مردم بومی قاره آمریکا
این مقاله نیازمند بهروزرسانی است. |
سُرخ‌پوست یا بومیان آمریکا به مردم بومی قاره آمریکا گفته می‌شود که قبل از استعمار اروپا در آمریکا آنجا زندگی می‌کردند.[۲۴] منشأ سرخپوستها به آسیای شرقی بازمی‌گردد. اولین مواجهه با سرخ پوستان توسط مردمان خارج از قاره آمریکا در طول تاریخ مربوط به ارتباط تعدادی از دریانوردان وایکینگ است که از طریق جزایر شمال اقیانوس اطلس به قارهٔ آمریکا راه یافتند. این ارتباط بلند مدت نبود و تا اواخر قرن پانزدهم ارتباطی بین آمریکا و اروپا برقرار نبود. کریستف کلمب، پس از اکتشاف و ورود به قارهٔ آمریکا با این گونهٔ نژادی مواجه شد. در حال حاضر میلیون‌ها نفر از بومیان آمریکا به علاوه میلیون نفرها از ترکیپ نژادی اروپایی و بومی در قاره آمریکا زندگی می‌کنند به این افراد مستیسو می‌گویند.
| کل جمعیت | |
|---|---|
| تقریباً ۷۰ میلیون | |
| مناطق با جمعیت چشمگیر | |
 مکزیک | ۲۵/۷ میلیون[۱] |
 پرو | ۱۴٫۴ میلیون[۲] |
 بولیوی | ۶٫۸ میلیون[۳] |
 گواتمالا | ۶ میلیون[۴] |
 اکوادور | ۳٫۴ میلیون |
 ایالات متحده آمریکا | ۳–۵ میلیون[۵] |
 شیلی | ۲ میلیون[۶] |
 کانادا | ۱٫۴ میلیون[۷] |
 کلمبیا | ۱٫۴ میلیون[۸] |
 آرژانتین | ۹۵۵٬۰۰۰[۹] |
 برزیل | ۸۱۸٬۰۰۰[۱۰] |
 ونزوئلا | ۵۲۴٬۰۰۰[۱۱] |
 هندوراس | ۵۲۰٬۰۰۰[۱۲] |
 نیکاراگوئه | ۴۴۴٬۰۰۰[۱۳] |
 پاناما | ۴۵۰٬۰۰۰[۱۴] |
 پاراگوئه | ۹۵٬۰۰۰[۱۵] |
 السالوادور | ۷۰٬۰۰۰[۱۶] |
 کاستاریکا | ۱۱۴٬۰۰۰[۱۷] |
 گویان | ۶۰٬۰۰۰[۱۸] |
 گرینلند | ۵۱٬۰۰۰[۱۹] |
 بلیز | ۴۰٬۰۰۰ (مایا)[۲۰] |
 گویان فرانسه | ۱۹٬۰۰۰[۲۱] |
 سورینام | ۱۲٬۰۰۰–۲۴٬۰۰۰ |
 دومینیکا | ۳٬۰۰۰ |
 سنت وینسنت و گرنادین‌ها | ۲٬۰۰۰[۲۲] |
 ترینیداد و توباگو | ۱٬۵۰۰[۲۳] |
| زبانها | |
| زبانهای بومی آمریکا، انگلیسی، اسپانیایی، پرتغالی، فرانسوی، دانمارکی، آلمانی | |
| دین | |
پیشینه
ویرایش
ورود سرخپوستان به آمریکا را نزدیک به سی هزار سال پیش برآورد کرده‌اند. این اقوام در هنگام سرما و یخبندان از آسیا و از تنگهٔ برینگ وارد قارهٔ آمریکای شمالی شده‌اند و بعد از چندین نسل به جنوب آمریکا نیز راه یافتند. در کرانه‌های کالیفرنیا جامانده‌هایی احتراق آتش پیدا شده که طبق داده‌های باستان‌شناسی به ۲۵۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد. زندگی مدرن و شهرنشینی در آمریکای باستان از حدود سال‌های برابر با میلاد مسیح آغاز می‌شود و در سال ۸۰۰ میلادی با تمدن مایا به اوج شکوفایی خود می‌رسد. در سال‌های پس از آن تمدن‌های دیگری مانند اولمک و آزتک در آمریکای شمالی و تمدن اینکا در آمریکای جنوبی سال‌های درخشانی را به‌ویژه در زمینهٔ معماری و هنر تجربه می‌کنند. با ورود اروپاییان در سال ۱۴۹۲ به قاره آمریکا در پی کشتارهای جمعی و شیوع بیماریهای متعدد، تمدن‌های اینکا و آزتک کم‌کم رنگ باختند و به نابودی دچارشدند.[۲۵] سرخپوستان با ورود اروپاییان با بیماریهای همه‌گیر،[۲۶] نابودی فرهنگ[۲۷] و از دست رفتن خاک روبرو شدند.[۲۸]
جنگجویان سرخ‌پوست کمابیش نام‌های برگرفته از خوی‌های جانوران دارند. نامهایی چون «گاو نشسته»، «اسب دیوانه» و «خرس ایستاده» نامهایی پرافتخار در تاریخ سرخپوستان هستند.[۲۹]
هنر
ویرایش
هنر در میان سرخپوستان آمریکا به‌ویژه در تمدن‌های موجود در آمریکای مرکزی اهمیت بسزایی داشت. دورهٔ هنری در آمریکای مرکزی از ۱۵۰۰ پیش از میلاد آغاز و تا سده ۱۶ مطابق با زمان فتح مکزیک به‌دست ارنان کورتس اسپانیایی ادامه می‌یابد؛ که اوج آن در دوره ۳۰۰ تا ۹۰۰ میلادی بوده است. هنر اصلی این گونه پیکرتراشی و تندیس‌سازی بود و امروزه تندیس‌ها و صورتک‌های بسیاری از آن دوره که به‌نظر می‌رسد کاربرد مذهبی داشته به جای مانده است.
تمدن و معماری
ویرایش
در گوشه و کنار قارهٔ آمریکا آثار بایسته‌ای از تمدن‌های بشری به‌چشم می‌خورد که در میان آنها نام تمدن تئوتی‌هواکان و تمدن قوم مایا، تمدن اولمک و تمدن اینکاها و در نهایت آزتکها شهرت بیشتری دارد. بیشتر این شهرت به‌خاطر معماری‌های شگفت‌انگیزی‌ست که از ایشان باقی‌مانده است. وجود بناهای بلند و با شکل هندسی دقیق مانند بنای مونته آلبان در مکزیک و نیز زیگورات چیچن ایتسا نمونه ای از معماری این گونه است. در آمریکای جنوبی نیز ال دورادو یا شهر گمشدهٔ طلا و شهر باستانی کوسکو در پرو از دورهٔ تمدن اینکاها شناخته شده‌اند. اکثر این بناها با سرستون‌ها و تزئینات رنگی مختلف تزیین شده‌اند که عموم آنها طی چند صد سال رنگ باخته‌اند.[۲۵]
دبیره
ویرایشمایاها از نخستین اقوامی بودند که از خط بهره بردند. گونه‌ای خط هیروگلیفی اندیشه‌نگاشت از ایشان به‌جا مانده است که امروزه تقریباً رمزگشایی شده. مایاها همچنین بیش از هزار جلد کتاب که بیشتر آنها تاشوی آکاردئونی بودند را از خود به جای گذاشته‌اند که امروزه تنها تعداد انگشت‌شماری از آنها به جامانده است و بیشتر آنها یا در درازای زمان از میان رفتند یا به‌دست استعمارگران اروپایی از بین رفته‌اند.
زبانهای رایج
ویرایش
در آمریکای باستان زبانهای فراوانی رواج داشته است که همگی به عنوان اعضای خانوادهٔ زبانهای التصاقی شناخته می‌شوند. اما تا کنون هیچ خویشاوندی نزدیکی میان زبانهای این گروه از اقوام با دیگر این دسته زبانها شناخته نشده. امروزه شمار گویش‌وران این زبان در مکزیک به ۲ میلیون نفر و در ایالات متحده به نزدیک ۱/۵ میلیون نفر می‌رسد. در کشورهای دیگری مانند گواتمالا، پرو، بولیوی، پاراگوئه، اکوادور، آلاسکا جمعیت بسیاری به یکی از زبانهای بومیان آمریکایی گفتگو می‌کنند. این زبانها در آمریکای مرکزی شامل ناهواتل (آزتکی نو) در ایالات متحده و مکزیک و زبانهای مایایی در نواحی گواتمالا و پاناما همچنین گوارانی در برزیل و پاراگوئه، آیمارا و کچوا در بولیوی پرو و اکوادور می‌باشد. حتی زبان آیمارا در پرو و گوارانی در پاراگوئه طی برهه ای در دو دهه پیش به عنوان زبان بومی رسمی شناخته شده‌اند. گوارانی هم‌اکنون نیز در پاراگوئه زبان پراستفاده است.
برخی قبایل سرخپوستان به مدت دو قرن در بردگی سفیدپوستان بودند.[۳۰] سران قبیله‌های سرخ‌پوست در کانادا با فرانسوی‌ها و انگلیسی‌ها پیمان‌نامه‌هایی امضا کردند تا صلح در مناطق سرخ‌پوستی برقرار شود.
سرخپوستان آمریکای شمالی
ویرایشتعدادی از قبیله‌ها
ویرایشنگارخانه
ویرایش-
یک سرخ‌پوست درحال تعامل با رایانه در باهیا -
نمونه صنایع دستی کهن سرخپوستان آمریکا. کاسه سفالی واقع در موزه ایالتی آریزونا
جستارهای وابسته
ویرایشپانویس
ویرایش- ↑ "Archived copy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 4 March 2016. Retrieved 2015-12-12.
{{cite web}}: نگهداری یادکرد:عنوان آرشیو به جای عنوان (link) - ↑ "Composición Étnica del Perú". Retrieved 14 January 2017.
- ↑ "CIA – The World Factbook". Cia.gov. Archived from the original on 11 December 2018. Retrieved 23 February 2011.
- ↑ http://www.ine.gob.gt/sistema/uploads/2014/02/26/L5pNHMXzxy5FFWmk9NHCrK9x7E5Qqvvy.pdf
- ↑ United States Census Bureau. The American Indian and Alaska Native Population: 2010
- ↑ http://estudios.anda.cl/recursos/censo_2012.pdf%7B%7Bfull بایگانی‌شده در ۲۸ ژانویه ۲۰۲۲ توسط Wayback Machine citation needed|date=November 2015}}
- ↑ Canada 2011 Census [۱]
- ↑ DANE 2005 National Census
- ↑ "Población indígena o descendiente de pueblos indígenas u originarios en viviendas particulares por sexo, según edad en años simples y grupos quinquenales de edad" (xls). INDEC (به اسپانیایی). 2010. Retrieved 2 May 2015.
- ↑ "2010 Census graphics of Brazil government". IBGE(Brazilian Institute of Geograph and Statistic. 2015-02-09.
- ↑ "About this Collection" (PDF). The Library of Congress. Retrieved 29 July 2015.
- ↑ "CIA – The World Factbook – Honduras". Cia.gov. Archived from the original on 15 May 2020. Retrieved 2013-12-03.
- ↑ 2005 Census
- ↑ "CIA – The World Factbook". Cia.gov. Archived from the original on 3 January 2019. Retrieved 23 February 2011.
- ↑ "8 LIZCANO" (PDF). Archived from the original (PDF) on 20 September 2008. Retrieved 2014-05-22.
- ↑ "Una comunidad indígena salvadoreña pide su reconocimiento constitucional en el país". soitu.es. Retrieved 23 February 2011.
- ↑ "Costa Rica: Ethnic groups". Cia.gov. Archived from the original on 13 May 2020. Retrieved 21 December 2010.
- ↑ Lector de Google Drive. Docs.google.com. Retrieved 12 July 2013.
- ↑ The World Factbook بایگانی‌شده در ۹ مه ۲۰۲۰ توسط Wayback Machine. Cia.gov. Retrieved 12 July 2013.
- ↑ Redatam::CELADE, ECLAC – United Nations. Celade.cepal.org. Retrieved 12 July 2013.
- ↑ [۲] بایگانی‌شده در ۲۰ اوت ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine
- ↑ «CIA Factbook». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ فوریه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۹ نوامبر ۲۰۱۷.
- ↑ https://guardian.co.tt/sites/default/files/story/2011_DemographicReport.pdf بایگانی‌شده در ۱۹ اکتبر ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine | page 15
- ↑ «Indigenous Peoples of North America». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ ژوئن ۲۰۲۴. دریافت‌شده در ۳ اوت ۲۰۲۴.
- ↑ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ خلاصه تاریخ هنر، پرویز مرزبان، نشر علمی و فرهنگی
- ↑ Admin، توسط (۲۰۲۱-۰۱-۰۸). «سرخپوستان آمریکا». بهترین پاسخ. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ سپتامبر ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۹-۰۶.
- ↑ فردریش انگلس، منشأ خانواده، نشر جامی
- ↑ «بررسی سرخپوستان آمریکا و زندگی با طبیعت (انسان، طبیعت، معماری) پاور پوینت | 273725». tutorials.educow.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ ژانویه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۹-۰۶.
- ↑ اسب دیوانه: احداث بزرگ‌ترین مجسمه جهان در قلمرو سرخپوستان، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ Marcel Trudel et Micheline D'Allaire, Deux siècles d'esclavage au Québec
جستارهای وابسته
ویرایشپیوند به بیرون
ویرایش- گذری بر زندگی سرخپوستها (به فارسی):بخش یک در یوتیوب
- گذری بر زندگی سرخپوستها (به فارسی):بخش دو در یوتیوب
