Զաքարիա Ա Ձագեցի
Զաքարիա Ա Ձագեցի (ծ. թ. անհայտ, ծննդավայր՝ Կոտայքի Ձագք գյուղ - 877 թ.[1]), Ամենայն Հայոց կաթողիկոս 855 թվականից առ 877 թ.։ Հաջորդել է Հովհաննես Դ Ովայեցուն։ Գահակալել է քաղաքական ծանր պայմաններում, երբ նոր էր ավարտվել հայերի 850-855 թթ. ապստամբությունը արաբական տիրապետության դեմ։ Զաքարիա Ա Ձագեցուն հաջողվում է մեղմել արաբների հալածանքները։ Կաթողիկոսը գործուն մասնակցություն է ունենում հայ-բյուզանդական եկեղեցական հարաբերություններում, պաշտպանում Հայ եկեղեցու դավանությունը Հույն եկեղեցու նկրտումներից, կասեցնում Կ. Պոլսի Փոտ պատրիարքի (858-867, 877-886) Հայ եկեղեցուն քաղկեդոնականություն պարտադրելու փորձերը։ Զաքարիա Ա Ձագեցին Փոտ պատրիարքին հղած իր նամակում հիմնավորում է, որ Հայ եկեղեցու վարդապետությունը համահունչ է երեք տիեզերաժողովների դավանությանը։ 862 թվականին Շիրակավանում Զաքարիա Ա Ձագեցու և Աշոտ իշխանաց իշխանի նախագահությամբ տեղի ունեցած ժողովը մերժում է քաղկեդոնականություն ընդունելու Փոտի առաջարկը։
| Զաքարիա Ա Ձագեցի | |
|---|---|
| Ծնվել է | 9-րդ դար |
| Ծննդավայր | Ձագ (գյուղ) |
| Մահացել է | 876 |
| Մահվան վայր | Դվին |
| Մասնագիտություն | քահանա |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս |
Զաքարիա Ա Ձագեցու գրչին է պատկանում թվով 14 ճառ, որոնք տեղ են գտել Ճառընտիրների և Տոնապատճառների մեջ։ Դրանք ընթերցվել են եկեղեցական տոների ժամանակ։ Ճառերից մի քանիսը (Ի Մկրտութիւնն, Ի չարչարանս Քրիստոսի, Ի մեծի աւուր շաբաթուն թաղման Տեառն« Ի Յարութիւն Քրիստոսի») շարադրված են Նիկոդեմոսի պարականոն Ավետարանի, Եղիշեի, Հովհան Ոսկեբերանի աշակերտ Թեոփիլոսի, Գրիգոր Նազիանզացու, Բարսեղ Կեսարացու, Եպիփան Կիպրացու համաբնույթ ճառերի հետևողությամբ։ Ճառերի մեծ մասն ունի մեկնողական ուղղվածություն, ինչն հատուկ էր վաղ շրջանի ճառերին։ Զաքարիա Ա Ձագեցու ճառերը կարևոր սկզբաղբյուրեր են Հայ եկեղեցու աստվածաբանության, քրիստոսաբանության, աստվածաշնչական պարականոնների, եկեղեցական ավանդության հետազոտման համար։ Այդ ճառերում կան ուշագրավ մանրամասներ, որոնք հաճախ յուրովի լրացնում են պարականոններից արդեն հայտնի պատումները։ Զաքարիա Ա Ձագեցու ճառերը կարևոր են հայոց լեզվի բառագանձի ուսումնասիրման համար։ Դրանց մեջ առկա բազմաթիվ բառամիավորումներ բացակայում են «Նոր բառագիրք հայկազյան լեզվի» բառարանում։
Աշխատություններ
խմբագրել- Զաքարիա կաթողիկոս Ձագեցի (855-877), Ճառք. Աշխատասիրութեամբ Պօղոս Վրդ. Անանեանի, Վենետիկ-Ս. Ղազար, 1995 (Մատենագրութիւն նախնեաց, ԾԷ)։
Գրականություն
խմբագրել- Օրմանեան Մաղաքիա արքեպս., Ազգապատում, հատոր Ա, Կ. Պոլիս, 1912, § 652 եւ հետագա։
- Անանեան Պօղոս Վրդ., Զաքարիա Հայոց կաթողիկոսի թղթակցութիւնը Փոտ Պատրարքին հետ, Վենետիկ-Ս. Ղազար, 1992 (Հայագիտական մատենաշար «Բազմավէպ», թիւ 35)։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Զաքարիա կաթողիկոսի մահվան թվականի վերաբերյալ Ասողիկի վկայության («Եւ զկնի այսորիկ յՅԻԴ (324=877) թուականի վաճխանի Տէր Զաքարիա») վերաբերյալ միանգամայն դիպուկ ու ընդունելի է Հ. Պողոս Անանյանի մեկնաբանությունը. «Ասողիկ Հայ թուականի սկիզբը կը դնէ Քրիստոսի ծննդեան տարին ՇԾԳ (553), նկատի առնելով Անանիա Շիրակացիի զատկական ցուցակը, որ կը սկսի 553ի Յունուարով։ Ուստի Ասողիկի ՇԾԳ տարին մեր հաշուին հանդէպ երկու տարի ուշ է եւ պէտք է ՅԻԴ (324)ին աւելցնել երկու տարի եւս, այն է ՅԻԶ (326=877)» (տե՛ս Զաքարիա կաթողիկոս Ձագեցի, Ճառք, ներածութիւն, էջ ԺԸ, ծանոթություն 26)։
Արտաքին հղումներ
խմբագրել
| Նախորդող՝ Հովհաննես Դ Ովայեցի |
Կաթողիկոս 855-876 |
Հաջորդող՝ Գևորգ Բ Գառնեցի |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 3, էջ 673)։ 
|