Peralta

Peralta ou Azkoien (en castelán: Peralta; en éuscaro: Azkoien; as dúas denominacións cooficiais) é un municipio de Navarra, no meiriñado de Olite.

Peralta

Azkoien, Hazkoien (eu)
Localización
42°21′25″N 1°48′06″O
Estado	España
Comunidade foral	Navarra
Capital	Peralta (en)
Poboación
Poboación	5.979 (2023) (67,64 hab./km²)
Xeografía
Parte de	Mancomunidade de Mairaga-Zona Media/Erdi Aldea Mancomunidade de Servizos Sociais da Zona de Peralta Mancomunidade de Ribera Alta de Navarra
Superficie	88,4 km²
Altitude	291 m
Comparte fronteira con	Azagra Falces Marcilla Andosilla San Adrián Funes
Organización política
• Q126367906	Josefa Vidorreta Alfaro (en) (2011–)
Identificador descritivo
Código postal	31350
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	31202
Sitio web	aytoperalta.com

Vista de Peralta desde Funes.

Xeografía

Dista 59,5 km da capital, Pamplona. Está situada a beiras do río Arga.

Historia

Guerra civil española

O concello de esquerdas foi reposto en xaneiro de 1936 tras 2 anos cun goberno da dereita imposto tras a revolución de 1934.

O día 19 de xullo, as dereitas fan a súa aparición ocupando o pobo, e ao día seguinte ordenan a entrega de todo tipo de armas. Pola noite deteñen a un veciño na súa casa ao que atan as mans e escasos metros de casa dispáranlle de socato. Ao día seguinte cribaron a outro que saíu coa súa escopeta porque había oído que viñan os republicanos. O día 22 foi destituído o concello. A partir de entón en distintos días de xullo, agosto e setembro foron realizando os fusilamentos. O 21 de outubro caeron 14 peralteses en sácaa do cárcere de Tafalla que fixeron en Monreal, como resposta da morte en combate do requeté tafallés Julián Castiella.

Desta forma 89 peralteses foron asasinados, vítimas da guerra civil en Navarra.

Ademais a mediados de agosto realizouse o corte de pelo que se practicaba ás mulleres para denigrarlas, constando unha lista nominal de 63.

Mención á parte merece o peraltés Eladio Celaya, párroco de Cáseda de 72 anos que non fixo ningunha concesión á violencia de Cáseda. Isto provocou primeiro que fose calumniado e logo ameazado. A Garda Civil foi a buscalo e Don Eladio tivo que saír do pobo, ao parecer en dirección a Pamplona. O 12 de setembro de 1936 a parroquia de Peralta tivo referencia da morte de Eladio. O seu cadáver chegou nun cadaleito hermeticamente pechado, non permitindo ver ao cadáver nin aos seus familires directos, algo inhabitual. Os funerais celebráronse con normalidade, pero con iso non se puido disipar a certeza do seu asasinato.

Economía

Industria: Máquinas expendedoras (Azkoyen e Jofemar), mobiliario de oficina, compoñentes eléctrónicos, grupos de frío e refrixeración industrial.

Durante os últimos anos, Peralta consagrouse como unha das cabeceiras económicas da zona, de forma que nas súas empresas traballan habitantes tanto do pobo como dos arredores (Funes, Falces, Marcilla). No seu poligono industrial hai empresas dedicadas a manufacturas metálicas, soldadura, pintura, inxección de plásticos, cableados e montaxe de cartóns electrónicos, ademais de pequeno talleres que actúan como subcontratistas das empresas máis grandes da zona.

Tamén existe un polígono gandeiro, e varias empresas dedicadas ao cultivo e comercialización de verduras. O sector conserveiro, que tivo outrora tanta importancia, ultimamente perdeu algo de importancia.

Administración

Lista de alcaldes
Jesús Hilario Campo	1999 - 2003	UPeI
Mª Sagrario Guinduláin	2003 - 2007	UPN

Demografía

1900	1925	1950	1975	1996	2001	2003	2004	2005	2006	2008
3425	3840	4052	4142	4668	5564	5668	5801	5741	5844	5808