Maníko autofedea

Maníko autofedea
Mota	Liburuen erreketa
Honen parte da	Ameriketako europar kolonizazioa
Data	1562ko uztailaren 12a
Kokaleku	Maní (udalerria)
Herrialdea	Yucatán penintsula

Diego Riveraren mural honetan erreketa irudikatu zen.

Dresdengo Kodexaren 9. orrialdea (Föstermann argitaraldia, 1880). Gurera iritsi den kodex bakarrenetariko bat da.

Maníko autofedea Yucatángo Manin, 1562ko uztailaren 12an aurrera eraman zen prozesua izan zen. Bertan kultu-irudi, objektu sakratu eta maien kulturako kodex ugari erraustu ziren. Prozesua Diego de Landa frantziskotarrak hasi zuen, alkate nagusiaren laguntzarekin, eskualdean otoitz egiteko leku klandestinoa zuten indigenen aurka.

Gertakizunak

1549an Diego de Landa Yucatánera iritsi zen. Probintziako zaindariaren laguntzaile postua bete zuen Izamalen. 1562an, Landak Inkisizioaren auzitegi bat ezarri zuen Maníko maien herrixkan, maien erlijio-praktikak amaiarazteko asmoz.

Landak bazekien penintsulan kristautasun-kanpainak egin arren indigenek antzinako jainkoak gurtzen jarraitzen zutela. Manín auzitegia jarri zuenean, Landa indigenei galdeketa egiten hasi zen eta bere erlijio-objektuak konfiskatzen. Irudiak ez ezik, kodexak ere harrapatu zituen.

Epaimahaia ezarri aurretik, indigenek Manín haur bat gurutzatu zutela jakin zuten. Hori, zenbait adituren arabera, gizarte kristautu berrien sinkretismo erlijiosoaren ondorio izan zitekeen. Ondoren, eskolako ikasle batzuek Maníren inguruan gurtza paganoak egiten zirela erakutsi zioten komentuko nagusiari, eta Landak eskualdeko agintari zibilen presioaren arabera jokatu behar izan zuen.

Esan beharra dago, halaber, Maník zenbait pribilegio zituela bere borondatez Gaztelako boterea eskuratu zuen neurrian. Horrela, agintari indigenek lurraren eta hiriaren kontrolari eusten zioten, eta hori ez zuten begi onez ikusten Francisco de Montejok eta beste konkistatzaile batzuek; haiek ere frantziskotarrak indigenengandik babestearen aurka baitzeuden.

Horrela hasi zen Amerika hispanoan gertatutako idolatrien jazarpeneko prozesu krudel eta basatienetako bat. Hainbat herritako buruzagi eta jauntxo edo gobernadore asko atxilotu zituzten. Prozedura guztiak amaitu ondoren, 1562ko uztailaren 11n probintzialak epaiak eman zituen. Indiar gehienak isun txikiak ordaintzera, traskilatzera edo azote batzuk jasotzera zigortu zituzten. Beste batzuk herrietatik erbesteratu zituzten, eta hainbat urtez espainiarren komentu edo etxe morroi izateko zigorra ezarri zieten. Nagusiak zirenen aurka prozesu formalak ezarri ziren eta zigor gogorragoak ezarri zitzaizkien, azoteak, karguak kentzea, erbesteratzea eta zerbitzu behartuak. 200 bat indiar zigortu zituzten, 100etik 200 azotera bitarteko zigorrekin, hiru eta bost urte bitarteko "esklabotzaraino".

Diego de Landak uztailaren 12an publikoki erre egin zituzten aurkitutako kodexak eta piktogramak, beste erlijioen ikurrak zirelako. Liburu haiek maia zibilizazioaren oso aztarnak baliotsuak ziren. Landaren arabera 27 kodex erre ziren baina kalkulatzen da maia-dokumentuak tonak erraustu zituztela.

Kanpo estekak

• Datuak: Q5712370