کنار (سرده)
این مقاله شامل فهرستی از منابع، کتب مرتبط یا پیوندهای بیرونی است، اما بهدلیل فقدان یادکردهای درونخطی، منابع آن همچنان مبهم هستند. |
کُنار، عناب، رملیک (نام علمی: Ziziphus) سرده‌ای از درختان و درختچه‌های تیغ‌دار از تیره عنابیان است. حدود ۴۰ گونه کنار وجود دارد که در مناطق گرمسیری و زیر گرمسیری پراکندگی دارند. میوه این درخت نیز کُنار نامیده می‌شود و خوردنی است.
| کنار یا سدر | |
|---|---|
| |
| برگه‌های سبز کنار | |
| رده‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | گیاهان گلدار |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | دولپه‌ای‌های نو |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | رزیدها |
| راسته: | گل‌سرخ‌سانان |
| تیره: | عنابیان |
| سرده: | کنار میلر، ۱۷۶۸ |
| گونه نماد | |
| عناب | |
درخت کنار در عربی و گاه فارسی سدر نیز نامیده می‌شود و در ایران معمولاً برگ‌های کوبیده آن را «ختمی» می‌نامند. اما سدر خود درختی متفاوت و مدیترانه‌ای از تیره مخروطیان است که شباهت زیادی با کاج دارد.
کنار درختی است به ارتفاع نزدیک به ۱۰ متر با برگ‌های کوچک و قلبی شکل و کشیده با سه رگبرگ برجسته که گوشوارک آن به خار تبدیل شده است.
طبق مطالعات محلی این گونه خاصیت دریافت رطوبت هوا از طریق برگ را دارد در مناطق جنوب ایران استان خوزستان شهرستان لالی مردم از درخت کنار به عنوان میوه ای که در فصل بهار به‌خوبی به وفور یافت می‌شود بهره می‌برند. از رامهرمز و لالی به عنوان مرکز کنار در ایران یاد می‌شود.
میوه و خواص
ویرایش
کنار آفریقایی و کنار بوشهری (ایرانی) گونه‌هایی از این سرده‌اند که به‌طور فراوان بومی جنوب و جنوب غرب ایران نیز می‌باشد.
میوهٔ کنار خوراکی است. کنار میوه‌ای مغذی و سرشار از ویتامین K و مقادیر نسبتاً خوبی از ویتامین D3 و نیز کلسیم، فسفر، آهن، منگنز، روی و پتاسیم است. ارزش غذایی میوهٔ کنار از لحاظ پروتئین، مواد معدنی، کلسیم، فسفر، کاروتن و ویتامین از گندم غنی‌تر و میزان کالری و ویتامین C آن نسبت به لیمو بیشتر است. میوهٔ آن به راحتی هضم و اثر ملین (ضد یبوست) دارد، مزهٔ آن اندکی شیرین است. کنار در ماه‌های پایان زمستان و فروردین به بار می‌آید و تا نیمهٔ بهار نیز کم و بیش بر درخت می‌ماند. کنار با قیمتی ارزان‌تر نسبت به سایر میوه‌ها در دسترس است. برخی گونه‌های کنار در بهار شکوفه داده، در پاییز به بار می‌نشیند که در زبان بومی به آن «کنار پاییزه» می‌گویند.
از گونه‌های دیگر کنار که درختچه‌ای و بدون ساقه و تنهٔ ضخیم است؛ در زبان خوزی و لری رَمَلِک یا لملیک می‌گویند که در پاییز و زمستان میوهٔ ترش آن به‌دست می‌آید. در کوهپایه‌های زاگرس مناطق نیمه‌گرمسیری این نوع کنار دیده می‌شود.
درخت کنار از مقاوم‌ترین درخت میوه به صورت درختچه‌ای کوچک، خاردار با تاج پهن است. این درخت و میوهٔ آن در جنوب ایران کنار نامیده می‌شود و در کتاب‌ها به نام‌های کنار، سدر، سدره، منبل داوود، سنجد گرجی، نیم، ضال، ببر و شجره‌النبق نیز خوانده شده است. از قدیم از برگ سائیده درخت کنار به‌عنوان ماده پاک‌کننده موی سر و بدن استفاده شده و هنوز هم در برخی نقاط استفاده از آن متداول است. برگ سائیده کنار «سدر» نام دارد. این درخت در استان‌های جنوبی ایران مانند ایلام، فارس، کهگیلویه و بویراحمد، هرمزگان، بوشهر، خوزستان، کرمان و جنوب سیستان و بلوچستان به خوبی می‌روید.
شستشو با برگ کنار (سدر)
ویرایشبرگهای کنار را می‌توان خشک و پودر کرده و جهت شستشوی بدن و مو بکار برد. برگ کنار (سدر) حاوی تانن، استرول‌های گیاهی مانند بتاسیتوسترول، بتاسیتوسترول گلوکزید و ساپونین ابلین لاکتون می‌باشد. ساپونین موجود در سدر عامل کف‌کنندگی در برگ کنار است. ابلین لاکتون از دسته ساپونین‌های استروئیدی است و به عنوان ماده اولیه برای تهیه هورمون‌های استروئیدی می‌توان بکار برد.
کاربرد در غسل مرده
ویرایشدر میان مسلمانان توصیه شده است که از بین غسل‌های سه‌گانه مردگان یکی از غسل‌ها با آب و سدر باشد. معمولاً مسلمانان برای غسل مردگان سه غسل انجام می‌دهند غسل با آب و سدر، غسل با آب و کافور، غسل با آب خالی.
گونه‌ها
ویرایش- خار گاومیش Ziziphus mucronata
- رمیلک Ziziphus nummularia
- عناب Ziziphus zizyphus
- کنار Ziziphus spina-christi
- کنار آفریقایی Ziziphus mauritiana
- کنار حبشی Ziziphus abyssinica
- کنار بوشهری (ایرانی) Ziziphus lotus
- کنار گتری
- کنار پرزین (یک نوع کنار وحشی)
بین درخت سدر و کنار تفاوت بسیاری استاین درخت در نواحی رویشی خلیج عمانی و مدیترانه زویش دارد و گونه‌های زیادی دارد که از نظر شکل و نوع میوه با هم فرق دارند.
کنار در استان ایلام و خوزستان و لرستان و کرمانشاه عموماً در مناطق کوه پایه رشد دارد و برای فعالیت زنبورداری مفید است. چوب سختی دارد و برای پرچین و حصار منازل و دام از ان استفاده می‌شود.
نگارخانه
ویرایش
جستارهای وابسته
ویرایش
منابع
ویرایش- الحافظ، ابوعبدالله، الذهبی، (الطب النبوی) دار احیاء العلوم: بیرت، لبنان، چاب دوم، انتشار سال ۱۹۸۶ میلادی. (به عربی).
- القزوینی، زکریا، محمد، (عجائب المخلوقات وغرائب الموجودات) منشورات دار آفاق الجدیدة: بیرت، لبنان، چاب ششم، انتشار سال ۱۹۸۱ میلادی. (به عربی).
- محمدیان، کوخردی، محمد، “ «به یاد کوخرد» “، جلد دوم. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
- کتاب مفردات پزشکی و گیاهان دارویی ایران نوشته دکتر یعقوب آیینه چی.
- "منبع جعبه‌زیست" (به انگلیسی). ویکی‌پدیای انگلیسی. Retrieved 25 November 2008.
- http://www.hidoctor.ir/63069_بررسی-تخصصی-کنار-یا-سدر.html/
- http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=267883
 | این یک مقالهٔ خرد مرتبط با گیاه‌شناسی است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |