Edukira joan

Nano laranja

Wikipedia, Entziklopedia askea

K motako sekuentzia nagusiko izar bat, nano K edo nano laranja ere deitua, sekuentzia nagusiko izar bat da (hidrogenoa erretzen duena), K espektro motakoa eta V argitasun motakoa. Izar hauek, sekuentzia nagusiko M motako izar gorrien ("nano gorriak") eta sekuentzia nagusiko G motako izar horien arteko tamaina bat dute. Eguzkiaren masa halako 0,5 eta 0,8 arteko masak dituzte,[1] eta gainazaleko tenperaturak 3.900 eta 5.200 K artekoak.[2] Izar hauek interes berezia dute bizitza estralurtarraren bilaketan. Adibide ezagun batzuk Alfa Centauri B (K1 V) eta Epsilon Indi (K5 V) dira.[3]

Izar estandar espektralak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Yerkesen Atlasaren sistema berrikusiak (Johnson & Morgan 1953)[4] K motako 12 izar estandar espektral nano zerrendatzen zituen, baina guztiek ez dute gaur egun arte estandar bezala iraun. MK sailkapen sistemako "ainguraketa puntuak" sekuentzia nagusiko k motako izar nanoen artean, hau da, urteetan zehar aldaketarik gabe iraun duten izar estandarren artean, honako hauek dira:[5]

MK primarioaren beste izar estandar batzuk honako hauek dira:[6]

Erreferentzia batzuetan azaldutako adibidean oinarrituta (Johnson & Morgan 1953[4], Keenan & McNeil 1989[6]), autore askok uste dute K7 V eta M0 V arteko pasabidea azpibanaketa bakarra dela, eta K8 eta K9 sailkapenak oso gutxitan ikusten dira. HIP 111288 (K8V) eta HIP 3261 (K9V) adibideak definitu eta erabili dira.[7]

Planetak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Izar hauek bereziki interesgarriak dira bizitza estralurtarra bilatzeko,[8] sekuentzia nagusian egonkor mantentzen baitira denbora luzez (18.000 eta 34.000 milioi urte bitartean, Eguzkiak 10.000 milioi urte dituelarik).[8] M motako izarrek bezala, oso masa txikia izateko joera dute, euren bizitza oso luzea izatea eta orbitan dauden planeta lurtarretan bizitza garatzeko denbora asko eskaintzea eragiten duena. Gainera, K motako izarrek erradiazio ultramore gutxiago igortzen dute (DNA kaltetu dezakeena eta, beraz, azido nukleikoetan oinarritutako bizitza agertzea zaildu dezakeena) G motako izarrek baino, Eguzkia kasu. Izan ere, askok gorrian dute punturik gorena.[9] K motako sekuentzia nagusiko izarrak ere G motakoak baino hiru edo lau aldiz ugariagoak dira, planeten bilaketa errazten duena.[10] M motako izarrak ere oso ugariak diren arren, litekeena da euren orbitan mareek blokeatutako planetak izatea, eta hurbileko planeta harritsuak errazago kolpatuko lituzketen eguzki erupzioak sortzeko joera handiagoa dute, bizitzaren garapena askoz zailagoa egingo lukeena. Bere bero handiagoaren ondorioz, k motako izarren gune bizigarriak ere m motako izarrenak baino askoz zabalagoak dira arrazoi hauengatik guztiengatik, exoplaneten eta bizitza estralurtarraren bilaketan zentratzeko izarrik egokienak izan daitezke.

Planetak dituztenetatik gertuen dauden k motako izarretako batzuk Epsilon Eridani, HD 192310, Gliese 86 eta 54 Piscium dira.

Adibideak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Izarra Espektru mota Itxurazko magnitudea Magnitude absolutua Igoera zuzena
(J2000) 		Deklinazioa (J2000) Distantzia
(Argi-urteak)
α Centauri B K0V 1,35 5,70 14h 39m 35.08s −60° 50' 13.8" 4,39
ε Eridani K2V 3,72 6,18 03h 32m 55.84s −09° 27' 29.7" 10,5
61 Cygni A K5.0V 5,20 7,49 21h 06m 53.94s +38° 44' 57.9" 11,4
61 Cygni B K7.0V 6,05 8,31 21h 06m 53.94s +38° 44' 57.9" 11,4
ε Indi K5Ve 4,69 6,89 22h 03m 21.66s −56° 47' 09.5" 11,8
Groombridge 1618 K7.0V 6,60 8,16 10h 11m 22.14s +49° 27' 15.3" 15,9
ο² Eridani A K1Ve 4,43 5,92 04h 15m 16.32s −07° 39' 10.3" 16,5
70 Ophiuchi A K1Ve 4,24 5,71 18h 05m 27.29s +02° 30' 00.4" 16,6
70 Ophiuchi B K5Ve 6,01 7,48 18h 05m 27.29s +02° 30' 00.4" 16,6
σ Draconis K0V 4,67 5,87 19h 32m 21.59s +69° 39' 40.2" 18,8
Gliese 570 A K5Ve 5,72 6,86 14h 57m 28.00s −21° 24' 55.7" 19,3
η Cassiopeiae B K7V 7,51 8,64 00h 49m 06.29s +57° 48' 54.7" 19,4
36 Ophiuchi A K1Ve 5,07 6,18 17h 15m 20.98s −26° 36' 10.2" 19,5
36 Ophiuchi B K1Ve 5,11 6,22 17h 15m 20.98s −26° 36' 10.2" 19,5
36 Ophiuchi C K5Ve 6,33 7,45 17h 16m 13.36s −26° 32' 46.1" 19,5
Gliese 783 A K3V 5,32 6,41 20h 11m 11.94s −36° 06' 04.4" 19,7

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ A Modern Mean Stellar Color and Effective Temperatures (Teff) # Sequence for O9V-Y0V Dwarf Stars. .
  2. ↑ (Ingelesez) Habets, G. M. H. J.; Heintze, J. R. W.. (1981-11). «Empirical bolometric corrections for the main-sequence.» Astronomy and Astrophysics Supplement Series 46: 193–237. ISSN 0365-0138. (Noiz kontsultatua: 2021-06-01).
  3. ↑ «Alpha Centauri B» sim-basic (Noiz kontsultatua: 2021-06-01).[Betiko hautsitako esteka]
  4. ↑ a b (Ingelesez) Johnson, H. L.; Morgan, W. W.. (1953-05). «Fundamental stellar photometry for standards of spectral type on the Revised System of the Yerkes Spectral Atlas.» The Astrophysical Journal 117: 313.  doi:10.1086/145697. ISSN 0004-637X. (Noiz kontsultatua: 2021-06-01).
  5. ↑ «MK Standards Table» www.astro.utoronto.ca (Noiz kontsultatua: 2021-06-01).
  6. ↑ a b (Ingelesez) Keenan, Philip C.; McNeil, Raymond C.. (1989-10). «The Perkins Catalog of Revised MK Types for the Cooler Stars» The Astrophysical Journal Supplement Series 71: 245.  doi:10.1086/191373. ISSN 0067-0049. (Noiz kontsultatua: 2021-06-01).
  7. ↑ Pecaut, Mark J.; Mamajek, Eric E.. (2013-09-04). «Intrinsic Colors, Temperatures, and Bolometric Corrections of Pre-Main Sequence Stars» The Astrophysical Journal Supplement Series 208 (1): 9.  doi:10.1088/0067-0049/208/1/9. ISSN 0067-0049. (Noiz kontsultatua: 2021-06-01).
  8. ↑ a b (Ingelesez) Shiga, David. «Orange stars are just right for life» New Scientist (Noiz kontsultatua: 2021-06-01).
  9. ↑ (Ingelesez) «Super-Habitable World May Exist Near Earth» Astrobiology Magazine 2014-03-14 (Noiz kontsultatua: 2021-06-01).
  10. ↑ (Ingelesez) Shiga, David. «Orange stars are just right for life» New Scientist (Noiz kontsultatua: 2021-06-01).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Nano_laranja&oldid=8969790"(e)tik eskuratuta