ویکی‌پدیا

سینوزیت

بیماری تنفسی
برای وضعیت التهاب مفصل، سینوویت را ببینید.

سینوزیت که به عنوان رینوسینوزیت نیز شناخته می‌شود، التهاب غشاهای مخاطی است که سینوس‌ها را می‌پوشاند و منجر به علائمی می‌شود که ممکن است شامل مخاط غلیظ بینی، گرفتگی بینی و درد صورت باشد.[۶][۲]

سینوزیت
نام‌های دیگرعفونت سینوسی، رینوسینوزیت
تصویری از تفاوت میان سینوس‌های سالم و سینوس درگیر
تخصصگوش، حلق و بینی
نشانه‌هامخاط ضخیم بینی، گرفتگی بینی، درد در صورت، تب، گلودرد، حملات مکرر سرفه[۱][۲]
علتعفونت (باکتریایی، قارچی، ویروسی)، آلرژی، آلودگی هوا، مشکلات ساختاری در بینی[۳]
عوامل خطرآسم، فیبروز کیستیک، عملکرد ضعیف سیستم ایمنی،[۱]
روش تشخیصمعمولا بر اساس علائم
تشخیص افتراقیسرماخوردگی, رینیت, عفونت دستگاه تنفسی فوقانی, اختلال مفصل گیجگاهی-فکی, سردردهای تنشی, سردرد عروقی, عفونت دندان
پیشگیریشستن دست‌ها، اجتناب از سیگار کشیدن[۳]
درمانداروهای ضد درد، استروئیدهای بینی، شست‌وشوی بینی، آنتی‌بیوتیک[۱][۴]
فراوانی10 تا 30 درصد هر سال (کشورهای توسعه‌یافته)[۱][۵]
طبقه‌بندی و منابع بیرونی
پیشنت پلاسسینوزیت

سینوزیت، وضعیتی است که هم کودکان و هم بزرگسالان را درگیر می‌کند. و توسط ترکیبی از عوامل خطر محیطی و سلامت فردی ایجاد می‌شود.[۷] سینوزیت معمولاً در افرادی با شرایط زمینه‌ای مانند آلرژی یا مشکلات ساختاری در بینی و در افرادی که ایمنی کمتری در برابر باکتری‌ها در بدو تولد دارند، رخ می‌دهد. عمده‌ی موارد ناشی از یک عفونت ویروسی است.[۸] عفونت ویروسی مسوول اکثر موارد است.[۳] اپیزودهای مکرر در افراد مبتلا به آسم، فیبروز کیستیک و عملکرد ضعیف ایمنی بیشتر رخ می‌دهد.[۹]

تشخیص سینوزیت بر اساس نشانه‌ها و طول مدت حضور آنها همراه با علائم بیماری بر اساس معیارهای endoscopic و/یا رادیولوژیکی است.criteria.[۱۰] سینوزیت به دو دسته سینوزیت حاد و سینوزیت مزمن طبقه‌بندی می‌شود. در سینوزیت حاد، نشانه‌ها کمتر از ۴ هفته طول می‌کشند، و در سینوزیت مزمن نشانه‌ها باید حداقل ۱۲ هفته وجود داشته باشند. [۱۱] در مراحل اولیه، پزشک گوش، حلق و بینی با استفاده از آندوسکوپی بینی، سینوزیت را تایید می‌کند.[۱۰] تصویربرداری تشخیصی معمولاً در مرحله‌ی حاد مورد نیاز نیست، مگر اینکه مشکوک به عوارض باشد.[۱۲] در موارد مزمن، آزمایش تاییدی با مشاهده‌ی مستقیم یا توموگرافی کامپیوتری توصیه می‌شود.[۱۲]

برخی از موارد ممکن است با شست‌وشوی بینی، ایمن‌سازی و اجتناب از استعمال دخانیات پیشگیری شود.[۱۳] داروهای ضد درد مانند ناپروکسن، استروئیدهای بینی و شست‌وشوی بینی ممکن است برای کمک به علائم استفاده شوند.[۱۴][۱۵] درمان اولیه توصیه شده برای سینوزیت حاد، انتظار آگاهانه است.[۱۴] اگر علائم در ۷ تا ۱۰ روز بهبود نیافت یا بدتر شد، ممکن است از آنتی‌بیوتیک استفاده شود یا تغییر یابد.[۱۴] در افرادی که آنتی‌بیوتیک در آن‌ها استفاده می‌شود، آموکسی‌سیلین یا آموکسی‌سیلین/کلاوولانات در خط اول توصیه می‌شود که آموکسی‌سیلین/کلاوولانات برتر از آموکسی‌سیلین به تنهایی اما با عوارض جانبی بیشتر است.[۱۶][۱۴] جراحی ممکن است گهگاه در افراد مبتلا به بیماری مزمن یا در افرادی که طبق انتظار پزشک به داروها پاسخ نمی‌دهند، استفاده شود.[۱۷]

سینوزیت یک بیماری شایع است.[۱۸] که سالانه بین ۱۰ تا ۳۰ درصد از مردم را در ایالات متحده و اروپا تحت تأثیر قرار می‌دهد. سینوزیت مزمن حدود ۵/۱۲ درصد افراد را درگیر می‌کند.[۱۸][۵] درمان سینوزیت در ایالات متحده بیش از ۱۱ میلیارد دلار هزینه دارد.[۱۸] درمان غیرضروری و بی‌اثر سینوزیت ویروسی با آنتی‌بیوتیک رایج است.[۱۸]

علائم و نشانه‌ها

ویرایش

سردرد، درد صورت یا فشار خفیف، ثابت یا دردناک روی سینوس‌های آسیب‌دیده در هر دو مرحله حاد و مزمن سینوزیت رایج است. این درد معمولاً در سینوس درگیر موضعی است و ممکن است زمانی که فرد آسیب‌دیده خم شده یا دراز می‌کشد، بدتر شود. درد اغلب از یک طرف سر شروع شده و به هر دو طرف پیشرفت می‌کند.[۱۹] سینوزیت حاد ممکن است همراه با ترشح غلیظ بینی باشد که معمولاً به رنگ سبز است و ممکن است حاوی چرک یا خون باشد.[۲۰] اغلب، سردرد یا دندان درد موضعی وجود دارد و این علائم، سردرد مربوط به سینوس را از انواع دیگر سردردها مانند سردردهای تنشی و میگرنی متمایز می‌کند. راه دیگر برای تشخیص دندان درد و سینوزیت این است که درد در سینوزیت معمولاً با خم کردن سر به جلو و با مانور والسالوا بدتر می‌شود.[۲۱]

دیگر علائم مرتبط با رینوسینوزیت حاد شامل سرفه، خستگی، کاهش بویایی، نابویایی و پری یا فشار در گوش است.[۲۲]

عفونت سینوسی همچنین می‌تواند به دلیل احتقان مجاری بینی باعث مشکلات گوش میانی شود. این را می‌توان با سرگیجه، «سر تحت فشار قرار گرفته یا سنگین» یا احساس ارتعاش در سر نشان داد. ترشح پشت بینی نیز یکی از علائم رینوسینوزیت مزمن است.[۲۳]

هالیتوز (بدبویی دهان) اغلب به عنوان علامت رینوسینوزیت مزمن بیان می‌شود. با این حال، تکنیک‌های تجزیه‌وتحلیل استاندارد طلایی تنفس اعمال نشده است. از نظر تئوری، سازوکارهای احتمالی متعددی برای هالیتوز عینی و ذهنی ممکن است درگیر باشد.[۲۱]

یک بررسی در سال ۲۰۰۵ نشان داد که بیشتر «سردردهای سینوسی» میگرن هستند.[۲۴] این سردرگمی تا حدی به این دلیل رخ می‌دهد که میگرن شامل فعال شدن اعصاب سه قلو است که هم ناحیه سینوس و هم مننژهای اطراف مغز را عصب‌دهی می‌کنند. در نتیجه تعیین دقیق محلی که درد از آن سرچشمه می‌گیرد، دشوار است. افراد مبتلا به میگرن معمولاً دارای ترشحات غلیظ بینی که از علائم شایع عفونت سینوسی است، نیستند.[۲۵]

علائم سینوزیت مزمن ممکن است شامل احتقان بینی، درد صورت، سردرد، سرفه‌های شبانه، افزایش علائم آسم خفیف یا کنترل شده‌ی قبلی، ضعف عمومی، ترشحات سبز یا زرد غلیظ، احساس پری یا سفتی صورت باشد که ممکن است هنگام خم شدن بدتر شود، سرگیجه، دندان درد و بدبویی دهان باشند.[۲۶] اغلب، سینوزیت مزمن می‌تواند منجر به آنوسمی، از دست دادن حس بویایی، شود.[۲۶]

بر اساس مکان درگیری

ویرایش

چهار سینوس پارانازال جفت عبارتند از سینوس‌های فرونتال، اتموئیدال، ماگزیلاری و اسفنوئیدال. سینوس‌های پرویزنی (اتموئید) بیشتر به سینوس‌های اتموئیدی قدامی و خلفی تقسیم می‌شوند که تقسیم‌بندی آن‌ها به‌عنوان تیغه قاعده‌ای شاخک میانی بینی تعریف می‌شود. علاوه بر شدت بیماری که در زیر به آن پرداخته می‌شود، سینوزیت را می‌توان بر اساس حفره‌ی سینوسی که تحت تأثیر قرار می‌دهد طبقه‌بندی کرد:

  • فک بالا – می‌تواند باعث درد یا فشار در ناحیه فک بالا (گونه) شود (به عنوان مثال، دندان درد,[۲۱] یا سردرد) (J۰۱.۱/J۳۲.۱)
  • فرونتال – می‌تواند باعث درد یا فشار در حفره سینوس فرونتال (واقع در بالای چشم)، سردرد، به ویژه در پیشانی شود (J۰۱.۱/J۳۲.۱)
  • اتموئیدال – می‌تواند باعث درد یا درد فشاری بین/پشت چشم‌ها، طرفین قسمت بالای بینی (چشم‌گوشه داخلی) و سردرد شود (J۰۱.۲/J۳۲.۲).[۲۷]
  • اسفنوئیدال – می‌تواند باعث درد یا فشار در پشت چشم شود، اما اغلب در بالای سر، روی زوائد ماستوئید یا پشت سر احساس می‌شود.[۲۷]

عوارض

ویرایش
طبقه‌بندی Chandler
مرحله توصیف
I سلولیت پیش‌سپتال
II سلولیت اربیتال
III آبسه‌ی ساب‌پریوستئال
IV آبسه‌ی اربیتال
V ترومبوز سپتیک سینوس کاورنوس

تصور می شود که عوارض نادر باشد (۱ مورد در هر ۱۰ هزار).[۲۸]

نزدیکی مغز به سینوس‌ها خطرناک‌ترین عارضه سینوزیت را ایجاد کرده که به‌ویژه سینوس‌های فرونتال و اسفنوئید را درگیر می‌کند. عفونت مغز با هجوم باکتری‌های بی‌هوازی از طریق استخوان‌ها یا رگ‌های خونی ایجاد می‌شود. ممکن است آبسه، مننژیت و دیگر شرایط تهدید کننده‌ی حیات ایجاد شود. در موارد شدید، بیمار ممکن است دچار تغییرات شخصیتی خفیف، سردرد، تغییر هوشیاری، مشکلات بینایی، تشنج، کما و احتمالاً مرگ شود.[۱۹]

عفونت سینوسی می‌تواند از طریق وریدهای بازپیوندی یا با گسترش مستقیم به ساختارهای بسته گسترش یابد. عوارض چشمی توسط Chandler و همکاران به پنج مرحله با توجه به شدت آن‌ها طبقه‌بندی شد (به جدول مراجعه کنید).[۲۹] گسترش پیوسته به کاسه‌ی چشم ممکن است منجر به سلولیت اطراف چشم، آبسه زیر پریوستئال، سلولیت اربیتال و آبسه شود. اگر ترومبوفلبیت وریدهای اتموئیدی قدامی و خلفی باعث گسترش عفونت به طرف جانبی یا اربیتال هزارتوی اتموئیدی شود، سلولیت کاسه‌ی چشم می‌تواند اتموئیدیت حاد را عارضه‌دار کند. سینوزیت ممکن است به سیستم عصبی مرکزی گسترش یابد، جایی که ممکن است باعث ترومبوز سینوس کاورنوس، مننژیت پس‌رونده و آبسه‌های اپیدورال، ساب دورال و مغزی شود.[۳۰] علائم کاسه‌ی چشم اغلب قبل از گسترش داخل جمجمه‌ای عفونت است. سایر عوارض عبارتند از سینوبرونشیت، استئومیلیت فک بالا و استئومیلیت استخوان پیشانی. [۳۱][۳۲][۳۳][۳۴] استئومیلیت استخوان پیشانی اغلب از ترومبوفلبیت در حال گسترش منشا می‌گیرد. پریوستیت سینوس فرونتال باعث التهاب استخوان (استئیت) و پریوستیت غشای خارجی شده که باعث ایجاد تورم حساس به لمس و پف‌آلود پیشانی می‌شود.[نیازمند منبع]

تشخیص این عوارض را می‌توان با توجه به حساسیت موضعی و درد مبهم و با سی تی اسکن و ایزوتوپ هسته‌ای تایید کرد. شایع‌ترین علل میکروبی، باکتری‌های بی‌هوازی و استافیلوکوکوس اورئوس هستند. درمان شامل انجام تخلیه جراحی و تجویز درمان ضد میکروبی است. دبریدمان جراحی به ندرت پس از یک دوره طولانی درمان ضدمیکروبی تزریقی مورد نیاز است.[۳۵] عفونت‌های مزمن سینوسی ممکن است منجر به تنفس دهانی شوند که می‌تواند منجر به خشکی دهان و افزایش خطر ابتلا به التهاب لثه شود. داروهای ضد احتقان نیز ممکن است باعث خشکی دهان شوند.[۳۶]

اگر عفونت ادنتوژنیک یا عارضه یک روش دندانپزشکی سینوس ماگزیلاری را درگیر کند، ممکن است سینوزیت ادنتوژنیک (odontogenic sinusitis; ODS) ایجاد شود.[۳۷] سینوزیت ادنتوژنیک اغلب می‌تواند به سایر سینوس‌ها مانند سینوس اتموئید، فرونتال و (در موارد کمتر) اسفنوئید و حتی به حفره بینی طرف مقابل گسترش یابد.[۳۸] در موارد نادر، این عفونت‌ها ممکن است کاسه‌ی چشم را درگیر کرده و باعث سلولیت کاسه‌ی چشم شود که به‌نوبه‌خود منجر به نابینایی شود، یا عوارض سیستم عصبی مرکزی را مانند مننژیت، آمپیم ساب‌دورال، آبسه‌ی مغزی و ترومبوز سینوس کاورنوس را که تهدید کننده‌ی حیات باشد، ایجاد کند.[۳۹][۴۰]

عفونت حفره‌ی چشم از عوارض نادر سینوزیت اتموئید است که ممکن است منجر به از دست دادن بینایی شود و با تب و بیماری شدید همراه باشد. یکی دیگر از عارضه‌های احتمالی عفونت استخوان پیشانی و سایر استخوان های صورت – Pott's puffy tumor است.[۱۹]

جعبه‌ی صدا نیز می‌تواند آلوده شود و منجر به التهاب حنجره شود.[۴۱][منبع غیرمعتبر پزشکی] این می‌تواند منجر به گرفتگی صدا، تغییر صدا، درد در گلو، درد هنگام صحبت کردن، صدای نامفهوم، سرفه‌ی خشک و تب شود.[۴۱][منبع غیرمعتبر پزشکی]

علل

ویرایش

حاد

ویرایش

سینوزیت حاد معمولاً توسط یک عفونت زودرس دستگاه تنفسی فوقانی، عموماً با منشا ویروسی که عمدتاً توسط راینوویروس‌ها (با RVA و RVC که عفونت شدیدتر از RVB ایجاد می‌کنند)، کروناویروس‌ها و ویروس‌های آنفلوآنزا، سایرین ناشی از آدنوویروس‌ها، ویروس‌های پارا-آنفلوآنزای انسانی، ویروس سین‌سیشیال تنفسی انسانی، انتروویروس‌ها غیر از راینوویروس‌ها و متاپنوموویروس ایجاد شوند. اگر عفونت منشأ باکتریایی داشته باشد، شایع‌ترین عوامل ایجاد کننده عبارتند از: استرپتوکوک پنومونیه (۳۸ درصد)، هموفیلوس آنفلوانزا (۳۶ درصد) و موراکسلا کاتارالیس (۱۶ درصد).[۲۲][۴۲] تا همین اواخر، هموفیلوس آنفلوانزا شایع‌ترین عامل باکتریایی بود که باعث عفونت سینوسی می‌شد. با این حال، معرفی واکسن هموفیلوس آنفلوانزا ی نوع B (H. influenzae type B; Hib) این عفونت‌ها را به طور چشمگیری کاهش داده و در حال حاضر هموفیلوس آنفلوانزا non-typeable (non-typable H. influenza; NTHI) عمدتاً در کلینیک‌ها دیده می‌شود. سایر پاتوژن‌های باکتریایی ایجاد کننده‌ی سینوزیت شامل استافیلوکوکوس اورئوس و دیگر گونه‌های استرپتوکوک، باکتری‌های بی‌هوازی و کمتر رایج، باکتری‌های گرم منفی هستند. سینوزیت ویروسی معمولاً ۷ تا ۱۰ روز طول می‌کشد.[۲۸]

اپیزودهای حاد سینوزیت نیز می‌تواند ناشی از تهاجم قارچ باشد. این عفونت‌ها معمولاً در افراد مبتلا به دیابت یا سایر نقص‌های ایمنی (مانند ایدز یا پیوندی روی داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی و ضد رد پیوند) دیده شده و می‌توانند تهدید کننده‌ی حیات باشند. در دیابت نوع I، کتواسیدوز می‌تواند با سینوزیت ناشی از موکورمایکوز همراه باشد.[۴۳]

مزمن

ویرایش

طبق تعریف، سینوزیت مزمن بیش از ۱۲ هفته طول کشیده و می‌تواند توسط بسیاری از بیماری‌های مختلف ایجاد شود که التهاب مزمن سینوس‌ها به عنوان یک علامت مشترک است. این وضعیت به دو دسته با پولیپ و بدون پولیپ تقسیم می‌شود. هنگامی که پولیپ وجود دارد، سینوزیت هیپرپلاستیک مزمن نامیده می‌شود. با این حال، علل کافی شناخته نشده است.[۲۸] ممکن است با اختلالات آناتومیک، از جمله انحراف تیغه بینی و وجود بولوزای شاخک بینی (هوادار شدن شاخک میانی) که خروج مخاط را مهار کرده، یا با رینیت آلرژیک، آسم، فیبروز کیستیک و عفونت‌های دندانی ایجاد شود.[۴۴]

رینوسینوزیت مزمن نشان‌دهنده‌ی یک اختلال التهابی چندعاملی است، نه صرفاً یک عفونت باکتریایی پایدار.[۲۸] مدیریت طبی رینوسینوزیت مزمن اکنون بر کنترل التهابی متمرکز شده که افراد را مستعد انسداد کرده و بروز عفونت‌ها را کاهش می‌دهد.[۴۵] اگر داروها مؤثر نباشند، ممکن است به جراحی نیاز باشد.[۴۵]

تلاش‌هایی برای ارایه یک نام‌گذاری منسجم‌تر برای زیرگروه‌های سینوزیت مزمن انجام شده است. وجود ائوزینوفیل‌ها در پوشش مخاطی بینی و سینوس‌های پارانازال برای بسیاری از افراد نشان داده شده و به آن رینوسینوزیت موسین ائوزینوفیلیک (eosinophilic mucin rhinosinusitis; EMRS) گفته می‌شود. موارد EMRS ممکن است مربوط به یک پاسخ آلرژیک باشد، اما آلرژی اغلب ثبت نشده است که منجر به تقسیم‌بندی بیشتر به EMRS آلرژیک و غیرآلرژیک می‌شود.[۴۶]

پیشرفت‌های جدیدتر و هنوز مورد بحث در سینوزیت مزمن، نقشی است که قارچ‌ها در این بیماری ایفا می‌کنند.[۴۷] اینکه آیا قارچ‌ها عامل قطعی در ایجاد سینوزیت مزمن هستند یا نه، مشخص نیست، و اگر هستند، تفاوت بین کسانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند و کسانی که بدون علائم باقی می‌مانند، چیست. کارآزمایی‌های درمان‌های ضدقارچی نتایج متفاوتی داشته است.[۴۸]

نظریه‌های اخیر سینوزیت نشان می‌دهند که اغلب به عنوان بخشی از طیفی از بیماری‌هایی که بر دستگاه تنفسی تأثیر می‌گذارند (یعنی نظریه «یک راه هوایی») رخ داده و اغلب با آسم مرتبط است.[۴۹][۵۰]

هم استعمال دخانیات و هم دود سیگار با رینوسینوزیت مزمن مرتبط هستند.[۵۱]

بیماری‌های دیگری مانند فیبروز کیستیک و گرانولوماتوز همراه با پلی‌آنژیت نیز می‌توانند باعث سینوزیت مزمن شوند.[۵۲]

سینوس ماگزیلاری

ویرایش

سینوزیت ماگزیلاری نیز ممکن است از مشکلات دندان ایجاد شود و این موارد در یک مطالعه حدود ۴۰ درصد و در مطالعه دیگر ۵۰ درصد محاسبه شد.[۴۰] علت این وضعیت معمولاً عفونت پری‌آپیکال یا پیرادندانی دندان خلفی فک بالا است که در آن ترشحات التهابی از طریق استخوان به سمت بالا ساییده شده و به سینوس ماگزیلاری تخلیه شده است.[۴۰]

تخمین زده می‌شود که ۰.۵ تا ۲.۰ درصد از رینوسینوزیت ویروسی (viral rhinosinusitis; VRS) در بزرگسالان و ۵ تا ۱۰ درصد در کودکان به عفونت‌های باکتریایی تبدیل می‌شود.[۲۲]

پاتوفیزیولوژی

ویرایش

رینوسینوزیت مزمن یک فرایند چندعاملی است که فرض می‌شود ناشی از فرایندهای التهابی ایجاد شده توسط اختلال عملکرد بین میزبان و تعاملات محیطی باشد.[۵۳] این بیماری به دو فنوتیپ تقسیم می‌شود که به وجود یا عدم وجود پولیپ بینی بستگی دارد.[۵۴]رینوسینوزیت مزمن با پولیپ بینی و رینوسینوزیت مزمن بدون پولیپ بینی دو مسیر التهابی متفاوت دارند، که نوع دوم توسط پاسخ Th1 و مورد نخست با پاسخ Th2 هدایت می‌شوند.[۵۵]هر دو مسیر منجر به افزایش در مولکول‌های التهابی (سیتوکین‌ها) می‌شوند. پاسخ Th1 با ترشح اینترفرون گاما مشخص می‌شود.[۵۴] پاسخ Th2 با ترشح گیرنده اینترلوکین-۴، اینترلوکین-۵ و اینترلوکین-۱۳ مشخص می‌شود. [۵۴] [۵۴]

تشخیص‌

ویرایش

طبقه‌بندی

ویرایش
 
تصویری که سینوزیت را نشان می‌دهد، به مایع موجود در سینی توجه کنید.

سینوزیت (یا رینوسینوزیت) به عنوان التهاب غشای مخاطی که سینوس‌های پارانازال را می‌پوشاند، تعریف می‌شود و از نظر زمانی به چند دسته طبقه‌بندی می‌شود:[۲۶]

  • سینوزیت حاد - یک عفونت جدید که ممکن است تا چهار هفته طول بکشد و می‌تواند به طور علامتی به شدید و غیر شدید تقسیم شود. برخی از تعاریف تا ۱۲ هفته استفاده می‌کنند.[۱]
  • سینوزیت حاد مکرر - چهار یا بیشتر اپیزود کامل سینوزیت حاد که در عرض یک سال رخ می‌دهد
  • سینوزیت تحت حاد - عفونتی که بین ۴ تا ۱۲ هفته طول کشیده و نشان‌دهنده‌ی انتقال بین عفونت حاد و مزمن است.
  • سینوزیت مزمن - زمانی که علائم و نشانه‌ها بیش از ۱۲ هفته طول بکشد.[۱]
  • تشدید حاد سینوزیت مزمن - زمانی که علائم و نشانه‌های سینوزیت مزمن تشدید شده، اما پس از درمان به حالت اولیه باز می‌گردد.

تقریباً ۹۰ درصد از بزرگسالان در مقطعی از زندگی خود سینوزیت داشته‌اند.[۵۶]

حاد

ویرایش

ارایه‌دهندگان مراقبت‌های سلامت سینوزیت باکتریایی و ویروسی را با انتظار آگاهانه تشخیص می‌دهند.[۱] اگر فردی کمتر از ۱۰ روز سینوزیت داشته باشد بدون اینکه علائم بدتر شود، عفونت ویروسی فرض می‌شود.[۱] هنگامی که علائم بیش از ۱۰ روز طول بکشد یا در آن زمان بدتر شود، عفونت به عنوان سینوزیت باکتریایی در نظر گرفته می‌شود.[۵۷] درد در دندان و بوی بد دهان نیز بیشتر نشان دهنده‌ی بیماری باکتریایی است.[۵۸]

معمولاً تصویربرداری با اشعه‌ی ایکس، CT یا MRI توصیه نمی‌شود مگر اینکه عوارضی ایجاد شود.[۵۷] گاهی درد ناشی از سینوزیت با درد ناشی از پالپیت (دندان درد) دندان‌های فک بالا اشتباه گرفته می‌شود و بالعکس. به طور کلاسیک، افزایش درد هنگام خم کردن سر به جلو، سینوزیت را از پالپیت متمایز می‌کند.[نیازمند منبع]

برای موارد سینوزیت فک بالا، تصویربرداری CBCT با میدان محدود، در مقایسه با رادیوگرافی پری‌آپیکال، توانایی تشخیص دندان‌ها را به عنوان منبع سینوزیت بهبود می‌بخشد. تصویر CT تاج نیز ممکن است مفید باشد.[۴۰]

مزمن

ویرایش

برای سینوزیت که بیش از ۱۲ هفته طول کشیده، سی‌تی اسکن توصیه می‌شود.[۵۷] در سی‌تی اسکن، ترشحات حاد سینوس دارای دانسیته رادیویی ۱۰ تا ۲۵ واحد هانسفیلد (Hounsfield units; HU) هستند، اما در حالت مزمن‌تر، چسبناک‌تر شده، با چگالی پرتویی ۳۰ تا ۶۰ HU.[۵۹]

آندوسکوپی بینی و علائم بالینی نیز برای تشخیص مثبت استفاده می‌شود.[۲۸] نمونه بافتی برای بافت‌شناسی و کشت نیز می‌تواند جمع‌آوری و آزمایش شود.[۶۰] آندوسکوپی بینی شامل قرار دادن یک لوله فیبر نوری منعطف با نور و دوربین در نوک آن برای بررسی مجرای بینی و سینوس‌ها است.

عفونت‌های سینوسی، اگر منجر به دندان درد شوند، معمولاً با درد بیش از یکی از دندان‌های بالایی ظاهر می‌شوند، در حالی که دندان درد معمولاً شامل یک دندان می‌شود. معاینه‌ی دندانپزشکی و رادیوگرافی مناسب در رد کردن درد از دندان کمک می‌کند.[۳۶]

  •  
    سی‌تی سینوزیت مزمن
  •  
    سی‌تی اسکن سینوزیت مزمن، نشان‌دهنده‌ی سینوس ماگزیلاری پر شده با استخوان ضخیم اسکلروتیک
  •  
    تصویر MRI که سینوزیت را نشان می‌دهد. ادم و ضخیم شدن مخاط در هر دو سینوس ماگزیلاری ظاهر می‌شود.
  •  
    سینوزیت ماگزیلاری ناشی از عفونت دندان همراه با سلولیت اطراف چشم
  •  
    سینوزیت فرونتال
  •  
    رادیوگرافی سینوزیت ماگزیلاری سمت چپ که با فلش مشخص شده است. عدم شفافیت هوا نشان‌دهنده‌ی وجود مایع در مقایسه با طرف دیگر است.

درمان

ویرایش
درمان های سینوزیت[۶۱][۶۲]
درمان اندیکاسیون توجیه
زمان سینوزیت ویروسی و برخی باکتریایی سینوزیت معمولاً توسط ویروسی ایجاد می‌شود که تحت تأثیر آنتی‌بیوتیک‌ها قرار نمی‌گیرد.[۶۱]
آنتی‌بیوتیک‌ها سینوزیت باکتریایی مواردی که با درد شدید، عفونت پوستی یا طولانی‌مدت همراه است و ممکن است توسط باکتری ایجاد شود.[۶۱]
شست‌وشوی بینی گرفتگی بینی می‌تواند با کمک به رفع احتقان، تسکین دهد.[۶۱]
نوشیدن مایعات خلط غلیظ هیدراته ماندن؛ خلط را شل می‌کند.[۶۱]
آنتی‌هیستامین‌ها نگرانی در مورد آلرژی آنتی‌هیستامین‌ها سینوزیت معمولی یا علائم سرماخوردگی را چندان تسکین نمی‌دهند. این درمان در بیشتر موارد مورد نیاز نیست.[۶۱]
اسپری بینی میل به تسکین موقت شواهد آزمایشی نشان می‌دهد که به علائم کمک می‌کند.[۴] علت را درمان نمی‌کند. برای بیش از سه روز استفاده توصیه نمی‌شود.[۶۱]

درمان‌های توصیه شده برای اکثر موارد سینوزیت شامل استراحت و نوشیدن آب کافی برای رقیق شدن مخاط است.[۶۳] آنتی‌بیوتیک برای اکثر موارد توصیه نمی‌شود.[۶۳][۶۴]

تنفس بخار با دمای پایین مانند دوش آب گرم یا غرغره کردن می‌تواند علائم را تسکین دهد.[۶۳][۶۵] شواهد آزمایشی برای شست‌وشوی بینی در سینوزیت حاد، به عنوان مثال در هنگام عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی وجود دارد.[۴] اسپری‌های ضد احتقان بینی حاوی اکسی‌متازولین ممکن است تسکین‌دهنده باشند، اما این داروها نباید بیش از دوره‌ی توصیه شده استفاده شوند. استفاده‌ی طولانی‌تر ممکن است باعث سینوزیت برگشتی شود.[۶۶] مشخص نیست که شست‌وشوی بینی، آنتی‌هیستامین‌ها یا داروهای ضد احتقان در کودکان مبتلا به سینوزیت حاد مؤثر است یا نه.[۶۷] شواهد روشنی وجود ندارد که عصاره‌های گیاهی مانند نگون‌سار (Cyclamen europaeum) به عنوان یک شست‌وشوی داخل بینی برای درمان سینوزیت حاد مؤثر باشد.[۶۸] شواهد در مورد اینکه درمان‌های ضدقارچی علائم یا کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد یا خیر، قطعی نیست.[۶۹]

آنتی‌بیوتیک‌ها

ویرایش

بیشتر موارد سینوزیت توسط ویروس‌ها ایجاد شده و بدون آنتی‌بیوتیک برطرف می‌شوند.[۲۸] با این حال، اگر علائم در عرض ۱۰ روز برطرف نشدند، آموکسی‌سیلین یا آموکسی‌سیلین/کلاوولانات آنتی‌بیوتیک‌های معقولی برای اولین درمان هستند که آموکسی‌سیلین/کلاوولانات کمی برتر از آموکسی‌سیلین به تنهایی اما با عوارض جانبی بیشتری است.[۷۰][۲۸] با این حال، یک مرور کاکرین در سال ۲۰۱۸، هیچ شواهدی را پیدا نکرد مبنی بر اینکه علائم افرادی که هفت روز یا بیشتر قبل از مشورت با پزشکشان طول می‌کشد، بیشتر در معرض ابتلا به سینوزیت باکتریایی هستند، زیرا یک مطالعه نشان داد که علائم حدود ۸۰ درصد از بیماران بیش از ۷ روز طول می‌کشند و دیگری در حدود ۷۰ درصد.[۷۱] آنتی‌بیوتیک‌ها به طور خاص در بیماران مبتلا به بیماری خفیف/متوسط ​​در هفته‌ی اول عفونت به دلیل خطر عوارض جانبی، مقاومت آنتی‌بیوتیکی و هزینه توصیه نمی‌شود.[۷۲]

فلوروکینولون‌ها و یک آنتی‌بیوتیک ماکرولید جدیدتر مانند کلاریترومایسین یا یک تتراسایکلین مانند داکسی‌سایکلین در کسانی که حساسیت شدید به پنی‌سیلین دارند، استفاده می‌شود.[۷۳] به دلیل افزایش مقاومت به آموکسی‌سیلین، دستورالعمل سال ۲۰۱۲ انجمن بیماری‌های عفونی آمریکا، آموکسی‌سیلین-کلاوولانات را به عنوان درمان اولیه‌ی انتخابی برای سینوزیت باکتریایی توصیه می‌کند.[۷۴] این دستورالعمل‌ها همچنین به دلیل افزایش مقاومت آنتی‌بیوتیکی، دیگر آنتی‌بیوتیک‌های رایج را از جمله آزیترومایسین، کلاریترومایسین و تری‌متوپریم/سولفامتوکسازول توصیه می‌کنند. FDA استفاده از فلوروکینولون‌ها را، زمانی که گزینه‌های دیگر در دسترس هستند به دلیل خطرات بالاتر عوارض جانبی جدی توصیه نمی‌کند.[۷۵]

به نظر می‌رسد یک دوره‌ی کوتاه (۳ تا ۷ روز) آنتی‌بیوتیک به همان انداز‌ه‌ ی دوره‌ی طولانی‌تر معمول (۱۰ تا ۱۴ روز) برای افرادی که سینوزیت حاد باکتریایی بالینی دارند، بدون هیچ‌گونه بیماری شدید یا عوامل پیچیده‌ی دیگر، مؤثر است.[۷۶] دستورالعمل IDSA پیشنهاد می‌دهد که مصرف ۵ تا ۷ روز آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت باکتریایی بدون ایجاد مقاومت کافی است. دستورالعمل‌ها همچنان توصیه می‌کنند که کودکان به مدت ده روز تا دو هفته درمان آنتی‌بیوتیکی را دریافت کنند.[۷۴]

کورتیکواستروئیدها

ویرایش

در مورد سینوزیت حاد تایید نشده، اسپری‌های بینی با استفاده از کورتیکواستروئیدها به تنهایی یا در ترکیب با آنتی‌بیوتیک‌ها بهتر از دارونما نیستند.[۷۷] برای موارد تایید شده توسط رادیولوژی یا آندوسکوپی بینی، درمان با کورتیکواستروئیدهای داخل بینی به تنهایی یا همراه با آنتی‌بیوتیک‌ها حمایت می‌شود.[۷۸] اما مزیت آن اندک است.[۷۹]

برای رینوسینوزیت مزمن تایید شده، شواهد محدودی مبنی بر بهبودی علائم با استروئیدهای داخل بینی به دست آمده و شواهد کافی مبنی بر مؤثرتر بودن یک نوع استروئید وجود ندارد.[۸۰][۸۱]

فقط شواهد محدودی برای حمایت از درمان کوتاه‌مدت با کورتیکواستروئیدهای خوراکی برای رینوسینوزیت مزمن همراه با پولیپ بینی وجود دارد.[۸۲][۸۳][۸۴] شواهد محدودی برای حمایت از کورتیکواستروئیدهای خوراکی در ترکیب با آنتی‌بیوتیک‌ها برای سینوزیت حاد وجود دارد. این اثر فقط در کوتاه‌مدت در بهبودی علائم نشان داده شد.[۸۵][۸۶]

جراحی

ویرایش

برای سینوزیت با منشا دندانی، درمان بر حذف عفونت و جلوگیری از عفونت مجدد، با حذف میکروارگانیسم‌ها، محصولات جانبی آن‌ها و بقایای پالپ از کانال ریشه عفونی متمرکز است.[۴۰] آنتی‌بیوتیک‌های سیستمیک به عنوان یک راه‌حل قطعی بی‌اثر هستند، اما ممکن است با بهبود پاکسازی سینوس، علائم را به طور موقت تسکین دهند و ممکن است برای عفونت‌های سریع در حال گسترش مناسب باشند، اما دبریدمان و ضدعفونی کردن سیستم کانال ریشه به طور همزمان ضروری است. گزینه‌های درمانی شامل درمان غیر جراحی کانال ریشه، جراحی پری‌رادیکولار، کاشت مجدد دندان یا کشیدن دندان عفونی است. گزینه‌های درمانی شامل درمان کانال ریشه به صورت غیر جراحی، جراحی پری‌رادیکولار، جاگذاری دوباره ریشه، یا کشیدن ریشه عفونی، هستند.[۴۰]

برای سینوزیت مزمن یا عود کننده، ارجاع به متخصص گوش، حلق و بینی ممکن است اندیکاسیون داشته باشد و گزینه‌های درمانی ممکن است شامل جراحی بینی باشند. جراحی فقط باید برای افرادی در نظر گرفته شود که با دارو سود نمی‌برند یا مبتلا به سینوزیت قارچی غیرتهاجمی باشند[۸۷][منبع غیرمعتبر پزشکی].[۸۳][۸۸] مشخص نیست که مزایای جراحی در مقایسه با درمان‌های طبی در مبتلایان به پولیپ بینی چگونه بوده است، چون این مورد مطالعه‌ای انجام نشده است [۸۹][۹۰]

تعدادی از روش‌های جراحی را می‌توان برای دسترسی به سینوس‌ها استفاده کرد و این روش‌ها عموماً از رویکردهای خارجی/خارج بینی به روش‌های آندوسکوپی داخل بینی تغییر یافته‌اند. مزیت جراحی فانکشنال آندوسکوپیک سینوس (functional endoscopic sinus surgery; FESS) توانایی آن در ایجاد یک رویکرد هدفمندتر به سینوس‌های آسیب‌دیده، کاهش اختلالات بافتی و به حداقل رساندن عوارض پس از عمل است.[۹۱] با این حال، اگر یک FESS سنتی با تکنیک Messerklinger دنبال شود، میزان موفقیت به ۳۰ درصد کاهش یافته و ۷۰ درصد از بیماران گرایش به عود در عرض ۳ سال دارند.[۹۲][منبع غیرمعتبر پزشکی] از طرف دیگر با استفاده از تکنیک TFSE همراه با سیستم مسیریابی، دبریدرها و سینوپلاستی با بالون یا EBS می‌توانند میزان موفقیت بیش از ۹۹.۹ درصد را داشته باشند.[۹۲][منبع غیرمعتبر پزشکی] استفاده از استنت‌های شست‌وشو دهنده‌ی دارو مانند پروپل مومتازون فوروات ایمپلنت ممکن است به بهبودی پس از جراحی کمک کنند.[۹۳]

روش دیگری که اخیراً توسعه یافته، سینوپلاستی با بالون است. این روش، مشابه آنژیوپلاستی با بالون که برای «بازکردن انسداد» عروق قلب استفاده می‌شود، از بالون در تلاش برای گسترش دهانه‌ی سینوس‌ها به روشی کمتر-تهاجمی استفاده می‌کند.[۴۵] اثربخشی روش اتساع بالون آندوسکوپی عملکردی در مقایسه با FESS معمولی مشخص نیست.[۴۵]

هیستوپاتولوژی محتویات سینوس خارج شده از جراحی می‌تواند از نظر تشخیصی ارزشمند باشد:

درمان‌هایی انجام شده برای عفونت راینوویروس

ویرایش

یک مطالعه نشان داد شدت بیماری در بیمارانی که فرمول اسپری ۰.۷۳ میلی‌گرم ترماکامرا (گیرنده محلول چسبندگی بین سلولی ۱ [intercellular adhesion molecule ۱; ICAM-۱] را دریافت کردند، کاهش یافت.[۴۲]

پیش‌آگهی

ویرایش

یک بررسی در سال ۲۰۱۸ نشان داد که بدون استفاده از آنتی‌بیوتیک، حدود ۴۶ درصد پس از یک هفته و ۶۴ درصد پس از دو هفته بهبود یافتند.[۷۱]

همه‌گیرشناسی

ویرایش

سینوزیت یک بیماری شایع است و سالانه بین ۲۴ تا ۳۱ میلیون مورد در ایالات متحده رخ می‌دهد.[۹۶][۹۷] سینوزیت مزمن تقریباً ۱۲.۵ درصد افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.[۵۱]

پژوهش

ویرایش

بر اساس نظریه‌های اخیر در مورد نقشی که قارچ‌ها ممکن است در ایجاد سینوزیت مزمن ایفا کنند، درمان‌های ضدقارچی به صورت آزمایشی استفاده شده‌اند. این کارآزمایی‌ها نتایج متفاوتی داشته‌اند.[۲۸]

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ ۱٫۶ ۱٫۷ Rosenfeld RM, Piccirillo JF, Chandrasekhar SS, Brook I, Kumar KA, Kramper M, Orlandi RR, Palmer JN, Patel ZM, Peters A, Walsh SA, Corrigan MD (April 2015). "Clinical practice guideline (update): Adult Sinusitis Executive Summary". Otolaryngology–Head and Neck Surgery. 152 (4): 598–609. doi:10.1177/0194599815574247. PMID 25833927. S2CID 206469424.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Head K, Chong LY, Piromchai P, Hopkins C, Philpott C, Schilder AG, Burton MJ (April 2016). "Systemic and topical antibiotics for chronic rhinosinusitis" (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2016 (4): CD011994. doi:10.1002/14651858.CD011994.pub2. PMC 8763400. PMID 27113482. S2CID 205210696. Archived (PDF) from the original on 2018-07-22. Retrieved 2019-09-17.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ "Sinus Infection (Sinusitis)". cdc.gov. September 30, 2013. Archived from the original on 7 April 2015. Retrieved 6 April 2015.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ King D, Mitchell B, Williams CP, Spurling GK (April 2015). "Saline nasal irrigation for acute upper respiratory tract infections" (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2015 (4): CD006821. doi:10.1002/14651858.CD006821.pub3. PMC 9475221. PMID 25892369. Archived (PDF) from the original on 2021-08-29. Retrieved 2018-04-20.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Adkinson, N. Franklin (2014). Middleton's allergy: principles and practice (Eight ed.). Philadelphia: Elsevier Saunders. p. 687. ISBN 9780323085939. Archived from the original on 2016-06-03.
  6. ↑ Rosenfeld RM, Piccirillo JF, Chandrasekhar SS, Brook I, Kumar KA, Kramper M, Orlandi RR, Palmer JN, Patel ZM, Peters A, Walsh SA, Corrigan MD (April 2015). "Clinical practice guideline (update): Adult Sinusitis Executive Summary". Otolaryngology–Head and Neck Surgery. 152 (4): 598–609. doi:10.1177/0194599815574247. PMID 25833927. S2CID 206469424.
  7. ↑ Battisti, Amanda S.; Modi, Pranav; Pangia, Jon (2024), "Sinusitis", StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, PMID 29262090, retrieved 2024-11-12
  8. ↑ Adkinson, N. Franklin (2014). Middleton's allergy: principles and practice (Eight ed.). Philadelphia: Elsevier Saunders. p. 687. ISBN 9780323085939. Archived from the original on 2016-06-03.
  9. ↑ Rosenfeld RM, Piccirillo JF, Chandrasekhar SS, Brook I, Kumar KA, Kramper M, Orlandi RR, Palmer JN, Patel ZM, Peters A, Walsh SA, Corrigan MD (April 2015). "Clinical practice guideline (update): Adult Sinusitis Executive Summary". Otolaryngology–Head and Neck Surgery. 152 (4): 598–609. doi:10.1177/0194599815574247. PMID 25833927. S2CID 206469424.
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ Adkinson, N. Franklin (2014). Middleton's allergy: principles and practice (Eight ed.). Philadelphia: Elsevier Saunders. p. 687. ISBN 9780323085939. Archived from the original on 2016-06-03.
  11. ↑ Adkinson, N. Franklin; Middleton, Elliott, eds. (2014). Middleton's allergy: principles and practice (8th ed.). Philadelphia, PA: Elsevier/Saunders. ISBN 978-0-323-08593-9.
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ Rosenfeld RM, Piccirillo JF, Chandrasekhar SS, Brook I, Kumar KA, Kramper M, Orlandi RR, Palmer JN, Patel ZM, Peters A, Walsh SA, Corrigan MD (April 2015). "Clinical practice guideline (update): Adult Sinusitis Executive Summary". Otolaryngology–Head and Neck Surgery. 152 (4): 598–609. doi:10.1177/0194599815574247. PMID 25833927. S2CID 206469424.
  13. ↑ "Sinus Infection (Sinusitis)". cdc.gov. September 30, 2013. Archived from the original on 7 April 2015. Retrieved 6 April 2015.
  14. ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ ۱۴٫۳ Rosenfeld RM, Piccirillo JF, Chandrasekhar SS, Brook I, Kumar KA, Kramper M, Orlandi RR, Palmer JN, Patel ZM, Peters A, Walsh SA, Corrigan MD (April 2015). "Clinical practice guideline (update): Adult Sinusitis Executive Summary". Otolaryngology–Head and Neck Surgery. 152 (4): 598–609. doi:10.1177/0194599815574247. PMID 25833927. S2CID 206469424.
  15. ↑ King D, Mitchell B, Williams CP, Spurling GK (April 2015). "Saline nasal irrigation for acute upper respiratory tract infections" (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2015 (4): CD006821. doi:10.1002/14651858.CD006821.pub3. PMC 9475221. PMID 25892369. Archived (PDF) from the original on 2021-08-29. Retrieved 2018-04-20.
  16. ↑ Orlandi, Richard R.; Kingdom, Todd T.; Smith, Timothy L.; Bleier, Benjamin; DeConde, Adam; Luong, Amber U.; Poetker, David M.; Soler, Zachary; Welch, Kevin C.; Wise, Sarah K.; Adappa, Nithin; Alt, Jeremiah A.; Anselmo-Lima, Wilma Terezinha; Bachert, Claus; Baroody, Fuad M.; Batra, Pete S.; Bernal-Sprekelsen, Manuel; Beswick, Daniel; Bhattacharyya, Neil; Chandra, Rakesh K.; Chang, Eugene H.; Chiu, Alexander; Chowdhury, Naweed; Citardi, Martin J.; Cohen, Noam A.; Conley, David B.; DelGaudio, John; Desrosiers, Martin; Douglas, Richard; Eloy, Jean Anderson; Fokkens, Wytske J.; Gray, Stacey T.; Gudis, David A.; Hamilos, Daniel L.; Han, Joseph K.; Harvey, Richard; Hellings, Peter; Holbrook, Eric H.; Hopkins, Claire; Hwang, Peter; Javer, Amin R.; Jiang, Rong-San; Kennedy, David; Kern, Robert; Laidlaw, Tanya; Lal, Devyani; Lane, Andrew; Lee, Heung-Man; Lee, Jivianne T.; Levy, Joshua M.; Lin, Sandra Y.; Lund, Valerie; McMains, Kevin C.; Metson, Ralph; Mullol, Joaquim; Naclerio, Robert; Oakley, Gretchen; Otori, Nobuyoshi; Palmer, James N.; Parikh, Sanjay R.; Passali, Desiderio; Patel, Zara; Peters, Anju; Philpott, Carl; Psaltis, Alkis J.; Ramakrishnan, Vijay R.; Ramanathan, Murugappan; Roh, Hwan-Jung; Rudmik, Luke; Sacks, Raymond; Schlosser, Rodney J.; Sedaghat, Ahmad R.; Senior, Brent A.; Sindwani, Raj; Smith, Kristine; Snidvongs, Kornkiat; Stewart, Michael; Suh, Jeffrey D.; Tan, Bruce K.; Turner, Justin H.; Drunen, Cornelis M.; Voegels, Richard; Wang, De Yun; Woodworth, Bradford A.; Wormald, Peter-John; Wright, Erin D.; Yan, Carol; Zhang, Luo; Zhou, Bing (2021). "International consensus statement on allergy and rhinology: rhinosinusitis 2021" (PDF). International Forum of Allergy & Rhinology. Wiley. 11 (3): 213–739. doi:10.1002/alr.22741. ISSN 2042-6976. PMID 33236525. S2CID 227165628. Archived (PDF) from the original on 2023-03-07. Retrieved 2023-01-21.
  17. ↑ "How Is Sinusitis Treated". April 3, 2012. Archived from the original on 5 April 2015. Retrieved 6 April 2015.
  18. ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ ۱۸٫۲ ۱۸٫۳ Rosenfeld RM, Piccirillo JF, Chandrasekhar SS, Brook I, Kumar KA, Kramper M, Orlandi RR, Palmer JN, Patel ZM, Peters A, Walsh SA, Corrigan MD (April 2015). "Clinical practice guideline (update): Adult Sinusitis Executive Summary". Otolaryngology–Head and Neck Surgery. 152 (4): 598–609. doi:10.1177/0194599815574247. PMID 25833927. S2CID 206469424.
  19. ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ ۱۹٫۲ "Sinusitus Complications". Patient Education. University of Maryland. Archived from the original on 2010-02-22.
  20. ↑ "Sinusitis". herb2000.com. Archived from the original on 2011-05-25. Incidence of acute sinusitis almost always set in following the appearance of a cold for several days at a stretch in the person to the point that all the profuse nasal discharge turns a distinct yellow or a dark green color, or perhaps very thick, and foul-smelling in some cases.[منبع غیرمعتبر پزشکی]
  21. ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ ۲۱٫۲ Ferguson M (September 2014). "Rhinosinusitis in oral medicine and dentistry". Australian Dental Journal. 59 (3): 289–95. doi:10.1111/adj.12193. PMID 24861778.
  22. ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ ۲۲٫۲ DeBoer DL, Kwon E (2020). "Acute Sinusitis". Statpearls. PMID 31613481.  Text was copied from this source, which is available under a Creative Commons Attribution 4.0 International License بایگانی‌شده در ۲۰۱۷-۱۰-۱۶ توسط Wayback Machine.
  23. ↑ "Chronic Sinusitis". Cleveland Clinic (به انگلیسی). Archived from the original on 2023-09-26. Retrieved 2023-09-11.
  24. ↑ Mehle ME, Schreiber CP (October 2005). "Sinus headache, migraine, and the otolaryngologist". Otolaryngology–Head and Neck Surgery. 133 (4): 489–96. doi:10.1016/j.otohns.2005.05.659. PMID 16213917. S2CID 40427174.
  25. ↑ Headache Classification Subcommittee of the International Headache Society (2004). "The International Classification of Headache Disorders: 2nd edition". Cephalalgia. 24 (Suppl 1): 9–160. doi:10.1111/j.1468-2982.2004.00653.x. PMID 14979299.
  26. ↑ ۲۶٫۰ ۲۶٫۱ ۲۶٫۲ Radojicic, Christine. "Sinusitis". Disease Management Project. Cleveland Clinic. Archived from the original on November 14, 2012. Retrieved November 26, 2012.
  27. ↑ ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ Terézhalmy GT, Huber MA, Jones AC, Noujeim M, Sankar V (2009). Physical evaluation in dental practice. Ames, Iowa: Wiley-Blackwell. p. 27. ISBN 978-0-8138-2131-3.
  28. ↑ ۲۸٫۰ ۲۸٫۱ ۲۸٫۲ ۲۸٫۳ ۲۸٫۴ ۲۸٫۵ ۲۸٫۶ ۲۸٫۷ Leung RS, Katial R (March 2008). "The diagnosis and management of acute and chronic sinusitis". Primary Care. 35 (1): 11–24, v–vi. doi:10.1016/j.pop.2007.09.002. PMID 18206715.
  29. ↑ Chandler JR, Langenbrunner DJ, Stevens ER (September 1970). "The pathogenesis of orbital complications in acute sinusitis". The Laryngoscope. 80 (9): 1414–28. doi:10.1288/00005537-197009000-00007. PMID 5470225. S2CID 32773653.
  30. ↑ Baker AS (September 1991). "Role of anaerobic bacteria in sinusitis and its complications". The Annals of Otology, Rhinology, and Laryngology. Supplement. 154 (9_suppl): 17–22. doi:10.1177/00034894911000s907. PMID 1952679. S2CID 13223135.
  31. ↑ Clayman GL, Adams GL, Paugh DR, Koopmann CF (March 1991). "Intracranial complications of paranasal sinusitis: a combined institutional review". The Laryngoscope. 101 (3): 234–239. doi:10.1288/00005537-199103000-00003. PMID 2000009. S2CID 42926700.
  32. ↑ Arjmand EM, Lusk RP, Muntz HR (November 1993). "Pediatric sinusitis and subperiosteal orbital abscess formation: diagnosis and treatment". Otolaryngology–Head and Neck Surgery. 109 (5): 886–894. doi:10.1177/019459989310900518. PMID 8247570. S2CID 33112170.
  33. ↑ Harris GJ (March 1994). "Subperiosteal abscess of the orbit. Age as a factor in the bacteriology and response to treatment". Ophthalmology. 101 (3): 585–95. doi:10.1016/S0161-6420(94)31297-8. PMID 8127580.
  34. ↑ Dill SR, Cobbs CG, McDonald CK (February 1995). "Subdural empyema: analysis of 32 cases and review". Clinical Infectious Diseases. 20 (2): 372–386. doi:10.1093/clinids/20.2.372. PMID 7742444.
  35. ↑ Stankiewicz JA, Newell DJ, Park AH (August 1993). "Complications of inflammatory diseases of the sinuses". Otolaryngologic Clinics of North America. 26 (4): 639–655. doi:10.1016/S0030-6665(20)30796-9. PMID 7692375.
  36. ↑ ۳۶٫۰ ۳۶٫۱ Glick, Michael (30 June 2014). Burket's oral medicine (12th ed.). Shelton, Connecticut: Burket's oral medicine. p. 341. ISBN 978-1-60795-280-0. OCLC 903962852.
  37. ↑ Craig, John R.; Poetker, David M.; Aksoy, Umut; Allevi, Fabiana; Biglioli, Federico; Cha, Bruce Y.; Chiapasco, Matteo; Lechien, Jerome R.; Safadi, Ahmad; Simuntis, Regimantas; Tataryn, Roderick (2021-02-14). "Diagnosing odontogenic sinusitis: An international multidisciplinary consensus statement". International Forum of Allergy & Rhinology (به انگلیسی). 11 (8): 1235–1248. doi:10.1002/alr.22777. hdl:2027.42/168522. ISSN 2042-6976. PMID 33583151.
  38. ↑ Saibene, Alberto Maria; Pipolo, Giorgia Carlotta; Lozza, Paolo; Maccari, Alberto; Portaleone, Sara Maria; Scotti, Alberto; Borloni, Roberto; Messina, Francesco; Di Pasquale, Daniele; Felisati, Giovanni (December 2014). "Redefining boundaries in odontogenic sinusitis: a retrospective evaluation of extramaxillary involvement in 315 patients: Odontogenic sinusitis extramaxillary involvement". International Forum of Allergy & Rhinology (به انگلیسی). 4 (12): 1020–1023. doi:10.1002/alr.21400. PMID 25196643. S2CID 28835025. Archived from the original on 2024-02-25. Retrieved 2021-03-27.
  39. ↑ Hupp JR, Ellis E, Tucker MR (2008). Contemporary oral and maxillofacial surgery (5th ed.). St. Louis, Mo.: Mosby Elsevier. pp. 317–333. ISBN 978-0-323-04903-0.
  40. ↑ ۴۰٫۰ ۴۰٫۱ ۴۰٫۲ ۴۰٫۳ ۴۰٫۴ ۴۰٫۵ "Maxillary Sinusitis of Endodontic Origin" (PDF). American Association of Endodontists. 2018. Archived (PDF) from the original on 26 March 2019. Retrieved 26 March 2019.
  41. ↑ ۴۱٫۰ ۴۱٫۱ Meghanadh, Dr Koralla Raja (2022-11-18). "Complications of Sinusitis". Medy Blog (به انگلیسی). Archived from the original on 2023-01-09. Retrieved 2023-01-09.[منبع غیرمعتبر پزشکی]
  42. ↑ ۴۲٫۰ ۴۲٫۱ Basharat U, Aiche MM, Kim MM, Sohal M, Chang EH (October 2019). "Are rhinoviruses implicated in the pathogenesis of sinusitis and chronic rhinosinusitis exacerbations? A comprehensive review". Int Forum Allergy Rhinol. 9 (10): 1159–1188. doi:10.1002/alr.22403. PMID 31430424. S2CID 201117207.
  43. ↑ Mucormycosis در ئی‌مدیسین
  44. ↑ White Stuart C; Pharoah MJ (2013-12-12). Oral radiology : principles and interpretation (Edition 7 ed.). St. Louis, Missouri: Elsevier. p. 475. ISBN 978-0-323-09633-1. OCLC 862758150.
  45. ↑ ۴۵٫۰ ۴۵٫۱ ۴۵٫۲ ۴۵٫۳ Ahmed J, Pal S, Hopkins C, Jayaraj S (July 2011). "Functional endoscopic balloon dilation of sinus ostia for chronic rhinosinusitis". The Cochrane Database of Systematic Reviews (7): CD008515. doi:10.1002/14651858.CD008515.pub2. PMID 21735433.
  46. ↑ Chakrabarti A, Denning DW, Ferguson BJ, Ponikau J, Buzina W, Kita H, Marple B, Panda N, Vlaminck S, Kauffmann-Lacroix C, Das A, Singh P, Taj-Aldeen SJ, Kantarcioglu AS, Handa KK, Gupta A, Thungabathra M, Shivaprakash MR, Bal A, Fothergill A, Radotra BD (September 2009). "Fungal rhinosinusitis: a categorization and definitional schema addressing current controversies". The Laryngoscope. 119 (9): 1809–18. doi:10.1002/lary.20520. PMC 2741302. PMID 19544383.
  47. ↑ Boodman, Sandrad G. (1999-11-23). "Mayo Report on Sinusitis Draws Skeptics". The Washington Post. Archived from the original on 2019-03-06. Retrieved 2018-06-01.
  48. ↑ Rank MA, Adolphson CR, Kita H (February 2009). "Antifungal therapy for chronic rhinosinusitis: the controversy persists". Current Opinion in Allergy and Clinical Immunology. 9 (1): 67–72. doi:10.1097/ACI.0b013e328320d279. PMC 3914414. PMID 19532095.
  49. ↑ Grossman J (February 1997). "One airway, one disease". Chest. 111 (2 Suppl): 11S–16S. doi:10.1378/chest.111.2_Supplement.11S. PMID 9042022.
  50. ↑ Cruz AA (July 2005). "The 'united airways' require an holistic approach to management". Allergy. 60 (7): 871–4. doi:10.1111/j.1398-9995.2005.00858.x. PMID 15932375. S2CID 7490538.
  51. ↑ ۵۱٫۰ ۵۱٫۱ Hamilos DL (October 2011). "Chronic rhinosinusitis: epidemiology and medical management". The Journal of Allergy and Clinical Immunology. 128 (4): 693–707, quiz 708–9. doi:10.1016/j.jaci.2011.08.004. PMID 21890184.
  52. ↑ Marks SC, Kissner DG (1997). "Management of sinusitis in adult cystic fibrosis". American Journal of Rhinology. 11 (1): 11–4. doi:10.2500/105065897781446810. PMID 9065342. S2CID 5606258.
  53. ↑ Fokkens, W.J.; Lund, V.J.; Hopkins, C.; Hellings, P.W.; Kern, R.; Reitsma, S.; Toppila-Salmi, S.; Bernal-Sprekelsen, M.; Mullol, J.; Alobid, I.; Terezinha Anselmo-Lima, W.; Bachert, C.; Baroody, F.; von Buchwald, C.; Cervin, A. (2020-02-01). "European Position Paper on Rhinosinusitis and Nasal Polyps 2020" (PDF). Rhinology journal. 0 (0): 1–464. doi:10.4193/Rhin20.600.
  54. ↑ ۵۴٫۰ ۵۴٫۱ ۵۴٫۲ ۵۴٫۳ Kato, Atsushi; Schleimer, Robert P.; Bleier, Benjamin S. (May 2022). "Mechanisms and pathogenesis of chronic rhinosinusitis". Journal of Allergy and Clinical Immunology. 149 (5): 1491–1503. doi:10.1016/j.jaci.2022.02.016. ISSN 0091-6749. PMC 9081253. PMID 35245537.
  55. ↑ Scholes, Melissa A.; Ramakrishnan, Vijay R. (May 9, 2022). ENT secrets (5th ed.). Elsevier Health Sciences. pp. 155–160. ISBN 9780323733588.
  56. ↑ Pearlman AN, Conley DB (June 2008). "Review of current guidelines related to the diagnosis and treatment of rhinosinusitis". Current Opinion in Otolaryngology & Head and Neck Surgery. 16 (3): 226–30. doi:10.1097/MOO.0b013e3282fdcc9a. PMID 18475076. S2CID 23638755.
  57. ↑ ۵۷٫۰ ۵۷٫۱ ۵۷٫۲ Rosenfeld RM, Andes D, Bhattacharyya N, Cheung D, Eisenberg S, Ganiats TG, Gelzer A, Hamilos D, Haydon RC, Hudgins PA, Jones S, Krouse HJ, Lee LH, Mahoney MC, Marple BF, Mitchell CJ, Nathan R, Shiffman RN, Smith TL, Witsell DL (September 2007). "Clinical practice guideline: adult sinusitis". Otolaryngology–Head and Neck Surgery. 137 (3 Suppl): S1-31. doi:10.1016/j.otohns.2007.06.726. PMID 17761281. S2CID 16593182.
  58. ↑ Ebell MH, McKay B, Dale A, Guilbault R, Ermias Y (March 2019). "Accuracy of Signs and Symptoms for the Diagnosis of Acute Rhinosinusitis and Acute Bacterial Rhinosinusitis". Annals of Family Medicine. 17 (2): 164–172. doi:10.1370/afm.2354. PMC 6411403. PMID 30858261.
  59. ↑ Page 674 بایگانی‌شده در ۲۰۱۷-۰۲-۱۶ توسط Wayback Machine in: Flint PW, Haughey BH, Niparko JK, Richardson MA, Lund VJ, Robbins KT, Lesperance MM, Thomas JR (2010). Cummings Otolaryngology – Head and Neck Surgery, 3-Volume Set. Elsevier Health Sciences. ISBN 9780323080873.
  60. ↑ Harrison's Manual of Medicine 16/e
  61. ↑ ۶۱٫۰ ۶۱٫۱ ۶۱٫۲ ۶۱٫۳ ۶۱٫۴ ۶۱٫۵ ۶۱٫۶ Consumer Reports; American Academy of Family Physicians (April 2012). "Treating sinusitis: Don't rush to antibiotics" (PDF). Choosing wisely: an initiative of the ABIM Foundation. Consumer Reports. Archived (PDF) from the original on June 11, 2012. Retrieved August 17, 2012.
  62. ↑ American Academy of Allergy, Asthma, and Immunology. "Five things physicians and patients should question" (PDF). Choosing Wisely: an initiative of the ABIM Foundation. American Academy of Allergy, Asthma, and Immunology. Archived (PDF) from the original on November 3, 2012. Retrieved August 14, 2012.
  63. ↑ ۶۳٫۰ ۶۳٫۱ ۶۳٫۲ Consumer Reports; American Academy of Allergy, Asthma, and Immunology (July 2012), "Treating sinusitis: Don't rush to antibiotics" (PDF), Choosing Wisely: an initiative of the ABIM Foundation, Consumer Reports, archived (PDF) from the original on January 24, 2013, retrieved August 14, 2012
  64. ↑ Lemiengre MB, van Driel ML, Merenstein D, Liira H, Mäkelä M, De Sutter AI (September 2018). "Antibiotics for acute rhinosinusitis in adults". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2018 (9): CD006089. doi:10.1002/14651858.CD006089.pub5. PMC 6513448. PMID 30198548.
  65. ↑ Harvey R, Hannan SA, Badia L, Scadding G (July 2007). Harvey R (ed.). "Nasal saline irrigations for the symptoms of chronic rhinosinusitis". The Cochrane Database of Systematic Reviews (3): CD006394. doi:10.1002/14651858.CD006394.pub2. PMID 17636843.
  66. ↑ Rhinitis medicamentosa در ئی‌مدیسین
  67. ↑ Shaikh N, Wald ER (October 2014). "Decongestants, antihistamines and nasal irrigation for acute sinusitis in children". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2014 (10): CD007909. doi:10.1002/14651858.CD007909.pub4. PMC 7182143. PMID 25347280.
  68. ↑ Zalmanovici Trestioreanu A, Barua A, Pertzov B (May 2018). "Cyclamen europaeum extract for acute sinusitis". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 5 (8): CD011341. doi:10.1002/14651858.CD011341.pub2. PMC 6494494. PMID 29750825.
  69. ↑ Head K, Sharp S, Chong LY, Hopkins C, Philpott C (September 2018). "Topical and systemic antifungal therapy for chronic rhinosinusitis". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2018 (9): CD012453. doi:10.1002/14651858.cd012453.pub2. PMC 6513454. PMID 30199594.
  70. ↑ Orlandi, Richard R.; Kingdom, Todd T.; Smith, Timothy L.; Bleier, Benjamin; DeConde, Adam; Luong, Amber U.; Poetker, David M.; Soler, Zachary; Welch, Kevin C.; Wise, Sarah K.; Adappa, Nithin; Alt, Jeremiah A.; Anselmo-Lima, Wilma Terezinha; Bachert, Claus; Baroody, Fuad M.; Batra, Pete S.; Bernal-Sprekelsen, Manuel; Beswick, Daniel; Bhattacharyya, Neil; Chandra, Rakesh K.; Chang, Eugene H.; Chiu, Alexander; Chowdhury, Naweed; Citardi, Martin J.; Cohen, Noam A.; Conley, David B.; DelGaudio, John; Desrosiers, Martin; Douglas, Richard; Eloy, Jean Anderson; Fokkens, Wytske J.; Gray, Stacey T.; Gudis, David A.; Hamilos, Daniel L.; Han, Joseph K.; Harvey, Richard; Hellings, Peter; Holbrook, Eric H.; Hopkins, Claire; Hwang, Peter; Javer, Amin R.; Jiang, Rong-San; Kennedy, David; Kern, Robert; Laidlaw, Tanya; Lal, Devyani; Lane, Andrew; Lee, Heung-Man; Lee, Jivianne T.; Levy, Joshua M.; Lin, Sandra Y.; Lund, Valerie; McMains, Kevin C.; Metson, Ralph; Mullol, Joaquim; Naclerio, Robert; Oakley, Gretchen; Otori, Nobuyoshi; Palmer, James N.; Parikh, Sanjay R.; Passali, Desiderio; Patel, Zara; Peters, Anju; Philpott, Carl; Psaltis, Alkis J.; Ramakrishnan, Vijay R.; Ramanathan, Murugappan; Roh, Hwan-Jung; Rudmik, Luke; Sacks, Raymond; Schlosser, Rodney J.; Sedaghat, Ahmad R.; Senior, Brent A.; Sindwani, Raj; Smith, Kristine; Snidvongs, Kornkiat; Stewart, Michael; Suh, Jeffrey D.; Tan, Bruce K.; Turner, Justin H.; Drunen, Cornelis M.; Voegels, Richard; Wang, De Yun; Woodworth, Bradford A.; Wormald, Peter-John; Wright, Erin D.; Yan, Carol; Zhang, Luo; Zhou, Bing (2021). "International consensus statement on allergy and rhinology: rhinosinusitis 2021" (PDF). International Forum of Allergy & Rhinology. Wiley. 11 (3): 213–739. doi:10.1002/alr.22741. ISSN 2042-6976. PMID 33236525. S2CID 227165628. Archived (PDF) from the original on 2023-03-07. Retrieved 2023-01-21.
  71. ↑ ۷۱٫۰ ۷۱٫۱ Lemiengre MB, van Driel ML, Merenstein D, Liira H, Mäkelä M, De Sutter AI (September 2018). "Antibiotics for acute rhinosinusitis in adults". Cochrane Database Syst Rev. 2018 (9): CD006089. doi:10.1002/14651858.CD006089.pub5. PMC 6513448. PMID 30198548.
  72. ↑ Smith SR, Montgomery LG, Williams JW (March 2012). "Treatment of mild to moderate sinusitis". Archives of Internal Medicine. 172 (6): 510–3. doi:10.1001/archinternmed.2012.253. PMID 22450938.
  73. ↑ Karageorgopoulos DE, Giannopoulou KP, Grammatikos AP, Dimopoulos G, Falagas ME (March 2008). "Fluoroquinolones compared with beta-lactam antibiotics for the treatment of acute bacterial sinusitis: a meta-analysis of randomized controlled trials". CMAJ. 178 (7): 845–54. doi:10.1503/cmaj.071157. PMC 2267830. PMID 18362380.
  74. ↑ ۷۴٫۰ ۷۴٫۱ Chow AW, Benninger MS, Brook I, Brozek JL, Goldstein EJ, Hicks LA, Pankey GA, Seleznick M, Volturo G, Wald ER, File TM (April 2012). "IDSA clinical practice guideline for acute bacterial rhinosinusitis in children and adults". Clinical Infectious Diseases. 54 (8): e72–e112. doi:10.1093/cid/cir1043. PMID 22438350.
  75. ↑ "Fluoroquinolone Antibacterial Drugs: Drug Safety Communication – FDA Advises Restricting Use for Certain Uncomplicated Infections". FDA. 12 May 2016. Archived from the original on 16 May 2016. Retrieved 16 May 2016.
  76. ↑ Falagas ME, Karageorgopoulos DE, Grammatikos AP, Matthaiou DK (February 2009). "Effectiveness and safety of short vs. long duration of antibiotic therapy for acute bacterial sinusitis: a meta-analysis of randomized trials". British Journal of Clinical Pharmacology. 67 (2): 161–71. doi:10.1111/j.1365-2125.2008.03306.x. PMC 2670373. PMID 19154447.
  77. ↑ Williamson IG, Rumsby K, Benge S, Moore M, Smith PW, Cross M, Little P (December 2007). "Antibiotics and topical nasal steroid for treatment of acute maxillary sinusitis: a randomized controlled trial". JAMA. 298 (21): 2487–96. doi:10.1001/jama.298.21.2487. PMID 18056902.
  78. ↑ Zalmanovici Trestioreanu A, Yaphe J (December 2013). "Intranasal steroids for acute sinusitis". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 12 (12): CD005149. doi:10.1002/14651858.CD005149.pub4. PMC 6698484. PMID 24293353.
  79. ↑ Hayward G, Heneghan C, Perera R, Thompson M (2012). "Intranasal corticosteroids in management of acute sinusitis: a systematic review and meta-analysis". Annals of Family Medicine. 10 (3): 241–9. doi:10.1370/afm.1338. PMC 3354974. PMID 22585889.
  80. ↑ Chong LY, Head K, Hopkins C, Philpott C, Schilder AG, Burton MJ (April 2016). "Intranasal steroids versus placebo or no intervention for chronic rhinosinusitis". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2016 (4): CD011996. doi:10.1002/14651858.cd011996.pub2. PMC 9393647. PMID 27115217. S2CID 205210710. Archived from the original on 2019-11-15. Retrieved 2019-11-15.
  81. ↑ Chong LY, Head K, Hopkins C, Philpott C, Burton MJ, Schilder AG (April 2016). "Different types of intranasal steroids for chronic rhinosinusitis". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2016 (4): CD011993. doi:10.1002/14651858.cd011993.pub2. PMC 8939045. PMID 27115215. S2CID 205210689.
  82. ↑ Head K, Chong LY, Hopkins C, Philpott C, Burton MJ, Schilder AG (April 2016). "Short-course oral steroids alone for chronic rhinosinusitis". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2016 (4): CD011991. doi:10.1002/14651858.cd011991.pub2. PMC 8504433. PMID 27113367.
  83. ↑ ۸۳٫۰ ۸۳٫۱ Fokkens W, Lund V, Mullol J (2007). "European position paper on rhinosinusitis and nasal polyps 2007". Rhinology. Supplement. 20 (1): 1–136. doi:10.1017/S0959774306000060. PMID 17844873. S2CID 35987497.
  84. ↑ Thomas M, Yawn BP, Price D, Lund V, Mullol J, Fokkens W (June 2008). "EPOS Primary Care Guidelines: European Position Paper on the Primary Care Diagnosis and Management of Rhinosinusitis and Nasal Polyps 2007 - a summary". Primary Care Respiratory Journal. 17 (2): 79–89. doi:10.3132/pcrj.2008.00029. PMC 6619880. PMID 18438594.
  85. ↑ Venekamp RP, Thompson MJ, Hayward G, Heneghan CJ, Del Mar CB, Perera R, Glasziou PP, Rovers MM (March 2014). "Systemic corticosteroids for acute sinusitis" (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews (3): CD008115. doi:10.1002/14651858.CD008115.pub3. PMC 11179165. PMID 24664368. Archived (PDF) from the original on 2019-11-15. Retrieved 2019-11-15. {{cite journal}}: Check |pmc= value (help)
  86. ↑ Head K, Chong LY, Hopkins C, Philpott C, Schilder AG, Burton MJ (April 2016). "Short-course oral steroids as an adjunct therapy for chronic rhinosinusitis". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2016 (4): CD011992. doi:10.1002/14651858.cd011992.pub2. PMC 8763342. PMID 27115214. S2CID 205210682.
  87. ↑ Meghanadh, Dr Koralla Raja (2022-12-16). "Fungal sinusitis - causes, symptoms, and treatment". Medy Blog (به انگلیسی). Archived from the original on 2023-05-05. Retrieved 2023-05-05.[منبع غیرمعتبر پزشکی]
  88. ↑ Tichenor WS (2007-04-22). "FAQ — Sinusitis". Archived from the original on 2007-11-01. Retrieved 2007-10-28.
  89. ↑ Rimmer J, Fokkens W, Chong LY, Hopkins C (1 December 2014). "Surgical versus medical interventions for chronic rhinosinusitis with nasal polyps". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2014 (12): CD006991. doi:10.1002/14651858.CD006991.pub2. PMC 11193160. PMID 25437000. {{cite journal}}: Check |pmc= value (help)
  90. ↑ Sharma R, Lakhani R, Rimmer J, Hopkins C (November 2014). "Surgical interventions for chronic rhinosinusitis with nasal polyps". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2014 (11): CD006990. doi:10.1002/14651858.cd006990.pub2. PMC 11166467. PMID 25410644. {{cite journal}}: Check |pmc= value (help)
  91. ↑ Stammberger H (February 1986). "Endoscopic endonasal surgery--concepts in treatment of recurring rhinosinusitis. Part I. Anatomic and pathophysiologic considerations". Otolaryngology–Head and Neck Surgery. 94 (2): 143–7. doi:10.1177/019459988609400202. PMID 3083326. S2CID 34575985.
  92. ↑ ۹۲٫۰ ۹۲٫۱ Meghanadh, Dr Koralla Raja (2023-02-07). "Sinusitis Surgery: An Overview of the Different Technologies". Medy Blog (به انگلیسی). Archived from the original on 2023-05-05. Retrieved 2023-05-05.[منبع غیرمعتبر پزشکی]
  93. ↑ Liang J, Lane AP (March 2013). "Topical Drug Delivery for Chronic Rhinosinusitis". Current Otorhinolaryngology Reports. 1 (1): 51–60. doi:10.1007/s40136-012-0003-4. PMC 3603706. PMID 23525506.
  94. ↑ Takahara M, Kumai T, Kishibe K, Nagato T, Harabuchi Y (2021). "Extranodal NK/T-Cell Lymphoma, Nasal Type: Genetic, Biologic, and Clinical Aspects with a Central Focus on Epstein-Barr Virus Relation". Microorganisms. 9 (7): 1381. doi:10.3390/microorganisms9071381. PMC 8304202. PMID 34202088.{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link)
    - "This article is an open access article distributed under the terms and conditions of the Creative Commons Attribution (CC BY) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/)."
  95. ↑ Althoff A, Bibliowicz M (2017). "Extranodal Natural Killer/T-Cell Lymphoma: An Incidental Finding". Cureus. 9 (5): e1260. doi:10.7759/cureus.1260. PMC 5476476. PMID 28652944.
  96. ↑ Anon JB (April 2010). "Upper respiratory infections". The American Journal of Medicine. 123 (4 Suppl): S16-25. doi:10.1016/j.amjmed.2010.02.003. PMID 20350632.
  97. ↑ Dykewicz MS, Hamilos DL (February 2010). "Rhinitis and sinusitis". The Journal of Allergy and Clinical Immunology. 125 (2 Suppl 2): S103-15. doi:10.1016/j.jaci.2009.12.989. PMID 20176255.

پیوند به بیرون

ویرایش
  • "Sinusitis". MedlinePlus. U.S. National Library of Medicine.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=سینوزیت&oldid=40706278»