Rata toupa espida

Rata toupa espida Rango fósil: 4,3 Ma PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓ do Plioceno temperán até a actualidade
Heterocephalus glaber
Estado de conservación
Pouco preocupante
Clasificación científica
Dominio: Eukaryota Reino: Animalia Filo: Chordata Clase: Mammalia Orde: Rodentia Familia: Bathyergidae; Heterocephalidae Xénero: 'Heterocephalus' Especie: 'H. glaber'
Nome binomial
'Heterocephalus glaber' (Rüppell, 1842)
Distribución xeográfica da rata toupeira pelada Distribución xeográfica da rata toupeira pelada
Subspecies
Ningunha

A rata toupa espida ou rata toupeira espida (Heterocephalus glaber) é un roedor escavador orixinario de partes do leste de África. É un dos dous únicos mamíferos eusociais coñecidos (o outro é a rata toupa damarense). Ambas as especies son similares en moitos aspectos.

O animal ten características pouco habituais, adaptadas ao seu duro medio subterráneo. Estes animais non senten dor na pel, tamén teñen un metabolismo moi baixo e habitualmente non padece cancro. A rata toupeira pelada (Heterocephalus glaber) destaca pola súa resistencia ao cancro debido á alta concentración de ácido hialurónico de alto peso molecular nas súas células e mecanismos eficaces de reparación do ADN. Estudos indican que esta especie é resistente tanto ao cancro inducido como ao espontáneo; con todo a súa inmunidade a procesos canceríxenos non é total.

Descrición física

O Heterocephalus glaber mide normalmente entre 8 e 10 centímetros de lonxitude e pesa uns 30 gramos. Os seus ollos son pequenos e a súa visión é limitada. Posúen patas curtas e finas, adaptadas para a escavación, permitíndolles moverse con axilidade tanto para adiante como para atrás nos túneles subterráneos. Os seus dentes grandes e prominentes úsanse para cavar e os seus beizos péchanse detrás dos dentes para evitar a inxestión de terra durante a escavación. Teñen pouco pelo e a súa pel é escasa e engurrada, de cor rosa ou amarelada. Este animal está moi ben adaptado á vida en ambientes con baixa dispoñibilidade de osíxeno dentro dos túneles que son o seu hábitat, grazas a uns pulmóns pequenos e un sangue con alta afinidade polo osíxeno, o que lle permite captar osíxeno de maneira eficiente. A súa respiración e taxa metabólica son notabelmente baixas comparadas coas doutros mamíferos do seu tamaño, reducíndose até nun 25% en períodos de seca e escaseza de alimentos. Ten unha capacidade limitada de regulación da temperatura corporal, dependendo do comportamento para adaptarse ás variacións de temperatura: agrúpanse para quentarse ou retíranse a partes máis frescas dos seus tobos para evitar o sobrequecemento.

Ecoloxía e comportamento

Distribución e hábitat

A rata toupa espida é orixinaria das partes máis secas das pradeiras tropicais do leste de África, principalmente o sur de Etiopía, Kenya e Somalia. Colonias cunha media de 75-80 individuos conviven en complexos sistemas de tobos nos áridos desertos africanos. Os sistemas de túneles construídos por rata-toupas espidas poden estenderse até dúas ou tres millas de lonxitude acumulada.

Estrutura social e reprodución

A rata toupeira espida é unha das dúas especies de mamíferos que son eusociais. Nesta especie, a reprodución está restrinxida a unha femia dominante, coñecida como a raíña, e entre un e tres machos reprodutores, mentres que o resto dos membros da colonia asumen roles de obreiros. Estes traballadores divídense en diferentes roles ou tarefas; algúns dedícanse á escavación e ampliación da complexa rede de túneles que compoñen o sistema de tobos, mentres que outros actúan principalmente como soldados ou defensores da colonia, protexéndoa de posíbeis depredadores.

Esta estrutura social de organización eusocial, semellante á que se atopa nas formigas, térmites e algunhas abellas e avespas, é moi rara entre os mamíferos.

As relacións entre a raíña e os machos reprodutores poden durar moitos anos. A "supresión reprodutiva" fai que as outras femias non se reproduzan: a infertilidade das femias traballadoras é só temporal e non xenética. As raíñas viven de 13 a 18 anos, e son extremadamente hostís a que outras femias se comporten como raíñas ou produzan hormonas para converterse en raíñas. Cando a raíña morre, outra femia ocupa o seu lugar, ás veces despois dunha violenta loita cos seus competidores.

Os machos e as femias alcanzan a madurez reprodutiva ao redor dun ano de idade. A xestación prolóngase uns 70 días, e unha camada pode variar dende 3 até 12 crías, aínda que se rexistraron casos con até 28 crías, sendo o tamaño medio de 11 crías por parto. Na natureza, as ratas toupa espidas adoitan reproducirse unha vez ao ano, se a camada sobrevive. En catividade, crían durante todo o ano e poden producir unha camada cada 80 días. As crías nacen cegas e pesan uns 2 gr. A raíña amamántaos o primeiro mes; despois os demais membros da colonia aliméntanos con feces até que teñan a idade suficiente para consumir alimentos sólidos.

Dieta

As ratas toupa espidas aliméntanse principalmente de tubérculos moi grandes (que pesan até 1000 veces o peso corporal dunha rata toupa típica) que atopan nas profundidades subterráneas nas súas operacións mineiras, pero tamén comen as súas propias feces (coprofaxia). Un só tubérculo pode proporcionar a unha colonia unha fonte de alimento a longo prazo, que dura meses ou mesmo anos, xa que comen o interior pero deixan o exterior, permitindo que o tubérculo se rexenere. As bacterias simbióticas dos seus intestinos axúdanlles a dixerir as fibras.

Unha rata toupa espida comendo.

Lonxevidade

A Heterocephalus glaber destaca no reino animal por ser un dos roedores máis lonxevos coñecidos, podendo vivir até 28 anos, o que constitúe un récord de lonxevidade entre os roedores. O segredo da súa lonxevidade é debatido, pero pénsase que está relacionado coa súa fascinante capacidade para "apagar" o seu metabolismo durante tempos difíciles, e así evitar o dano oxidativo. Isto resumiuse como "Están vivindo a súa vida en pulsos".

Ante a peculiar lonxevidade desta rata toupa, lanzouse un esforzo internacional para secuenciar o seu xenoma, cuxos resultados foron publicados en 2011 e 2014.

O estudo do seu transcriptoma revelou que os xenes asociados ás mitocondrias e aos procesos de oxidorredución mostran niveis de expresión significativamente maiores na rata toupa espida en comparación cos ratos de campo. Isto suxire unha posible relación entre estes procesos bioquímicos e a lonxevidade da especie.

Ao comparar os transcriptomas de reparación do ADN do fígado de humanos, ratos e ratas toupas espidas, observouse que as especies de maior esperanza de vida (humanos con ~120 anos, ratas toupeira peladas con 30 anos, e ratos con 3 anos) mostran unha maior expresión de xenes de reparación do ADN. Este dato apoia a teoría de que unha maior capacidade de reparación do ADN está vinculada á lonxevidade e é consistente coa teoría do envellecemento por danos no ADN.

Estado de conservación

As ratas toupeira espidas non están ameazadas. A pesar das súas duras condicións de vida, as ratas toupeira espidas están bastante estendidas e son numerosas nas rexións máis secas do leste de África.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Páxina na web da diversidade animal
• Imaxes de Heterocephalus glaber en bioimages.vanderbilt.edu Arquivado 15 de xaneiro de 2009 en Wayback Machine. Arquivado
• Máis fotos Arquivado 21 de xuño de 2009 en Wayback Machine. Arquivado
• Cámara web de rata toupeira espida