Edukira joan

UNESCO

Aldatu loturak
Artikulu hau Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluen zerrendaren parte da
Wikipedia, Entziklopedia askea
(«Unesco» orritik birbideratua)

UNESCO
Datuak
Izen laburraUNESCO eta ONUÉSC
MotaNazio Batuen agentzia espezializatua eta gobernu arteko erakundea
Jarduera
KidetzaGlobal Citizen Science Partnership (en) Itzuli eta Global Academic Integrity Network
Kide kopurua195 (2024)
Eskumendekoak
UNESCO Chair on Cyberspace and Culture (en) Itzuli, Scientific Committee on Problems of the Environment (en) Itzuli, UNESCO Institute for Statistics (en) Itzuli, Iranian National Commission for UNESCO (en) Itzuli eta Hylean Amazon Institute (en) Itzuli
Negozio dibisioak
UNESCO office United States (en) Itzuli, UNESCO office Qatar (en) Itzuli, UNESCO office Netherlands (en) Itzuli, UNESCO office Egypt (en) Itzuli, UNESCO office Afghanistan (en) Itzuli, UNESCO Bangkok (en) Itzuli, UNESCO Jakarta (en) Itzuli, Ethiopian National Office for UNESCO (en) Itzuli, National Commission of Romania for UNESCO (en) Itzuli, Austrian Commission for UNESCO (en) Itzuli, UNESCO Regional Office for Education in Latin America and the Caribbean (en) Itzuli eta UNESCO regional Office for Science and Technology for Europe (en) Itzuli
Agintea
LehendakariaAudrey Azoulay
Egoitza nagusi (1958–)
JabeaNazio Batuen Erakundea
Zeren jabe
The Symbolic Globe (en) Itzuli eta World Heritage Centre (en) Itzuli
Historia
Sorrera1945eko azaroaren 16a
Ordezkatzen duInternational Committee on Intellectual Cooperation (en) Itzuli
Jasotako sariak
Peabody Awards  (1958)
webgune ofiziala
Facebook: unesco Twitter: UNESCO Instagram: unesco VK: unesco LinkedIn: unesco Youtube: UCkD7gm3Am3M3k156lk46t3A Pinterest: unesco GitHub: UNESCO Edit the value on Wikidata

Hezkuntza, Zientzia eta Kulturarako Nazio Batuen Erakundea edo UNESCO[1] (ingelesez: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) hezkuntza, zientzia eta kulturarako Nazio Batuen erakundea da.

1945eko azaroaren 16an sortu zuten Londresen. Munduko herrialde behartsuetan ikastetxeak egiten laguntzen du, baita liburuak argitaratu eta literatura eta hizkuntza gutxituak sustatu ere. Egungo presidentea Audrey Azoulay frantziarra da.

UNESCOren helburua bakea eta segurtasuna da lortzea hezkuntza, zientzia eta kulturaren bidez. Esan bezala, erakundeak herrien garapena lortu nahi du baliabide natural eta kulturaren bidez. Munduko herriak modernizatu eta aurreratzea haren xedea da, baina kulturaren aniztasuna eta nortasuna galdu gabe. Erakundeak lan handia egiten du herriak alfabetatzen: hartarako, eskolak eraikitzen ditu, baita irakasleak trebatu ere.

UNESCOren helburu nagusiak, laburbilduta, hauek dira:

  • Denentzat, kalitateko hezkuntza lortzea eta etengabeko ikasketa.
  • Zientzia bultzatzea, garapen iraunkorra lortzeko.
  • Gizarte- eta etika- erronka berriei aurre egitea.
  • Kultura askotarikoa, bakea eta elkarrizketa sustatzea.
  • Komunikazioa eta informazioa erabiltzea, herri-jakintza eraikitzeko.

Lan handiena Afrikan egiten du.

Historia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sorrera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

UNESCOren jatorria 1921eko irailaren 19ra jarraitu daiteke, non Nazioen Ligaren Batzarrak nazioarteko kooperazio intelektuala garatuko zuen komisio baten aukeraketa eskatu zuen. Kooperazio intelektual horren barnean hezkuntza hitza azaltzen ez den arren, alor garratzitsuenetakoa da; garapen kultural eta zientifikoaz gain.[2][3]

Eskakizunaren erantzun moduan, 1922ko urtarrilaren 4an, Kooperazio Intelektualaren Nazioarteko Batzordea (International Committee on Intellectual Cooperation, ICIC) eratu zen.[4] Kontsulta-erakunde hau Nazioen Ligaren komisioa zen, Mendebaldeko Europa inguruan garatua. Erakundearen zuzendarietako batzuk Henri Bergson (1922-1925), H. A. Lorentz (1925-1928) eta Gilbert Murray (1928-1939) izan ziren; beste partaide aipagarri batzuk Albert Einstein, Marie Curie, Robert A. Millikan, eta Gonzague de Reynold izanik. [5][6] Hurrenez, ICICaren erakunde betearazle bezala Kooperazio Intelektualerako Nazioarteko Institutua (International Institute for Intellectual Cooperation, IIIC) eratu zen 1924ko irailean, Parisen.[7] Halaber, II. Mundu Gerrak erakundeen lana eten zuen.[8]

Organizazio pribatu eta garaikideen artean, 1925eko abenduan Nazioarteko Hezkuntza Bulegoa (International Bureau of Education, IBE) sortu zen. Gonernuz Kanpoko Erakunde (GKE) bezala jardun dute nazioarteko hezkuntza ahaleginak bultzatzen beren sorkuntzatik, 1952an komisio bateratua eratu eta 2021. urtean UNESCOren parte bilakatu zirelarik.[2][9]

Erakundearen egitura

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Idazkaritza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Idazkaritza UNESCO erakundearen arlo betearazlea da. Zuzenari-Generalak eta honek hautaturiko Staff edo pertsonalak osatzen dute. Pertsonala, Zerbitzu profesional eta Zerbitzu Generalen kategoriatan sailkatzen da; orohar, 700 langileetara heltzen delarik, erakundearen mundu osoko 53 ofizinetan banatuak.[10]

Zuzendari-Generalak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

UNESCOko zuzendariak, gaur egun lau urteko termino baten ostean elekzio bidez bozkatzen dira Konferentzia Generalean. Hasiera batean terminoak 6 urtekoak ziren bitartean. UNESCOko zuzendari-generalen zerrenda:

Izenak Jatorria Datak
Julian Huxley[11] 		( Erresuma Batua) 1946-1948
Jaimes Torres Bodet[11] 		( Mexiko) 1948-1952
John W. Taylor[11] 		( AEB) 1952-1953
Luther H. Evans[11] 		( AEB) 1953-1958
Vittorino Veronese[11] 		( Italia) 1958-1961
René Maheu[11] 		( Frantzia) 1961-1974
Amadou-Mahtar M'Bow[11] 		( Senegal) 1974-1987
Federico Mayor Zaragoza[11] 		( Espainia) 1987-1999
Koichiro Matsuura[11] 		( Japonia) 1999-2009
Irina Bokova[11] 		( Bulgaria) 2009-2017
Audrey Azoulay[12] 		( Frantzia) 2017-

Batzorde exekutiboa[13]

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Terminoa I. Taldea

(9 leku)

II. Taldea

(7 leku)

III. Taldea

(10 leku)

IV. Taldea

(12 leku)

V.a. Taldea

(13 leku)

V.b. Taldea

(7 leku)

2012–2015  Austria

 Frantzia

 Italia

 India

 Espainia

 Erresuma Batua

 Ameriketako Estatu Batuak

 Txekia

 Montenegro

 Ipar Mazedonia

 Errusia

[[ Brasil]]

[[ Kuba]]

 Ekuador

 Mexiko

[[ Afganistan]][[ Indonesia]]

[[ Pakistan]]

[[ Papua Ginea Berria]]

[[ Hego Korea]]

 Thailandia

 Angola

 Etiopia

 Gabon

 Gambia

 Malawi

 Mali

 Namibia

 Nigeria

 Jordania

 Tunisia

 Arabiar Emirerri Batuak

2014–2017  Alemania

 Herbehereak

 Suedia

 Albania

 Estonia

 Ukraina

 Argentina

 Belize

 El Salvador

 Dominikar Errepublika

 Saint Kitts eta Nevis

 Trinidad eta Tobago

 Bangladesh  India

 Txina

 Nepal

 Japonia

 Turkmenistan

 Txad

 Ginea

 Maurizio

 Mozambike

 Togo

 Uganda

 Aljeria

 Egipto

 Kuwait

 Maroko

2017–2019  Frantzia

 Italia

 Grezia

 Espainia

 Erresuma Batua

 Lituania

 Errusia

 Serbia

 Eslovenia

 Brasil

 Haiti

 Nikaragua

 Mexiko

 Paraguai

 India

 Iran

 Malaysia

 Pakistan

 Hego Korea

 Sri Lanka

 Vietnam

 Kamerun

 Boli Kosta

 Ghana

 Kenya

 Nigeria

 Senegal

 Hego Afrika

 Libano

 Oman

 Qatar

 Sudan

2019–2023  Frantzia

 Italia

 Suitza

 Espainia

 Alemania

 Herbehereak

 Hungaria

 Polonia

 Errusia

 Serbia

 Argentina

 Uruguai

 Brasil

 Dominikar Errepublika

 Afganistan

 Kirgizistan

 Filipinak

 Pakistan

 Hego Korea

 Thailandia

 Benin

 Kongo

 Ginea

 Ghana

 Kenya

 Namibia

 Senegal

 Togo

 Saudi Arabia

 Arabiar Emirerri Batuak

 Tunisia

UNESCOren estatu parte-hartzaileak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Azken datuen arabera, 2022ko ekainean, UNESCOk 193 estatu parte-hartzaile eta 11 estatu erlazionatu ditu.[14][15]

UNESCOko GKE ofizialak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

UNESCO 322 nazioarteko gobernuz kanpoko erakunderekin (GKE) erlazionaturik dago: [16]

  • Co-ordinating Committee for International Voluntary Service (CCIVS).
  • Education International (EI).[17]
  • International Association of Universities (IAU).[18]
  • International Baccalaureate (IB).[19]
  • International Council for Film, Television and Audiovisual Communication (IFTC).[20]
  • International Council for Philosophy and Humanistic Studies (Conseil International de Philosophie et des Sciences Humaines; publishes Diogenes (CIPSH).[21]
  • International Council of Museums (ICOM).
  • International Council of Organizations of Folklore Festivals and Folk Arts (Conseil International des Organisations de Festivals de Folklore et d'Arts Traditionnels) (CIOFF).
  • International Council of Sport Science and Physical Education (ICSSPE).
  • International Council on Archives (ICA).
  • International Council on Monuments and Sites (ICOMOS).
  • International Federation of Journalists (IFJ).
  • Liburutegien Elkarte eta Erakundeen Nazioarteko Federazioa (IFLA).
  • International Federation of Poetry Associations (IFPA).
  • International Music Council (IMC).
  • International Police Association (IPA).
  • International Science Council (formerly ICSU and ISSC) (ISC).
  • International Scientific Council for Island Development (INSULA).
  • International Theatre Institute (ITI).
  • International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN).
  • International Union of Technical Associations and Organizations (IUTAO).
  • Union of International Associations (UIA).
  • World Association of Newspapers (WAN).
  • World Federation of Engineering Organizations (WFEO).
  • World Federation of UNESCO Clubs, Centres and Associations (WFUCA).

Izendapen eta Zerrendak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ Euskalterm: [Hiztegi Terminologikoa] [2005]
  2. ↑ a b unesdoc.unesco.org (Noiz kontsultatua: 2022-06-04).
  3. ↑ Plenary Meetings, Records of the Second Assembly, Geneva: League of Nations, 5 September – 5 October 1921
  4. ↑ Les réseaux de la coopération intellectuelle. La Société des Nations comme actrice des échanges scientifiques et culturels dans l'entre-deux-guerres https://tel.archives-ouvertes.fr/tel-01853903/document
  5. ↑ (Frantsesez) Grandjean, Martin. (2018-06-15). Les réseaux de la coopération intellectuelle. La Société des Nations comme actrice des échanges scientifiques et culturels dans l'entre-deux-guerres. Université de Lausanne (Noiz kontsultatua: 2022-06-04).
  6. ↑ Meylaerts, Reine. (2020). «Cultural Mediators and Their Complex Transfer Practices» Cultural Organizations, Networks and Mediators in Contemporary Ibero-America (Routledge)  doi:10.4324/9780429299407-4. ISBN 978-0-429-29940-7. (Noiz kontsultatua: 2022-06-04).
  7. ↑ «Wayback Machine» web.archive.org 2021-08-19 (Noiz kontsultatua: 2022-06-04).
  8. ↑ Hamen, Susan E.. (2014). The Great Depression and World War II : 1929-1945. ISBN 978-1-62403-178-6. PMC 870724668. (Noiz kontsultatua: 2022-06-04).
  9. ↑ unesdoc.unesco.org (Noiz kontsultatua: 2022-06-04).
  10. ↑ (Ingelesez) https://plus.google.com/+UNESCO. (2012-09-25). «Governance» UNESCO (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  11. ↑ a b c d e f g h i j (Ingelesez) https://plus.google.com/+UNESCO. (2017-11-14). «UNESCO's former Directors-General» UNESCO (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  12. ↑ (Ingelesez) «Director-General, Audrey Azoulay | UNESCO» www.unesco.org (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  13. ↑ (Ingelesez) «Chairperson | UNESCO» www.unesco.org (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  14. ↑ (Ingelesez) https://plus.google.com/+UNESCO. (2012-09-06). «Member States» UNESCO (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  15. ↑ (Ingelesez) https://plus.google.com/+UNESCO.+«Countries» UNESCO (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  16. ↑ «Organizations maintaining official relations with UNESCO | UNESCO NGO - db» web.archive.org 2012-06-25 (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  17. ↑ (Ingelesez) «Education International» Education International (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  18. ↑ «IAU - International Association of Universities - The Global Voice of Higher Education» www.iau-aiu.net (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  19. ↑ (Ingelesez) «International education» International Baccalaureate® (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  20. ↑ (Italieraz) «CICT - ICFT | International Council for Films and Television» Cict (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  21. ↑ «The International Council for Philosophy and Human Sciences» www.cipsh.net (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  22. ↑ (Ingelesez) Centre, UNESCO World Heritage. «UNESCO World Heritage Centre - World Heritage List» UNESCO World Heritage Centre (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  23. ↑ (Ingelesez) https://plus.google.com/+UNESCO. (2019-10-08). «World Network of Biosphere Reserves» UNESCO (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  24. ↑ (Ingelesez) https://plus.google.com/+UNESCO. (2019-02-25). «UNESCO Global Geoparks (UGGp)» UNESCO (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  25. ↑ «creative cities map | Creative Cities Network» en.unesco.org (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  26. ↑ (Ingelesez) «UNESCO - Browse the Lists of Intangible Cultural Heritage and the Register of good safeguarding practices» ich.unesco.org (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).
  27. ↑ «UNESCO Atlas of the World's Languages in danger» www.unesco.org (Noiz kontsultatua: 2022-06-03).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=UNESCO&oldid=9917826"(e)tik eskuratuta