco Nublo que insimul a plagias como Maspalomas (un ecosystema de dunas) offere un grande attractivo touristic.

Fuerteventura es le secunde in extension e le plus erodite al esser le plus antique.

Lanzarote es le plus oriental e illo es formate per materiales vulcanic recente, distaccante le vulcano Timanfaya, que da nomine al Parque National del Timanfaya.

Aquas Canari

Con le approbation del nove Statuto de Autonomia de Canarias de 2018, Canarias ha cambiate su sphera spatial, integrante in isto lo que le statuto denomina in su articulo 4.2 como "aquas canarias", que constitue le sphera maritim special del communitate autonome. On considera iste aquas como integrate intra le perimetro que sequi le configuration general del archipelago, delimitate per le punctos extreme del insulas e islotes, essente le sol communitate autonome de Espania que include le mar como parte de su superficie.

Le percurso que sequi le perimetro es formate per viginti punctos geographic e es le sequente: ille comencia in le islote de Alegranza, a Punta Delgada (1), continua usque a Roque del Este (2) e de ille va al oriente de Lanzarote, a Punta de Tierra Negra (3). De iste puncto ille dirige se al sudeste e al sud de Fuerteventura, passante per Punta de las Borriquillas (4), Punta Entellada (5) e Punta del Matorral (6), continuante usque al sud de Gran Canaria, passante per Punta de Maspalomas (7) e Punta de Arguineguín (8). Le sequente puncto es al sud de Tenerife, a Punta de la Rasca (9), e de iste puncto ille va a El Hierro, circumvicinante le insula ab le sud usque al occidente, comenciate a Punta de los Saltos (10), passante per Punta de La Orchilla (11) e usque a Punta del Verodal (12). De iste ultime puncto, ille va a La Palma, circumvicinante le insula ab le nord desde Punta Gutiérrez (13), passante per Punta de Vallero (14), Punta de Juan Adalid (15) e usque a Punta Cumplida (16). Post circumferentiar La Palma, ille retorna a Tenerife al nord, usque al Roque de Fuera (17), e de ille ille retorna a Gran Canaria etiam al nord, a Morro de La Vieja (18), localisate in La Isleta. De iste ultime puncto ille retorna a Lanzarote al west, a Punta de la Ensenada (19), retornante a Alegranza a Punta Grieta (20) e completementando le perimetro retornante, de nove, a Punta Delgada (1).

Le Statuto de Autonomia se basa in le coordonatas con latitud nord e longitud west del carta nautic espaniol 209 (edition-denomination del insulas Canarias e con data de edition de Cadice in 1958, actualisate in julio de 1992) pro delimitar le punctos exacte que, unite, forma le perimetro que constitue le area ubi se integra le aquas canarias con le insulas e islotes. Le perimetro approximative de iste area es de circa 1218 kilometros e le superficie total approximative es de 36 567 km², essente le superficie total del aquas canarias de circa 29 120 km².

Flora

Silva laurifolia in le parco national Garajonay, in La Gomera.

Le vegetation varia in relation al orientation e al altitudine. In le versantes orientate verso le nord e le nordoccidente, on trova plantas mesofile, e in le versantes orientate verso le sud e le suroccidente, on trova plantas xerofile. Il ha un ric flora endemic e un grande varietate de aves e invertebratos.

Nos pote identificar le sequente stratos de vegetation, ben que illos non sia presente in cata isla:

• Vegetation xerofila
• Tabaibal-Cardonal
• Silva termophile (palma, drago, sabina, etc.)
• Laurisilva e Fayal-Brezal (in le zonas orientate verso le nord e le oriente)
• Pineta
• Alta montania (retama del Teide, tajinastes, etc.)

Fauna

Maculada canaria (Pararge xiphioides), endemic a Tenerife, Gran Canaria, La Gomera e La Palma.

Le fauna del insulas Canarias presenta un grande diversitate, principalmente pro esser un gruppo de insulas, facto que possibilita le existentia de un notabile numero de endemismos, e pro le numero de microclimas presentes in le mesme, lo que facilita etiam le existentia de un grande varietate de species.

Assi, le establimento de un fauna ornitologic varie e interessante ha essite favoreate, ben que le species endemic e macaronesic (compartite inter Canarias e Madeira) non es multe. Nonobstante, le subspecies endemic es multe, alcunes con caracteristicas subespecific ben differenciate.

Altere puncto notabile es le reptiles e specialmente le lacertes, a causa de lor numero de species endemic. Ante le arrivata del autoctonos, Canarias esseva habitate per animales endemic, alcunes extincte, como, per exemplo, le lacertes gigante (Gallotia goliath), le rats gigante (Canariomys bravoi e Canariomys tamarani) e le tartarugas gigante (Centrochelys burchardi e Centrochelys vulcanica).

Spatios natural protegite

Parcos national

Canarias es le communitate autonome de Espania que conta con le plus parcos national,108 quatro in total, ex le quales duo ha essite declarate Patrimonio Mundial per le UNESCO, e tres declarate Reserva Mundial del Biosphera. Iste parcos national es:109

Vista verso le sud desde le punto de observation La Cumbrecita, al retro de le Caldera de Taburiente, in le parco national de Caldera de Taburiente (La Palma). Un de le plus vetule parcos national del archipelago.

• Parco national de Caldera de Taburiente (La Palma): Creat in 1954 e declarate Reserva Mundial del Biosphera in 2002, conjunctemente con tote le isla. Actualmente ille comprende un area de 46,9 km², que con le Zona Peripheric de Protection forma un total de 59,56 km². Illo se trova in le centro del isla, coincide con le formation geologic de le Caldera de Taburiente, con un axa maxime de 7 km. Le depression que forma le Caldera se situa inter 600 e 900 metros super le nivello del mar, durante que le cresta que forma le circulo roccose que lo cerca atinge le 2424 metros al puncto le plus alte, le nominate Roque de los Muchachos, ubication de le Observatorio del Roque de los Muchachos.110

• Parco national de Garajonay (La Gomera): Creat in 1981 e declarate Patrimonio Mundial per le Unesco in 1986. Su area es de 3986 hectareas, e su territorio se extende per tote le municipalitates de La Gomera, occupante le centro e certe zonas del nord del isla. Le terra del parco, frequentemente involute in un nebula humide, es formate per material basaltic, causate per fluxos e pyroclastos, con divers roccas e fortessas. In su interior on trova le Monumento de le essentia de le flor.111 Le parco es tamben desde le anno 2012 Reserva del Biosphera conjunctemente con tote le isla.112

Le Teide e le Roque Cinchado, in le parco national del Teide in le isla de Tenerife, le secunde parco national le plus visitate del mundo.

• Parco national de Timanfaya (Lanzarote): Creat in 1974 e declarate Reserva del Biosphera in 1993, conjunctemente con tote le isla. Illo occupa un extension de 51,07 km² del suroccidente del isla. Il es un parco de origine volcanico. Le ultime eruptiones occurreva in le seculo XVIII, inter le annos 1730 e 1736. Illo contine plus de 25 volcanos, con alicunes emblematic, tal como le Montaña de Fuego, Montaña Rajada o le Caldera del Corazoncillo. Illo presenta ancora activitate volcanico, con punctos de calor in le superficie que attinge le 100–120 °C e 600 °C a 13 metros de profunditate.113

• Parco national de Teide (Tenerife): Creat in 1954, esseva declarate Patrimonio Mundial per le Unesco in 2007. Post differente revisiones e expansiones, su area es de 18 990 hectareas, il es le plus grande e vetule de le parcos national de le islas Canarias, e un de le plus vetule de Espania. Illo se trova in le centro geographic del isla, e es le parco national le plus visitate de Espania,114 le plus visitate de Europa, e le secunde parco national le plus visitate del mundo.115 116 In illo on trova le Observatorio del Teide, tamben cognoscite como Observatorio de Izaña, que pertine al Instituto de Astrofisica de Canarias.117 Le aspecto le plus notable del parco es le presente de le vulcano Teide que, con su altitud de 3718 metros, constitue le elevation maxime del pais e le tertie vulcano le plus grande de le Terra ab su base.67 Le parco national del Teide esseva declarate in 2007 un de le 12 Tesoros de Espania.118

Climate

Le climate es oceanic subtropic, con temperaturas suave e precipitationes minimal e irregular. Le vegetation varia secundo le orientation e le altitude. Sur le montatas orientate al nord e nord-west il ha plantas mesophile ("humide"), e sur illos orientate al sud e sud-west il ha plantas xerophile ("sic"). Illo include un ric fauna e vegetation endemic e un grande varietate de aves e animales invertebrate.

Population

Le densitate del population es de 219 hab/km², multo plus grande que medio national espaniol. Gran Canaria e Tenerife contine plus de 80% del population de tote le insulas. Il ha habite sempre un forte emigration al citates, a altere regiones de Espania e a paises iberoamerican (specialmente Cuba e Venezuela). Le citate con le plus grande numero de habitantes es Las Palmas de Gran Canaria (400.000 habitantes aproximatemente), sequite per Santa Cruz de Tenerife, San Cristobal del Laguna e Telde.

Infrastructura

Le communicationes interior son per strata (il non existe ferrovias); Tenerife e Gran Canaria dispone de un systema de autovias. Inter le insulas on viagia per avion e per barca ("fast ferry", "Jet Foil", "ferry"). Desde le Peninsula iberic e le resto de Europa, le avion es usate. Il ha un linea de "Ferry" septimanal con Cadiz operate per Transmediterranea. Le importationes e exportationes se realisa principalmente per via maritime. Le insulas include un regimento fiscal special intra le Union Europee (Regiones ultraperiferic).

Economia

Le economia es basate in le sector tertiari (74,6%), principalmente tourismo, lo que ha favorate le disveloppamento del construction e le creation de postos de travalio. Origine del touristas: espaniol (30%), german, anglese, svedese, russe, francese, switze, hollandese e altere nationes europee.

Le industria es minime, basicamente agro-alimentari, de tabacco e de refinamento de petroleo (Refineria de Petroleo in S.C. de Tenerife).

Agricultura

Solmente 10% del superficie es cultivate, le majoritate de hordeo, frumento, vites e patatas, e un minoritate de bananas, tomates e tabaco, orientate al commercio con le resto de Espania. Il se ha initiate tamben le exportation de fructos tropic (avocato, ananas, mangos e altere recoltas de conservatorio calide) e flores. Le bestial es minime, principalmente caprin e bovin. Ma illo es le secunde region de pisca de Espania.