Sorgo
| Sorgo (xénero Sorghum) | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Sorghum bicolor | |||||||||||||||||||
| Clasificación científica | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Especies | |||||||||||||||||||
|
| |||||||||||||||||||
| Sinonimia | |||||||||||||||||||
O sorgo[1] é o nome común de calquera planta do xénero Sorghum spp. Un xénero dunhas 20 especies de gramíneas[2] orixinarias das rexións tropicais e subtropicais de África oriental. Ten a súa orixe en África do leste e procede das variedades salvaxes en Etiopía hai 5.000 anos. Cultívanse na súa zona de orixe, Europa, América e Asia como cereal para consumo humano, animal, na produción de forraxes, e para a elaboración de bebidas alcólicas e vasoiras. A súa resistencia á seca e á calor faino un cultivo importante en rexións áridas, e é un dos cultivos alimentarios máis importantes do mundo.
É a quinta colleita de cereal no mundo, canto á súa produción (470 000 km², recollido en 1996). O produtor máis grande é Estados Unidos.
O sorgo coñécese con varios nomes: millo grande e millo de Guinea en África occidental, kafir en África austral, duro no Sudán, mtama en África oriental, iowar na India e kaoliang na China (Purseglove, 1972).
As moitas subespecies divídense en catro grupos: sorgos do gran, sorgos da herba (para o pasto e o feo), sorgos doces (xaropes do sorgo), e millo tipo vasoira (para as vasoiras e os cepillos).
Ao se tratar dun alimento carente de glute, representa unha opción nutritiva para as persoas celíacas. Posúe propiedades antidiarreicas, ou adstrinxentes, e homeostáticas.
O sorgo común (Sorghum vulgare ou Sorghum bicolor) é a especie máis estendida, cuxas sementes se utilizan para facer fariña e a planta como forraxe.
Etimoloxía
[editar | editar a fonte]A verba galega sorgo é tomada do italiano e este do latín moderno sorghum, que moi probabelmente provén do latín vulgar syricum; é dicir, proveniente de Siria. Rexión onde os romanos seica coñeceron esta graminea. O nome xenérico Sorghum imposto por Moench foi conservado oficialmente desde 1794 , de xeito que Sorgum L. non é válido.[3][4]
Descrición
[editar | editar a fonte]O xénero Sorghum caracterízase por pequenas espigas que nacen a pares. O sorgo cultívase como planta anual, aínda que é herba perenne e nos trópicos pode recollerse varias veces no ano.
O sorgo ten unha altura de 1 a 2 m. Ten inflorescencias tipo mazaroca e sementes de 3 mm, esféricas e oblongas, de cor negra, avermellada e amarelenta. Ten un sistema radicular que pode chegar en terreos permeábeis a 2 m de profundidade. As flores teñen estames e pistilos.
O valor enerxético do gran de sorgo é un pouco inferior ao do millo. Pódese estimar como media 1,08 UF/kg. Comparándoo co gran de millo, o do sorgo é xeralmente un pouco máis rico en proteínas, porén máis pobre en materia graxa; como as do millo, son dun valor biolóxico bastante feble; son particularmente deficitarias en lisina.
Cultivo e usos
[editar | editar a fonte]Unha das especies, Sorghum bicolor,[5] orixinaria de África con moitas formas cultivadas agora,[6] é un cultivo importante en todo o mundo, usado para a alimentación (como grans e en xarope de sorgo ou "melaza de sorgo"), forraxe animal, produción de bebidas alcohólicas e biocombustibles. O cultivo do sorgo estivo ligado segundo investigacións arqueolóxicas ao antigo Sudán hai uns 6000-7000 anos.[7]
Todos os sorgos conteñen ácidos fenólicos e a maioría conteñen flavonoides.[8] Os grans de sorgo son unha das fontes de alimento máis altas da proantocianidina flavonoide.[9] O contido total de fenol (tanto en ácidos fenólicos como en flavonoides) está correlacionado coa actividade antioxidante.[8] A actividade antioxidante é alta en sorgos con pericarpo escuro e testa pigmentada.[8] A actividade antioxidante do sorgo pode explicar a reducida incidencia de certos tipos de cancro en poboacións que consomen sorgo.[8]
Os brotes de sorgo son un aperitivo popular na India. É similar aos flocos de millo, aínda que máis pequenos.[10] As receitas para estalar sorgo no microondas ou nunha pota están dispoñibles en liña.[11][10]
A maioría das variedades son tolerantes á seca e á calor, eficientes no nitróxeno[12] e son especialmente importantes nas rexións áridas, onde o gran é un dos elementos básicos para as persoas pobres e do campo. Estas variedades forman compoñentes importantes da forraxe en moitas rexións tropicais. S. bicolor é un importante cultivo alimentario en África, América Central e Asia do Sur, e é o quinto cultivo de cereais máis importante no mundo.[13][14]
Nas primeiras fases do crecemento das plantas, algunhas especies de sorgo poden conter niveis de cianuro de hidróxeno, hordenina e nitratos, que son letais para os animais que pastan. Cando están estresadas pola seca ou a calor, as plantas tamén poden conter niveis tóxicos de cianuro e nitratos en fases posteriores do crecemento.[15][16]
Especies
[editar | editar a fonte]- Sorghum almum
- Sorghum amplum
- Sorghum angustum
- Sorghum arundinaceum
- Sorghum bicolor (principal especie cultivada)[17]
- Sorghum brachypodum
- Sorghum bulbosum
- Sorghum burmahicum
- Sorghum controversum
- Sorghum drummondii
- Sorghum ecarinatum
- Sorghum exstans
- Sorghum grande
- Sorghum halepense
- Sorghum interjectum
- Sorghum intrans
- Sorghum laxiflorum
- Sorghum leiocladum
- Sorghum macrospermum
- Sorghum matarankense
- Sorghum miliaceum
- Sorghum nigrum
- Sorghum nitidum
- Sorghum plumosum
- Sorghum propinquum
- Sorghum purpureosericeum
- Sorghum stipoideum
- Sorghum timorense
- Sorghum trichocladum
- Sorghum versicolor
- Sorghum virgatum
- Sorghum vulgare
Produción
[editar | editar a fonte]Os datos da FAO sobre os maiores produtores de sorgo refírense ao conxunto das especies, aínda que se presupón que a meirande parte corresponde á especie Sorghum bicolor.
| Listaxe dos 10 principais produtores de sorgo (2013) | ||||
|---|---|---|---|---|
| País | Produción (en millóns de toneladas) | |||
 Estados Unidos |
9,88 | |||
 Nixeria |
5,30 | |||
 India |
5,28 | |||
 Etiopía |
3,82 | |||
 Arxentina |
3,63 | |||
 China |
2,89 | |||
 Australia |
2,22 | |||
 Brasil |
2,12 | |||
 Burkina Faso |
1,88 | |||
 Níxer |
1,32 | |||
| En todo o mundo | Aproximadamente 48 millóns de toneladas | |||
| Fonte: Organización das Nacións Unidas para a Alimentación e a Agricultura FAO Arquivado 30 de xaneiro de 2016 en Wayback Machine. | ||||
Enfermidades
[editar | editar a fonte]Insectos
[editar | editar a fonte]- Heliothis sp.. É un lepidóptero que tamén afecta a outros cultivos.
- Spodoptera frugiperda. Aliméntase das partes tenras das follas, dana a panícula antes de que emerxa e despois do gran en desenvolvemento.
- Spodoptera exigua. Os ovos deste insecto deposítanse nas follas e ao nacer as larvas aliméntanse desta dende o bordo, deixando so o nervio central, tamén se poden alimentar do gran en proceso de maduración.
- Tetranychus urticae. É un pequeno ácaro apenas visíbel a simple vista
- Contarinia sorghicola. É unha mosca que ataca durante a floración, podendo chegar a causar perdas do 100%. Pon os ovos nas flores e as súas larvas aliméntanse do gran en formación impedindo o seu desenvolvemento.
- Elasmopalpus lignoselus ou furador do talo. As bolboretas poñen os ovos no envés da folla e as larvas aliméntanse primeiro do tecido destas, furandoo despois o talo e introducíndose no seu interior e facendo galerías.
Patóxenos
[editar | editar a fonte]- Puccinia sorghi ou ferruxe do sorgo.
- Gloeocercospora sorghi
- Cercospora sorghi
- Colletotrichum graminícola
Taxonomía
[editar | editar a fonte]O xénero foi descrito por Conrad Moench e publicado en Methodus Plantas Horti Botanici et Agri Marburgensis : a staminum situ describendi 207. 1794.[18] A especie tipo é: Sorghum bicolor (L.) Moench.
Citoloxía
[editar | editar a fonte]Ten un número de cromosomas de: x = 5. 2n = 10, 20, e 40 (e aneuploides - 26, 33, 38–39 etc.). Cromosomas ‘pequenos’.
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para sorgo.
- ↑ Watson L, Dallwitz MJ. (2008). "The grass genera of the world: descriptions, illustrations, identification, and information retrieval; including synonyms, morphology, anatomy, physiology, phytochemistry, cytology, classification, pathogens, world and local distribution, and references". The Grass Genera of the World. Arquivado dende o orixinal o 15 de novembro de 2007. Consultado o 15 de marzo de 2010.
- ↑ Moench. S.saccharatum (L.) Pers.
- ↑ "Sorgo". Diccionario Etimológico. Consultado o 8 de xuño 2013.
- ↑ Mutegi, Evans; Sagnard, Fabrice; Muraya, Moses; et al. (2010-02-01). "Ecogeographical distribution of wild, weedy and cultivated Sorghum bicolor (L.) Moench in Kenya: implications for conservation and crop-to-wild gene flow" (PDF). Genetic Resources and Crop Evolution 57 (2): 243–253. doi:10.1007/s10722-009-9466-7.
- ↑ Stefan Hauser, Lydia Wairegi, Charles L. A. Asadu, Damian O. Asawalam, Grace Jokthan, Utiang Ugbe (2015). "Sorghum- and millet-legume cropping systems" (PDF). CABI and Africa Soil Health Consortium. Consultado o 7 de outubro de 2018.
- ↑ Carney, Judith (2009). In the Shadow of Slavery. Berkeley and Los Angeles, California: University of California Press. pp. 16. ISBN 9780520269965.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Dykes, Linda; Rooney, Lloyd W. (2006). "Sorghum and millet phenols and antioxidants" (PDF). Journal of Cereal Science 44 (3): 236–251. doi:10.1016/j.jcs.2006.06.007.
- ↑ Luca, Simon Vlad; Macovei, Irina; Bujor, Alexandra; Miron, Anca; Skalicka-Woźniak, Krystyna; Aprotosoaie, Ana Clara; Trifan, Adriana (2020). "Bioactivity of dietary polyphenols: The role of metabolites". Critical Reviews in Food Science and Nutrition 60 (4): 626–659. PMID 30614249. doi:10.1080/10408398.2018.1546669.
- ↑ 10,0 10,1 "Popped Sorghum". Recipes. Bob's Red Mill. 2021. Consultado o 2021-02-17.
- ↑ "Popped Sorghum". Recipes. Whole Foods Market. 2021. Consultado o 2021-02-17.
- ↑ Mulhollem, Jeff (10 de agosto de 2020). "Flavonoids' presence in sorghum roots may lead to frost-resistant crop". Pennsylvania State University.
- ↑ Danovich, Tove (15 de decembro de 2015). "Move over, quinoa: sorghum is the new 'wonder grain'". The Guardian. Consultado o 31 de xullo de 2018.
- ↑ Willy H. Verheye, ed. (2010). "Growth and Production of Sorghum and Millets". Soils, Plant Growth and Crop Production II. EOLSS Publishers. ISBN 978-1-84826-368-0.
- ↑ "Cyanide (prussic acid) and nitrate in sorghum crops Primary industries and fisheries". Queensland Government. Consultado o 2021-05-13.
- ↑ "Sorghum". Agriculture Victoria. The State of Victoria. Arquivado dende o orixinal o 02 de outubro de 2019. Consultado o 2018-10-15.
- ↑ National Research Council (1996). National Academies Press, ed. Lost Crops of Africa: Volume I: Grains. ISBN 978-0-309-04990-0.
- ↑ "Sorgo". Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultado o 16 de febreiro de 2013.
Véxase tamén
[editar | editar a fonte] |
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Sorgo  |
Outros artigos
[editar | editar a fonte]Ligazóns externas
[editar | editar a fonte]- [1] Arquivado 12 de abril de 2004 en Wayback Machine.
- ITIS 42106 (22.09.2002)
- Pragas do sorgo en infoagro.com (en castelán)
