Wrâldútstalling

In wrâldsútstalling is in grutte ynternasjonale eksposysje, sa't dy fan 1851 ôf yn ferskillende lannen hâlden binne. De dielnimmende lannen jouwe in byld fan harren ekonomyske, sosjale en technyske ûntwikkeling. De wrâldutstallings binne fuortkaam út de nasjonale eksposysjes dy’t yn ferskatee lannen sûnt 1756 holden waarden. In wrâldústalling soe in wjerspegeling wêze moatte fan de universele minsk yn de betreffende tiidsperioade. Sûnt 1928 wurdt it organisearjen fan wrâldútstallings troch it Buro foar Ynternasjonale Utstallings (ynternasjonaal: Bureau International des Expositions, BIE, as Bureau of International Expositions) regulearre, mar it is it gastlân dat de organisaasje docht. At de wrâldútstalling foarby is bliuwe de opmerklikste gebouwen faak stean, lykas de Eiffeltoer yn Parys en it Atomium yn Brussel.

De skiednis

De wrâldútstalling, ek wol Ekspo neamd, is typysk in manier fan tinken út de 19e iuw. Alles waard posityf besjoen en yn it ljocht fan de foarútgong fan de wrâld. It idee fan de útstalling komt út Frankryk, mar Ingelân organisearre yn 1851 de earste útstalling yn Londen. Mei de stipe fan Ingelske sakelju waard yn 1851 de earste útstalling organisearre yn it Hyde Park yn Londen. De útstalling kaam yn in prachtich gebou te stean mei de namme Chrystal Palace. It súkses wie enoarm. Yn totaal kamen mear as seis miljoen minsken te sjen.

It evenemint groeide bjusterbaarlik. Elk lân presintearre syn moaiste dingen. Wichtige útfinings lykas de telefoan, de auto en de grammofoanplaat waarden allegear op de útstallings presintearre. De yn 1942 organisearre útstalling yn Rome waard skrast omreden de Twadde Wrâldkriich. Nei de Twadde Wrâldkriich waarden der foarearst gjin wrâldútstalling mear organisearre. Fan 1958 ôf begûn it wer, mei de wrâldútstalling yn Brussel.

Ferneamde wrâldútstallings

Londen (Grut Brittanje), 1851 - Earste útstalling.
Tokio (Japan), 1867 - Resultearre yn Ueno Park.
Parys (Frankryk), 1878 - Elektryske strjitferljochting.
Parys (Frankryk), 1889 - Resultearre yn de Eiffeltoer.
Chicago (Feriene Steaten), 1893.
New York (Feriene Steaten), 1939 - Lêste útstalling foar de Twadde Wrâldkriich en Streamline Design.
Brussel (Belgje), 1958 - Resultearre yn it Atomium
Montréal (Kanada), 1967 - Mei mear as 50 miljoen besikers.
Shanghai, 2010 - mei goed 70 miljoen besikers de drokst besochte wrâldtentoanstelling ea.

Wrâldútstallings yn Nederlân

1864: Amsterdam
1883: Amsterdam
1913: Amsterdam
2012: Fenlo
2022: Almeare

Oersjoch fan Wrâldútstallings

In kompleet oersjoch fan wrâldútstallings is net te jaan, om't der foar it ynstellen fan it Buro foar Ynternasjonale Utstallings gjin persyze definysje fan it begryp wrâldútstallings wie. Dit is lykwols in list oersjoch fan de measte wrâldútstallings:

1851 - Londen, Grut Brittanje
1853
- New York, Feriene Steaten
- Dublin, Ierlân
1855 - Parys, Frankryk
1862 - Londen, Grut Brittanje
1867 - Parys, Frankryk
1873 - Wenen, Eastenryk
1874 - Dublin, Ierlân
1876 - Philadelphia, Feriene Steaten
1878 - Parys, Frankryk
1880-1881 - Melbourne, Austraalje
1883 - Amsterdam, Nederlân
1884 - New Orleans, Feriene Steaten
1885 - Antwerpen, Belgje
1886 - Londen, Grut Brittanje
1888
- Glasgow, Grut Brittanje
- Barselona, Spanje
- Melbourne, Austraalje
1889 - Parys, Frankryk
1893 - Chicago, Feriene Steaten
1894 - San Francisco, Feriene Steaten
1895 - Atlanta, Feriene Steaten
1897 - Brussel , Belgje
1900 - Parys, Frankryk
1901 - Buffalo, Feriene Steaten
1904 - Saint Louis, Feriene Steaten
1905 - Luik , Belgje
1906 - Milaan , Itaalje
1907
- Dublin, Ierlân
- Hampton Roads, Feriene Steaten
1909 - Seattle, Feriene Steaten
1910 - Brussel, Belgje
1911 - Turyn, Itaalje
1913 - Gint, Belgje
1915 - San Francisco, Feriene Steaten
1916 - San Diego, Feriene Steaten
1922 - Rio de Janeiro, Brazylje
1924 - Wembley, Ingelân
1925 - Parys, Frankryk
1926 - Philadelphia, Feriene Steaten
1929 - Barcelona
1930 - Sevilla, Spanje
1930
- Antwerpen, Belgje
- Luik, Belgje
1931 - Parys, Frankryk
1933 - Chicago, Feriene Steaten
1935 - Brussel, Belgje
1937 - Parys, Frankryk
1939 - New York, Feriene Steaten
1939-1940 - San Francisco, Feriene Steaten
1939 - Luik, Belgje
1958 - Brussel, Belgje
1962 - Seattle, Feriene Steaten
1964 - New York, Feriene Steaten
1967 - Montreal, Kanada
1968 - San Antonio, Feriene Steaten
1970 - Osaka, Japan
1974 - Spokane, Feriene Steaten
1975 - Okinawa, Japan
1982 - Knoxville, Feriene Steaten
1985 - Tsukuba, Japan
1986 - Vancouver, Kanada
1988 - Brisbane, Austraalje
1992 - Sevilla, Spanje
1992 - Genua, Itaalje
1993 - Daejeon, Súd-Korea
1998 - Lissabon, Portegal
2000 - Hannover, Dútslân
2001 - Porto, Portegal
2005 - Nagoya, Japan
2008 - Zaragoza, Spanje
2010 - Sjanghai, Sina
2012 - Yesu, Súd-Koreä
2012 - Fenlo, Nederlân
2015 - Milaan, Itaalje
2016 - Antalya, Turkije
2017 - Nursultan, Kazachstan
2017 - Berlyn, Dútslân
2019 - Beijing, Folksrepublyk Sina
2020 - Dubai, Feriene Arabyske Emiraten
2021 - Doha, Katar
2022 - Almeare, Nederlân
2023 - Buenos Aires, Argentynje
2025 - Osaka, Japan