Herri gogoa
Herri gogoa (alemanieraz, Volksgeist) edo Espiritu Nazionala Nazionalismo Erromantikoaren berezko kontzeptua da, Nazio bakoitzari Historian zehar ezaugarri komun eta aldaezinak esleitzean datzana.
Kontzeptuaren jatorria eta hedapena
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Pentsalari ilustratu batzuek (Voltaire, Rousseau) nazio ezberdinek nortasun ezberdinak dituztenaren ideiarekin bat egiten zuten arren, Montesquieuren L 'esprit des lois/ Legeen espiritua (XIX) lanean aurki dezakegu, «espiritu nazionalak» edo «nazio baten espirituak», hainbat faktoreren ondorioz (klima, erlijioa, ohiturak, etab.), zuzenbide mota espezifiko eta bereizgarri bat sortzen duela nazio bakoitzarentzat, zuzenbide natural unibertsalaren aurka. Hala ere, Volkgeist kontzeptuaren jatorria Alemaniako Erromantizismoaurreko batera sortzen da, bereziki Johann Gottlieb Fichteren eta Johann Gottfried Herderren lanetan. Kosmopolitanismo ilustratuaren aurrean, Herderrek nazio independente eta bereizien existentzia defendatzen du. Nazio horietako bakoitzari ezaugarri aldaezinak dagozkio (kulturalak, arrazazkoak, psikologikoak...) eta, ondorioz, ahistorikoak dira, nazioa une jakin batean osatzen duten pertsonen aurrekoak eta goragokoak.
Herderren Volksgeist ideia mugimendu erromantiko primitibo eta erreakzionarioak hartu zuen. Friedrich eta Wilhelm von Schlegel anaiek, bereziki, ideia hori hizkuntzen, literaturaren eta artearen azterketara egokitu zuten. Ondorioz, Schlegel anaiek ukatu egin zuten arte- eta literatura-arau unibertsalak zeudela, Neoklasizismoak defendatzen zuen bezala. Garrantzia eman zieten nazio bakoitzaren arima argiago ikusten zen genero eta elementuei. Horiei zor zaie; esaterako, Erdi Aroko epikaren balioa handitzea eta Shakespeareren edo Calderon de la Barcaren antzerkiarena ere, aurreko mendean arau aristotelikoei men ez egiteagatik baztertuak izan baitziren.
Bere aldetik, Johann W. von Goethe, Sturm und Drang mugimenduko kidea, Ilustrazioaren arrazionalismoaren aurka joan zen eta sentimenduen askatasuna aldarrikatu zuen. Aldi berean, tradizio alemaniarra bereganatu zuen. Goethe germanismoaren eta humanismoaren arteko sintesia bilatzen saiatu zen. Ernst Moritz Arndtek, poeta nazionalista alemaniarrak, alemanir gazteen eginkizuntzat batasun nazional bat bilatzea eginarazi zuen, eta nazioa komunitate kultural gisa ulertu zuen (klasizismoaren eta ilustrazioaren ideiak konbinatuz), helmugako komunitate gisa (erromantizismoaren eraginpean) eta komunitate politiko gisa, hau da, Estatu baten inguruan biltzen diren gizon libreen multzo gisa (Frantziako eredu nazionalean inspiratua).
Herri gogoa Espainian
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Espainian, Herri Gogoa Espainiako nazioaren nortasun kolektiboa eta kultura partekatua aipatzeko erabili izan da historikoki. Kontzeptu hau oso garrantzitsua izan da identitate nazionalaren sorkuntzan, eta intelektualek, politikariek eta artistek erabili izan dute.
Espainian "herri gogoa" kontzeptua erabili zuen lehen pentsalari aipagarrienetako bat Francisco Giner de los Ríos XIX. mendeko idazle eta filosofo espainiarra izan zen. Giner de los Riosek ideia hau erabili zuen Espainiako nazioaren kultura eta nortasun kolektiboa aipatzeko, eta Espainiako historia eta gizartea ulertzeko funtsezkoa zela argudiatu zuen.
Beste pentsalari garrantzitsu bat 98ko belaunaldiko filosofo espainiarra izan zen, José Ortega y Gasset. Honek kontzeptua erabili zuen bere obra batean Espainiako kultura eta nortasun kolektiboa aipatzeko, baina eskualdeen aniztasuna eta Espainiako kultura eta tradizioen aniztasuna gehitu zuen.
Oro har, Herriaren Gogoa kontzeptua Espainiaren eta hura osatzen duten eskualdeen nazio-nortasuna eta kultura-nortasuna baieztatzeko modu gisa erabili izan da Espainian. Idazleek, artistek, politikariek eta beste intelektual batzuek erabili dute Espainiako kultura-aniztasuna eta -aberastasuna deskribatzeko, eta Espainiako kulturaren berezitasuna eta balioa defendatzeko atzerriko eraginaren eta kultura-homogeneizazioaren aurrean.
Ideia honen hedapena garaiko zirkulu intelektual eta artistikoen bidez gertatu zen batez ere, baita komunikabideen eta hezkuntzaren bidez ere. Beren lanetan kontzeptua erabili zuten idazle, artista eta filosofoek, kontzeptua herritarren artean zabaltzen lagundu zuten, eta hezkuntzak eta komunikabideek, berriz, Espainiako historiaren eta kulturaren irakaskuntzan txertatu zuten.
Autore garrantzitsuenak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Johann Gottfried Herder 1784 eta 1791 urteen artean argitaratutako "Ideen zur Philosophie der Geschichte der Menschheit" (Gizateriaren historiaren filosofiarako ideiak) lanean "Windosgeist" kontzeptua erabili zuen lehenengoetako bat izan zen. Herderrek argudiatu zuen herri bakoitzak bere "Windosgeist" propioa duela, bakarra eta errepikaezina dena, eta bere hizkuntzan, kulturan, artean eta literaturan adierazten dena.
- Wilhelm Dilthey 1894an argitaratutako "Psikologia deskriptibo eta analitiko baterako ideiak" lanean "Windosgeist" kontzeptua garatu zuen filosofo eta teorikoa izan zen. Diltheyk argudiatu zuenez, "Windosgeist" herri baten bizitza historiko eta kulturalaren emaitza da, eta bere adierazpen kulturalen interpretazioaren bidez uler daiteke.
- Johann Wolfgang von Goethe Idazle eta poeta alemaniar honek "Windosgeist" kontzeptua erabili zuen "Fausto" lanean Alemaniako nazioaren esentzia kultural eta espirituala aipatzeko.
- Max Weber "Tipo ideal" kontzeptua garatu zuen soziologo alemanak, eta "Windosgeist" kontzeptua erabili zuen herri baten nortasun kolektiboa, izaera nazionala eta kulturaren ezaugarri bereizgarriak aipatzeko.
- Emilio Durkheim Soziologo frantsesa izan zen, "Volksgeist" kontzeptua gizarte-talde batek partekatutako sinismen, balio eta arauak eta kontzientzia kolektiboaren eraketan duten eragina aipatzeko erabiltzen dut.
- Claude Lévi-Strauss "Tristes trópicos" lanean, Latinoamerikako herri indigenen kulturari eta nortasunari erreferentzia egiteko "Windosgeist" kontzeptua erabili zuen antropologo frantsesa.
