Լև Լանդաու

Լև Լանդաու; ռուս.՝ Лев Ландау
Ծնվել է	հունվարի 9 (22), 1908; Բաքու, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	ապրիլի 1, 1968[…] (60 տարեկան); Մոսկվա, ԽՍՀՄ; բնական մահով
Գերեզման	Նովոդեվիչյան գերեզմանոց
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն, Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն և ԽՍՀՄ
Ազգություն	հրեա
Դավանանք	աթեիզմ
Մասնագիտություն	ֆիզիկոս, գյուտարար, ոչ գեղարվեստական գրող, համալսարանի դասախոս, ֆիզիկոս-տեսաբան և մաթեմատիկոս
Հաստատություն(ներ)	Խարկովի ազգային համալսարան, Խարկովի ֆիզիկայի և տեխնոլոգիայի ինստիտուտ, Ֆիզիկական խնդիրների ինստիտուտ, Ա. Ֆ. Իոֆեի անվան ֆիզիկա-տեխնիկական ինստիտուտ, Մոսկվայի պետական համալսարան և Մոսկվայի Ֆիզիկատեխնիկական Ինստիտուտ
Գործունեության ոլորտ	տեսական ֆիզիկա
Անդամակցություն	Լոնդոնի թագավորական ընկերություն, Լեոպոլդինա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա, ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա, Թագավորական Դանիական գիտությունների ակադեմիա, Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա և Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատեր	Սանկտ Պետերբուրգի համալսարանի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետ (1927), Բաքվի պետական համալսարան (1924) և Baku Polytechnicum? (1922)
Կոչում	պրոֆեսոր և ԽՍՀՄ ԳԱ անդամ
Գիտական աստիճան	ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր (1934)
Տիրապետում է լեզուներին	ռուսերեն, անգլերեն, գերմաներեն, ֆրանսերեն և դանիերեն
Գիտական ղեկավար	Աբրամ Իոֆֆե
Եղել է գիտական ղեկավար	Յակով Սմորոդինսկի, Ալեքսեյ Աբրիկոսով, Ալեքսանդր Ախիեզեր, Մարկ Ազբել, Իսահակ Պոմերանչուկ, Իսահակ Խալատնիկով, Յակով Զելդովիչ, Ալեքսանդր Պատաշինսկի, Ռոալդ Սագդեև, Ալեքսանդր Անդրեև, Իգոր Ձյալոշինսկի և Aleksandr Kompaneyets?
Հայտնի աշակերտներ	Իգոր Ձյալոշինսկի, Ալեքսանդր Ախիեզեր, Ալեքսեյ Աբրիկոսով, Լև Պիտաևսկի, Իսահակ Պոմերանչուկ, Իլյա Լիֆշից, Եվգենի Լիֆշից, Արկադի Միգդալ, Իսահակ Խալատնիկով, Յուրի Կագան և Լասլո Տիսա
Պարգևներ	; ; ; ; Մաքս Պլանկի անվան մեդալ Ֆրից Լոնդոնի հուշամրցանակ և Լոնդոնի թագավորական միության արտասահմանյան անդամ
Ամուսին(ներ)	Konkordija Terentʹevna Landau-Drobanceva?
Մայր	Լյուբով Գարկավի-Լանդաու
	Քաղվածքներ Վիքիքաղվածքում
	Lev Landau Վիքիպահեստում

Լև Դավիդովիչ Լանդաու (ռուս.՝ Лев Давидович Ландау,հունվարի 9 (22), 1908^[1], Բաքու, Ռուսական կայսրություն^[2] - ապրիլի 1, 1968(1968-04-01)^[1]^[3]^[4]^[…], Մոսկվա, ԽՍՀՄ^[2]), ծագումով հրեա նշանավոր խորհրդային ֆիզիկոս-տեսաբան, գիտական դպրոցի հիմնադիր, ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի անդամ (1946 թ.-ից), Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս (1954), Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (1962)։ Նրա ձեռքբերումները ներառում են գերհոսունության տեսությունը, դիամագնիսականության քվանտային տեսությունը, երկրորդ կարգի փուլային անցումների տեսությունը, գերհաղորդականության Գինզբուրգ-Լանդաուի տեսությունը, խտության մատրիցի գաղափարի ներմուծումը ինչպես նաև որոշ ֆունդամենտալ ձեռքբերումներ քվանտային էլեկտրադինամիկայում։ 1962 թ. նա արժանացել է նոբելյան մրցանակի քվանտային հեղուկների բնագավառում կատարած հիմնարար աշխատանքների՝ հատկապես հեղուկ հելիում II-ի գերհոսունության մաթեմատիկական տեսությունը ստեղծելու համար։

Կենսագրություն

Կրթություն

1916-1920 թթ. Լանդաուն սովորել է Բաքվի գիմնազիայում։ 1920 թ.-ին ընդունվել է Բաքվի տնտեսագիտական տեխնիկումը և երկու տարի անց ավարտել այն։ 1922 թ.-ին ընդունվել է Ադրբեջանի պետական համալսարանի միաժամանակ երկու ֆակուլտետ՝ ֆիզիկամաթեմատիկական և քիմիական։ 1924 թ.-ին տեղափոխվել է Լենինգրադի պետական համալսարանի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետը։ Հենց այստեղ էլ 1926 թ.-ին հրատարակել է իր առաջին գիտական աշխատանքը՝ «Երկատոմ մոլեկուլների սպեկտրների տեսության վերաբերյալ»։ 1927 թ.-ի հունվարի 20-ին ավարտել է համալսարանը և նույն թվականին ընդունվել Լենինգրադի ֆիզիկա-տեխնիկական ինստիտուտի ասպիրանտուրան։ Այստեղ նա ներգրավվեց Յ. Ի. Ֆրենկելի ղեկավարած տեսաբանների խմբի մեջ։ Լանդաուից բացի խմբի մեջ մտան նաև Վ. Ա. Ֆոկը, Դ. Դ. Իվանենկոն և Մ. Պ. Բրոնշտեյնը։ 1927 թ.-ի ընթացքում «Ճառագայթումով արգելակման պրոբլեմը» աշխատության շրջանակներում ներմուծել է խտության մատրիցի գաղափարը։ Հարկ է նշել, որ 1927 թ.-ին խտության մատրիցի գաղափարը Լանդաուից անկախ մտցրել է նաև Ջոն Նեյմանը(անգլ.՝ John von Neumann), ով արել է դա ավելի համակարգված, որի պատճառով խտության մատրիցի գաղափարի ներմուծումը հաճախ կապվում է Նեյմանի հետ։ 1928 թ. Մոսկվայում տեղի ունեցավ ֆիզիկոսների 6-րդ համագումարը, որին մասնակցում էին նաև բազմաթիվ լեգենդար ֆիզիկոսներ արտասահմանից։ Այս Համագումարի ընթացքում Լանդաուն ունեցավ երեք ելույթ՝ «Քվանտային վիճակագրության հիմունքները», «Պատճառականության սկզբունքը ժամանակակից ֆիզիկայում» և «Մագնիսական էլեկտրոնը ալիքային մեխանիկայում» թեմաներով, որոնցից վերջինը լրիվ ինքնուրույն աշխատանք էր՝ առանց հեղինակակցի։ Հանրագումարից հետո Լանդաուն, որպես Լենինգրադի ֆիզիկա-տեխնիկական ինստիտուտի լավագույն ասպիրանտներից մեկը, 1929 թ.-ի հոկտեմբերին լուսժողկոմատի ուղեգրով մեկնեց արտասահմանյան գործուղման, որի շրջանակներում եղել է Բեռլինում, Լայպցիգում, Գյոտինգենում, Կոպենհագենում, Քեմբրիջում, Ցյուրիխում և մասնակցել է հայտնի ֆիզիկոսներ Բորնի, Հայզենբերգի, Պաուլիի, Դիրակի և Բորի սեմինարներին։ Գործուղման ընթացքում մեկ անգամ հնարավորություն ունեցավ հանդիպել և զրուցել Ա. Էյնշտեյնի հետ։ Նրանց զրույցի հիմնական թեման էր անորոշությունների առնչությունը։ 1930 թ.-ին, ոգեշնչված Վ. Պաուլիի 1924 թ.-ի հոդվածում հայտնաբերած թերությամբ, Լանդաուն տպագրեց «Մետաղների դիամագնիսականությունը» հոդվածը^[13]։ Այս աշխատանքում նա ցույց տվեց, որ մագնիսական դաշտում էլեկտրոնի շարժումը քվանտանում է, որի հետևանքով էլեկտրոնային գազը ձեռք է բերում դիամագնիսական հատկություններ։ Այսպես ծնվեց «Լանդաուի դիամագնիսականությունը»։ 1930 թ.-ին՝ Քեմբրիջում եղած ժամանակ, Լանդաուն ծանոթացավ իր հայրենակից Պ. Լ. Կապիցայի հետ, ով 1921 թ.-ից աշխատում էր կավենդիշյան լաբորատորիայում` Է. Ռեզերֆորդի մոտ։

Լանդաուի դպրոցը․ Թեորմինիմում

Լանդաուն ստեղծել է տեսաբան ֆիզիկոսների հանճարաշատ դպրոց։ Լանդաուի աշակերտներ էին համարվում այն ֆիզիկոսները, ովքեր Լև Լանդաուին (հետագայում արդեն իր աշակերտներին) կարողացել էին հանձնել 9 տեսական քննություն, այսպես կոչված Լանդաուի տեսական մինիմում։ Սկզբից հանձնվում էր մաթեմատիկան, հետո հանձնվում էր ֆիզիկայի քննությունը՝

2 քննություն մաթեմատիկայից
մեխանիկա
էլեկտրադինամիկա
քվանտային մեխանիկա
վիճակագրական ֆիզիկա
հոծ միջավայրերի մեխանիկա
հոծ միջավայրերի էլեկտրադինամիկա
քվանտային էլեկտրադինամիկա

Առաջինները ովքեր հանձնել էին Լանդաու տեսական մինիմումը՝

Պարգևներ

1946 թ. - ՍՍՀՄ պետական մրցանակ։
1954 թ. - սոցիալական աշխատանքի հերոս։
1960 թ. - Մաքս Պլանկի անվան մեդալ։
1962 թ. ապրիլ - լենինյան մրցանակ Լանդաուին և Ե. Մ. Լիֆշիցին` «Տեսական ֆիզիկա» հատորյակների համար։
1962 թ. - նոբելյան մրցանակ հեղուկ հելիում II-ի գերհոսունության մաթեմատիկական տեսության ստեղծման համար։

Գրականություն

Մայա Բեսարաբ - «Էջեր Լանդաուի կյանքից», Հայաստան Հրատարակչություն, Երևան 1976

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #118569066 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Pitaevskii L. P. The great physicist // Herald Russ. Acad. Sci / Y. Osipov — Nauka, Springer Science+Business Media, 2008. — Vol. 78, Iss. 1. — P. 75—85. — ISSN 1019-3316; 1555-6492 — doi:10.1134/S1019331608010097
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 ^4,8 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
↑ Find A Grave — 1996.
↑ ^6,00 ^6,01 ^6,02 ^6,03 ^6,04 ^6,05 ^6,06 ^6,07 ^6,08 ^6,09 Mathematics Genealogy Project — 1997.
↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ CONOR.Sl
↑ ^9,0 ^9,1 ^9,2 https://www.berkovich-zametki.com/AStarina/Nomer7/Rumer1.htm
↑ http://www.ega-math.narod.ru/Landau/Dau1971.htm
↑ The Nobel Prize in Physics 1962 — Nobel Foundation.
↑ Table showing prize amounts — Nobel Foundation, 2019.
↑ L.D. Landau (1930). «Diamagnetismus der metalle». Zeitschrift für Physik, vol. 64, issue 9-10.

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լև Լանդաու» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լև Լանդաու» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 483)։

[_6de213deb584b292-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_8b7057fd1fdc56d1-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #118569066 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[_c81bbc74cfe26551-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Pitaevskii L. P. The great physicist // Herald Russ. Acad. Sci / Y. Osipov — Nauka, Springer Science+Business Media, 2008. — Vol. 78, Iss. 1. — P. 75—85. — ISSN 1019-3316; 1555-6492 — doi:10.1134/S1019331608010097

[_6eab503fbe855a44-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 ^4,8 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.

[_79241204c1af3d03-5] Find A Grave — 1996.

[_8f29b3829e633e79-6] 6,00 ^6,01 ^6,02 ^6,03 ^6,04 ^6,05 ^6,06 ^6,07 ^6,08 ^6,09 Mathematics Genealogy Project — 1997.

[_0ce23783e0e143de-7] Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_325e9ad9b323b122-8] CONOR.Sl

[_e6b77f5658259129-9] 9,0 ^9,1 ^9,2 https://www.berkovich-zametki.com/AStarina/Nomer7/Rumer1.htm

[_0b5608225d8f7bd3-10] ttp://www.ega-math.narod.ru/Landau/Dau1971.htm

[_58bce0ad20ad2a55-11] The Nobel Prize in Physics 1962 — Nobel Foundation.

[_91240182028fc537-12] Table showing prize amounts — Nobel Foundation, 2019.

[13] L.D. Landau (1930). «Diamagnetismus der metalle». Zeitschrift für Physik, vol. 64, issue 9-10.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]