Transdisciplinariedade
A transdisciplinariedade ou transdisciplinaridade é unha estratexia científica que visa á unidade do coñecemento. Procura estimular unha nova compresión da realidade articulando elementos que pasan entre, a través, e alén das disciplinas, na busca da compresión da complexidade do mundo real. É unha abordaxe da investigación que trata de crear un enfoque holístico. Aplícase aos esforzos de pescuda centrados en problemas que cruzan os límites de varias disciplinas, como a investigación sobre sistemas de información efectivos para a investigación biomédica (ver bioinformática), e poden referirse a conceptos ou métodos que orixinalmente foron desenvoltos por unha disciplina, pero son agora usados por outras, como a etnografía (método de investigación de campo desenvolvido en antropoloxía pero que agora é amplamente usado por outras disciplinas).
O Belmont Forum explicou que un enfoque transdisciplinario está a permitir achegamentos e análises nas comunidades científicas e non científicas, e facilita unha forma sistémica de abordar un desafío.[1] Isto inclúe iniciativas que apoian o desenrolo de capacidades requiridas para a formulación e implementación transdisciplinaria exitosa de accións de investigación.
Usos
editarAplicado á resolución de problemas
editarNos países de fala alemá, Transdisziplinarität refírese á integración de diversas formas de investigación e inclúe métodos específicos para relacionar o coñecemento na resolución de problemas.[2] Unha conferencia celebrada en 2003 na Universidade de Gotinga mostrou os diversos significados de multidisciplinariedade, interdisciplinariedade e transdisciplinariedade, e fixo suxestións para converxer sen eliminar os usos actuais.[3]
Cando se discute a natureza mesma dun problema, a transdisciplinariedade pode axudar a determinar os problemas máis relevantes e as preguntas de investigación involucradas.[4] Un primeiro tipo de pregunta refírese á causa dos problemas actuais e o seu desenvolvemento futuro (coñecemento do sistema). Outra preocupación é que valores e normas se poden usar para establecer os obxectivos do proceso de resolución de problemas (coñecemento obxectivo). Un terceiro refírese a como unha situación problemática pode transformarse e mellorarse (coñecemento de transformación). A transdisciplinariedade require un tratamento adecuado da complexidade dos problemas e a diversidade de percepcións dos mesmos, que os coñecementos abstractos e específicos de cada caso están vinculados, e que as prácticas promoven o ben común.[5]
A transdisciplinariedade xorde cando os expertos participantes interactúan nunha discusión e diálogo abertos, dando igual peso a cada perspectiva e relacionándoos entre si. Isto é difícil debido á abafadora cantidade de información involucrada, e debido á inconmensurabilidade dos idiomas especializados en cada campo de experiencia. Para sobresaír nestas condicións, os investigadores non só necesitan un profundo coñecemento das disciplinas involucradas, senón tamén habilidades de moderación, mediación, asociación e transferencia.
Uso máis amplo
editarA transdisciplinariedade tamén se utiliza para definir unha unidade de coñecemento máis aló das disciplinas.[6]
Jean Piaget introduciu este uso do termo en 1970 no Seminario de Niza, e en 1987, o Centre International de Recherches et d`Études Transdisciplinaires (Centro Internacional de Investigación Transdisciplinaria - CIRET) adoptou a Carta de Transdisciplinariedade.[7]
O 1º Congreso Mundial de Transdisciplinariedade realizouse en Portugal, en novembro de 1994 coa colaboración do CIRET e apoio da UNESCO, onde se deu unha definición do concepto:
* Artigo 3: "(...) A Transdisciplinaridade non procura a dominación de varias disciplinas, mais a abertura de todas as disciplinas ao que as atravesa e as supera. (...) É complementaria da aproximación disciplinar; fai emerxer da confrontación das disciplinas novos datos que as articulan entre si e que nos dan unha nova visión da natureza e da realidade."
* Artigo 7: A transdisciplinaridade non constitúe nin unha nova relixión, nin unha nova filosofía, nin unha nova metafísica, nin unha ciencia das ciencias."
Así tan complexo canto os problemas que tenta solucionar, tense a transdisciplinaridade, que por ser tan sutil, ser a liña tenue que une e serve de limite entre o compromiso e o individualismo de cada disciplina, que non posúe unha definición exacta, e ao mesmo tempo é un dos máis necesarios conceptos cando tratamos de formación e educación.
No enfoque CIRET, a transdisciplinariedade é radicalmente distinta da interdisciplinariedade. A interdisciplinariedad, como a pluridisciplinariedade, refírese á transferencia de métodos dunha disciplina a outra, permitindo que a investigación se estenda alén dos límites disciplinarios, pero permaneza dentro do marco da investigación disciplinaria.
Como indica o prefixo "trans", concirne ao que se atopa á vez entre as disciplinas, a través das diferentes disciplinas e alén de cada disciplina individual. O seu obxectivo é a comprensión do mundo presente, dos cales un dos imperativos é a unidade xeral do coñecemento. Para haber esa dita transdisciplinaridade, é preciso haber un pensamento organizador, chamado pensamento complexo. Pola creación dun meta-punto de vista e non dun punto de vista. O verdadeiro problema non é facer unha adición de coñecemento, é organizar todo o coñecemento.
Outra característica definitoria fundamental da investigación transdisciplinaria é a inclusión das partes interesadas na definición dos obxectivos e estratexias da investigación para incorporar mellor a difusión da aprendizaxe producida pola investigación. A colaboración entre as partes interesadas considérase esencial - non só a nivel de colaboración académica ou disciplinaria, senón a través da colaboración activa con persoas afectadas pola investigación e as partes interesadas baseadas na comunidade. De tal maneira, a colaboración transdisciplinaria vólvese singularmente capaz de involucrarse con diferentes formas de coñecer o mundo, xerar novos coñecementos e axudar aos interesados a comprender e incorporar os resultados ou as leccións aprendidas pola investigación.[8]
Basarab Nicolescu define a transdisciplinariedade a través de tres postulados metodológicos: a existencia de niveis de realidade, a lóxica do terceiro incluído e a complexidade.[9][10] En presenza de varios niveis de Realidade, o espazo entre disciplinas e máis aló das disciplinas está cheo de información. A investigación disciplinaria concirne, como máximo, a un mesmo nivel de realidade; ademais, na maioría dos casos, só se refire a fragmentos dun nivel de Realidade. Pola contra, a transdisciplinariedade concirne ás dinámicas procreadas pola acción de varios niveis de Realidade á vez. O descubrimento destas dinámicas pasa necesariamente polo coñecemento disciplinario. Aínda que non é unha nova disciplina ou superdisciplina, nútrese da investigación disciplinaria; Á súa vez, a investigación disciplinaria aclárase mediante o coñecemento transdisciplinario dunha maneira nova e fértil. Neste sentido, a investigación disciplinaria e transdisciplinaria non é antagónica senón complementaria. Como no caso da disciplina, a investigación transdisciplinaria non é antagónica, senón complementaria da investigación multidisciplinariedade e interdisciplinariedade.[11] Un dos expoñentes da primeira xeración de profesionais transdisciplinarios arxentinos Pablo Tigani define á transdisciplinariedad como: Un esquema onde un investigador formado en varias disciplinas integra os seus coñecementos, e constrúe un fío condutor que atravesa unha problemática en toda a súa integridade para resolvela a través de decisións consistentes. Hoxe en día, a transdisciplinariedade é un campo académico consolidado que está a dar lugar a novas investigacións aplicadas en todo o mundo. En América Latina, a investigación de Javier Collado en 'Gran Historia' representa unha ecoloxía entre o coñecemento científico e a sabedoría ancestral de pobos orixinarios, como Pobos indíxenas en Ecuador.[12] [13] En abstracto, o ensino da Gran Historia nas universidades do Brasil, Ecuador, Colombia e a Arxentina implica unha visión transdisciplinaria que integra e unifica diversas epistemas que están en, entre e alén das disciplinas científicas, é dicir, inclúen a sabedoría ancestral, espiritualidade, arte e outras dimensións esquecidas na historia da ciencia, especialmente polo enfoque positivista.
Arte e humanidades
editarComo en calquera outra rama de estudo a transdisciplinariedade pódese atopar nas artes e humanidades. Isto é porque o estudo deste vasto campo susténtase doutras ramas de coñecementos. Un exemplo disto poderíase ver no estudo da evolución de obras artísticas. Tense que apoiar da historia, arqueoloxía, química, óptica e moitas outras disciplinas. As artes en si non teñen o enfoque no seu campo senón o que poden expresar alén das limitacións dela, en ideas/versións do que é o ''ser''.[14] As artes pois convértense en ferramentas necesarias para a transformación e evolución da aprendizaxe, encarnando o significado da transdisciplinariedade.
Notas
editar- ↑ "Belmont Forum" (en inglés). Consultado o 2 de mayo de 2019.
- ↑ Mittelstraß, Jürgen (2003). "Transdisziplinarität - wissenschaftliche Zukunft und institutionelle Wirklichkeit". Consultado o 5 de mayo de 2019.
- ↑ Brand, Frank; Schaller, Franz; Völker, Harald (2004). Transdisziplinarität: Bestandsaufnahme Und Perspektiven: Beiträge Zur Thesis-Arbeitstagung Im Oktober 2003 in Göttingen. Universitätsverlag. Consultado o 5 de mayo de 2019.
- ↑ Funtowicz, S. O., & Ravetz, J. R. (1993). "Science for the post-normal age". doi:10.1016/0016-3287(93)90022-L.
- ↑ Hirsch Hadorn et al. 2008, Jaeger & Scheringer 1998
- ↑ Nicolescu, Basarab (1 de enero de 2002). Manifesto of Transdisciplinarity (en inglés). SUNY Press. ISBN 9780791452615. Consultado o 5 de mayo de 2019.
- ↑ "The Charter of Transdisciplinarity | Inters.org". Consultado o 2 de mayo de 2019.
- ↑ Wickson, F., Carew, A.L. & Russell, A.W. 2006
- ↑ "La lógica del tercero incluido" (en castelán). Consultado o 2 de mayo de 2019.
- ↑ Transdisciplinarity – Theory and Practice (Ed.), Hampton Press, Cresskill, NJ, USA, 2008.
- ↑ Hult, F.M. (2010). Theme-based research in the transdisciplinary field of educational linguistics. In F.M. Hult (Ed.), Directions and prospects for educational linguistics (pp. 19-32). New York: Springer.
- ↑ Coevolution in the Big History - una introducción transdisciplinaria y biomimética a los Objetivos de Desarrollo Sostenible (PDF). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 28 de xuño de 2017. Consultado o 21 de abril de 2021.
- ↑ La bioética como ciencia transdisciplinar de la complejidad: una introducción coevolutiva desde la Gran Historia. p. 56.
- ↑ Johnston, R. R. (2008). Of Connection and Community: Transdisciplinarity and the Arts. Transdisciplinarity: Theory and practice.