Jump to content

Մարջորի Ռայս

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Մարջորի Ռայս
անգլ.՝ Marjorie Rice
Դիմանկար
Ծնվել էփետրվարի 16, 1923(1923-02-16)
ԾննդավայրՍենթ Պետերսբուրգ, Փինելաս շրջան, Ֆլորիդա, ԱՄՆ
Մահացել էհուլիսի 2, 2017(2017-07-02)[1] (94 տարեկան)
Մահվան վայրՍան Դիեգո, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
Մասնագիտությունմաթեմատիկոս

Մարջորի Ռայս (ծննդ. Յուկ անգլ.՝ Marjorie Ruth Rice (Jeuck), փետրվարի 16, 1923(1923-02-16), Սենթ Պետերսբուրգ, Փինելաս շրջան, Ֆլորիդա, ԱՄՆ - հուլիսի 2, 2017(2017-07-02)[1], Սան Դիեգո, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ) ամերիկացի տնային տնտեսուհի և սիրողական մաթեմատիկոս, որը հայտնի է նախկինում անհայտ հնգանկյուն խճանկարների չորս դասերի բացահայտումներով։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարջորի Ռայսն ապրում էր Սան Դիեգոյում և հինգ երեխաների մայր էր[2]։ Նրա ամուսինը Գիլբերտ Ռայսն էր[3]: Նա մաթեմատիկայի ամերիկացի հանրահռչակող Մարտին Գարդների «Մաթեմատիկական խաղեր» երկրպագուն էր, որը 1957-1986 թվականներին ամեն ամիս հայտնվում էր Scientific American ամսագրի էջերում։ Ռայսը միշտ փորձում էր յուրաքանչյուր նոր համար վերցնել փոստային բաժանմունքից:

1975 թվականին Ռայսը կարդացել է Գարդների հուլիսյան համարը, «Ուռուցիկ բազմանկյունների սալիկներով հարթության շերտավորման մասին»[4][5], որտեղ խոսվում էր այն մասին, թե ինչ տեսակի ուռուցիկ բազմանկյուններ կարող են կատարելապես տեղավորվել միմյանց հետ՝ առանց որևէ համընկնման կամ բացերի՝ հարթությունը լրացնելու համար։ Իր սյունակում Գարդները նշել է, որ «սալիկապատող բոլոր ուռուցիկ բազմանկյունները գտնելու խնդիրը ավարտված չէր մինչև 1967 թվականը, երբ Ռիչարդ Բրենդոն Քերշները գտավ երեք հնգանկյուն սալիկ, որոնք բաց էին թողել բոլոր նախորդները, ովքեր աշխատել է խնդրի վրա»[5]։ Գարդները կրկնեց Քերշների պնդումը, որ ուռուցիկ հնգանկյուններով խճանկարային սալիկների ցանկը ամբողջական է։ Սակայն մեկ ամիս անց Գարդներն իր ընթերցողներից Ռիչարդ Ջեյմս III-ից[6] ստացավ նոր ուռուցիկ հնգանկյունի օրինակ և հրապարակեց լուրը 1975 թվականի դեկտեմբերի իր համարում[7]։

Այս հայտնագործությունից ոգեշնչված՝ Ռայսը որոշել է փորձել գտնել հնգանկյուն լիցքերի այլ տեսակներ։ Չնայած այն հանգամանքին, որ նա միայն միջնակարգ կրթություն ուներ, բայց մեծ հետաքրքրություն ուներ արվեստի նկատմամբ, նա սկսել է իր ազատ ժամանակը տրամադրել հնգանկյուններով հարթությունը սալիկապատելու նոր ուղիների բացահայտմանը։ Նա աշխատել է դրա վրա 1975 թվականի տոնական սեզոնի ժամանակ՝ «խոհանոցի սեղանի վրա գծագրեր գծելով, երբ ոչ ոք չկար, և թաքցնում էր դրանք, երբ ամուսինն ու երեխաները վերադառնում էին տուն կամ երբ ընկերները կանգնում էին այնտեղ»: Այնուհետև Մարջորի Ռայսը մշակել է իր համակարգը հնգանկյունների կողմերի և անկյունների միջև առկա սահմանափակումներն ու կապը ներկայացնելու համար[8][9]:

1976 թվականի փետրվարին նա հայտնաբերել է նոր տեսակի հնգանկյուն և դրա ձևի այլ տարբերակներ, դրա միջոցով նկարեց մի քանի խճանկար և իր հայտնագործությունները փոստով ուղարկեց Գարդներին: Վերջինս իր հերթին ուղարկեց իր աշխատանքը խճանկարային նախշերի փորձագետ Դորիս Շատշնայդերին, ով սկզբում թերահավատ էր՝ ասելով, որ Ռայսի յուրօրինակ նշումային համակարգը տարօրինակ է թվում, ինչպես «հիերոգլիֆները»: Շատշնայդերը մանրազնին ուսումնասիրությունից հետո կարողացավ հաստատել Ռայսի արդյունքները[10]։

1976 թվականի հոկտեմբերին Ռայսը հայտնաբերել էր 58 հնգանկյուն սալիկ, որոնք պահանջում էին երկու հնգանկյուններ իրար սոսնձել՝ «անցումային» սալիկապատման ձևավորման համար (որոնց մեծ մասը նախկինում անհայտ էին), որը նա դասակարգեց 12 դասերի[11]: Արդեն 1976 թվականի դեկտեմբերին նա հայտնաբերեց երկու նոր տեսակի հնգանկյուն խճանկարներ և ավելի քան 75 տարբեր հնգանկյուն խճանկարներ, որոնք բլոկների մեջ էին և կարող էին համարվել «կրկնակի վեցանկյուններ»: Այնուհետև 1977 թվականի դեկտեմբերին նա կատարեց իր չորրորդ հայտնագործությունը հնգանկյուն սալիկապատման նոր տեսակի մասին և մինչ այդ հաշվել էր 103 «2-բլոկ անցողիկ» հնգանկյուն խճանկարներ[9]: Հաջորդ տասնամյակում նա հայտնաբերեց ևս մի քանի հնգանկյուն սալիկապատեր և ուսումնասիրեց պարբերական խճանկարները:

Ռայսը մեծ հետաքրքրություն ուներ արվեստի նկատմամբ և մինչ ամուսնանալը նա կես հեռակա դասընթաց անցավ առևտրային արվեստի ոլորտում: Իր հետազոտության ընթացքում նա ուսումնասիրել է, թե ինչպես օգտագործել հնգանկյուն խճանկարները որպես ցանցեր, որոնց վրա կարելի է դնել ծաղիկների, խեցիների, թիթեռների և մեղուների խճանկարները[8][9][12]: Գարդները երբեք չի հրապարակել իր հետազոտությունը Scientific American-ում, բայց այն ավելացրել է 1988 թվականի իր համարի հավաքածուի մեջ ներառված բնօրինակ սյունակում, որտեղ նա նշել է, որ իր հայտնագործությունները «ֆանտաստիկ նվաճումներ» են[13]։

Մարջորի Ռայսը մահացել է 2017 թվականին Սան Դիեգոյում[14]:

Մարջորի Ռայսի կողմից հայտնաբերված հնգանկյուն խճանկարների չորս դասերը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տիպ 9[15][16] Տիպ 11 Տիպ 12 Տիպ 13

b = c = d = e 2A + C = D + 2E = 360 °

2a + c = d = e A = 90 °, 2B + C = 360 ° C + E = 180 °

2a = d = c + e A = 90 °, 2B + C = 360 ° C + E = 180 °

d = 2a = 2e B = E = 90 °, 2A + D = 360 °

Ճանաչում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դորիս Շատշնայդերը, որը օգնել է Մարտին Գարդներին հանրահռչակել Ռայսի հնգանկյուն սալիկապատման հայտնագործությունները, նրա աշխատանքը անվանել է «հուզիչ հայտնագործություն սիրողական մաթեմատիկոսի կողմից»[8]: 1995 թվականին Լոս Անջելեսում կայացած Ամերիկայի մաթեմատիկական ասոցիացիայի տարածաշրջանային հանդիպման ժամանակ Շատշնայդերը համոզել է Ռայսին և նրա ամուսնուն մասնակցել Ռայսի աշխատանքի վերաբերյալ նրա դասախոսությանը: Նախքան իր ելույթը ավարտելը, Շատշնայդերը ներկայացրել է մի սիրողական մաթեմատիկոսի, որը առաջադիմել էր տեսսելլացիայի ուսումնասիրելու հարցում և «սենյակում բոլոր գտնվողները նրան հոտնկայս ծափահարել են»[10]։

Ժառանգություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1999 թվականին Ռայսի կողմից հայտնաբերված սալիկներից մեկը պատրաստվել է կերամիկական սալիկների տեսքով և տեղադրվել Ամերիկայի մաթեմատիկական ասոցիացիայի կենտրոնակայանի նախասրահում՝ Վաշինգտոնում[17][9]։ Ռայսի փաստաթղթերն ու նյութերը, որոնք հաստատում են նրա մաթեմատիկական հայտնագործությունները, գտնվում են Կալգարիի համալսարանի գրադարանում՝ (Ալբերտա, Կանադա) Յուջին Սթրենսի[18][19] հավաքածուում:

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 https://www.quantamagazine.org/marjorie-rices-secret-pentagons-20170711/
  2. ↑ Mulcahy, Colm (2015-10-28). «Martin Gardner at 101 ("It's as not-so-easy as 3, 4, 5")». Scientific American Blog Network (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021-12-14-ին. Վերցված է 2021-12-14-ին.
  3. ↑ «San Jose Mercury News». Archives. searcharchives.ucalgary.ca. Արխիվացված օրիգինալից 2021-12-16-ին. Վերցված է 2021-12-16-ին. «File consists of news clipping of article featuring Rice from February 28, 1995 issue of San Jose Mercury News. Includes quotes from Marjorie and her husband, Gilbert, as well as quotes from Doris Schattschneider's lecture at San Francisco mathematics conference.»
  4. ↑ Peterson, Ivars (2010-06-05). «Tiling with Pentagons». The Mathematical Tourist. Արխիվացված օրիգինալից 2022-07-09-ին. Վերցված է 2021-12-14-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 Gardner, Martin (July 1975). «On tessellating the plane with convex polygon tiles». Mathematical Games. Scientific American. էջեր 112–117. JSTOR 24949848.
  6. ↑ Britton, Jill. «Perplexing Pentagons». Distributed Education. Camosun College. Արխիվացված է օրիգինալից 2006-01-09-ին. Վերցված է 2021-12-14-ին.
  7. ↑ Gardner, Martin (December 1975). «A random assortment of puzzles, together with reader responses to earlier problems». Mathematical Games. Scientific American. էջեր 116–119. JSTOR 24949967.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Schattschneider, Doris (1981). «In Praise of Amateurs». In Klarner, David A. (ed.). The Mathematical Gardner (PDF). Boston: Prindle, Weber & Schmidt. էջեր 140–166. doi:10.1007/978-1-4684-6686-7_16. ISBN 978-1-4684-6688-1. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) July 26, 2020-ին. Արխիվացված է Հուլիս 26, 2020 Wayback Machine-ի միջոցով: Reprinted as Mathematical Recreations: A Collection in Honor of Martin Gardner, Mineloa, NY: Dover, 1998
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Schattschneider, Doris (2018). «Marjorie Rice and the MAA tiling». Journal of Mathematics and the Arts. 12 (2–3): 114–127. doi:10.1080/17513472.2018.1453740. S2CID 125461075.
  10. ↑ 10,0 10,1 Cole, K. C. (1998-03-11). «Beating the Pros to the Punch». Los Angeles Times. էջ 1. ProQuest 421258615. Արխիվացված է օրիգինալից 2015-11-06-ին. Վերցված է 2022-07-01-ին.
  11. ↑ Pegg, Ed Jr. «The 14 Different Types of Convex Pentagons that Tile the Plane». mathpuzzle. Արխիվացված օրիգինալից 2022-02-20-ին. Վերցված է 2021-12-14-ին.
  12. ↑ Schattschneider, Doris (2017). «Marjorie Rice (16 February 1923–2 July 2017)». Journal of Mathematics and the Arts. 12 (1): 51–54. doi:10.1080/17513472.2017.1399680.
  13. ↑ Gardner, Martin (1988). «Tiling with Convex Polygons». Time Travel and Other Mathematical Bewilderments. New York: W.H. Freeman. էջեր 163–176. ISBN 0-7167-1924-X.
  14. ↑ Natalie Wolchover (2017-07-11). «Marjorie Rice's Secret Pentagons». Quanta Magazine (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017-11-14-ին. Վերցված է 2022-07-31-ին.
  15. ↑ Weisstein, Eric W. Weisstein. «Pentagon Tiling». MathWorld (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021-12-14-ին. Վերցված է 2021-12-14-ին.
  16. ↑ Fischer, Maria (2016). «Tiling the plane with equilateral convex pentagons» (PDF). Parabola. School of Mathematics and Statistics, University of New South Wales Sydney. 52 (3). ISSN 1446-9723. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2022-03-21-ին. Վերցված է 2021-12-14-ին.
  17. ↑ Mulcahy, Colm (2015-10-28). «Martin Gardner at 101 ("It's as not-so-easy as 3, 4, 5")». Scientific American Blog Network (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021-12-14-ին. Վերցված է 2021-12-14-ին.
  18. ↑ «Strens, Eugène». Archives. searcharchives.ucalgary.ca. Արխիվացված օրիգինալից 2021-12-16-ին. Վերցված է 2021-12-16-ին.
  19. ↑ «Marjorie Rice fonds». Archives. University of Calgary. Արխիվացված օրիգինալից 2021-12-16-ին. Վերցված է 2021-12-16-ին.
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մարջորի_Ռայս&oldid=10086924» էջից