Bainujantzi: berrikuspenen arteko aldeak
Orrialde berria: 250px|thumb|Emakume batzuk soinean bainujantziak zeramatzatela [[1944an]] '''Bainujantzia''' igeritarako ed... |
«Pamela_Anderson,_plavky.jpg» fitxategia kendu da, Túrelio wikilariak Commonsetik ezabatu baitu. |
||
| (14 erabiltzailek tartean egindako 24 berrikusketa ez dira erakusten) | |||
| 1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
[[Fitxategi:Women in Bathing Suits North Africa 1944.gif|250px|thumb|Emakume batzuk soinean bainujantziak zeramatzatela [[1944]]an]] |
[[Fitxategi:Women in Bathing Suits North Africa 1944.gif|250px|thumb|Emakume batzuk soinean bainujantziak zeramatzatela [[1944]]an]] |
||
'''Bainujantzia''' [[igeriketa|igeritarako]] edo [[ |
'''Bainujantzia''' [[igeriketa|igeritarako]] edo [[eguzkia]] hartzeko jantzia da<ref>{{Erreferentzia|url=http://www1.euskadi.net/harluxet/hiztegia1.asp?sarrera=bainujantzi|egilea=Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa|izenburua=Bainujantzi}}</ref>. Sexu-organoak erabat estaltzen dituen [[arropa]]-[[jantzi]]a da, eta [[Igeriketa|igeri]] egiteko, [[Bainu|bainatzeko]] edo [[Eguzkia hartu|eguzkia hartzeko]] erabiltzen da, hala nola [[Hondartza|hondartzetan]], [[ibai]]etan edo [[igerileku]]etan. |
||
Gizonek, emakumeek eta haurrek hainbat motatakoak erabil ditzakete. Urpekaritza, surfa eta wakeboardinga bezalako neoprenozko jantzia behar duten kiroletan, bainujantzi bat barruko arropa gisa erabil daiteke. Bainujantziak ezaugarri fisikoak erakusteko ere erabil daitezke, hala nola edertasun- edo kulturismo-lehiaketetan, eta glamourreko argazki eta aldizkarietan.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Swimsuit|hizkuntza=en|data=2022-05-11|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Swimsuit&oldid=1087224239|sartze-data=2022-05-11|encyclopedia=Wikipedia}}</ref> |
|||
Bainujantzi modernoen aukera zabala dago, eta aldatu egiten dira itxurari eta materialari dagokienez. Estiloaren aukeraketa gaur egungo [[Moda (estatistika)|moden]] eta [[Lehentasun pertsonala|lehentasun pertsonalen]] araberakoa izan daiteke. Aukera hori ere kontuan hartuko da, adibidez, eguzki-bainurako edo surf-txapelketarako bezalako jarduera baterako erabiliko den. |
|||
== Historia == |
== Historia == |
||
Gaur egun ezinezkoa dirudi gizonek eta emakumeek mendeetan [[bainu]]aren plazera ez ezagutzea. XIX. mendeko sei piezako [[soineko]]tik 60ko hamarkadatik aurrera [[bikini]]etara, janzkiak bilakaera handia izan zuen eramaileen [[eskubide]] eta [[askatasun]]ak handitu ahala. XIX. mendearen amaieratik gaur egun arte, bainu-jantzia [[eboluzio]]natuz joan da mundu mailan, eta gure herrialdeak modaren joera horien berri eman zuen. |
|||
[[Antzinako Erroma]]ko [[terma]] publikoetan lehendabiziko bainujantziak erabili zituzten arren, [[Erdi Aroa]]n ur termalak hartzeko ohitura galdu zen. [[XVIII. mende]]an berraurkitu zituztenean alkandora bat besterik ez zuten erabiltzen [[ur]]ak hartzeko. |
|||
=== Sorrera === |
|||
[[XX. mende]]aren hasieran, [[higiene|higienistek]] hasieran [[artile]]-jantziak gomendatzen zituzten<ref name=vetement>''Le vêtement'', M.N. Boutin-Arnaud, S. Tasmadjian, Éditions Nathan, 1997. {{ISBN|2-09-182472-0}}</ref> baina, [[1920ko hamarkada]]n, [[Coco Chanel]]ek [[brontzeztatze]] bultzatu zuenean laster ekin zioten arropak kentzeari. [[1946]]an [[bikini]] asmatu eta, [[surf]]aren eraginari esker, laster sortu zituzten mota askotako jantziak<ref name=vetement/>. |
|||
Bainujantzia ez zen XIX. mendera arte agertu, eta gorputza erabat estaltzen zuen jantzi moduan hasi zen. Haren bilakaera XX. mendeko ohituren aldaketekin oso bat datorren zerbait izan zen, [[kirol]]a eta [[higiene]]a ezagutaraztea, gazteek modan zuten eragina eta, batez ere, ideien [[Liberalismo|liberaltasuna]], hemeretzigarren mendeko bainu-jantzietatik gaur egungo jantzi laburretara pasatzea ahalbidetu baizuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=La historia del bañador|hizkuntza=es|data=2018-07-16|url=https://www.lavanguardia.com/historiayvida/mas-historias/20180706/47311149237/la-historia-del-banador.html|aldizkaria=La Vanguardia|sartze-data=2022-05-11}}</ref> |
|||
=== XX. mendea === |
|||
XX. mendeko hamarreko urteetan, emakumeek [[hegal luzeak]] eta [[kortse]]ak utzi eta [[mahuka]] [[motz]]ak erabiltzen hasi ziren, eta, aldi berean, bainu-jantziaren [[eskote]]ak handitu eta [[gomazko oinetako]]ak aurkitu zituzten. Gizonek, berriz, kirolaren eraginari esker, [[barruko arropa]]ren aldaerak eramaten dituzte hondartzara. |
|||
[[Fitxategi:Tableau, bathing suit, beach Fortepan 11891.jpg|thumb|Tableau, bainurako jantzia, Fortepan hondartza]] |
|||
''[[Jantzen]]'' enpresak 1920an egin zuen lehen emakume-bainularia [[ehun elastiko]]an, baina [[igerilari]] profesionalentzat bakarrik geratu zen. Arazo moralak eta eguzkiak azala hondatzen zuelaren ideiak eragotzi egin zuten soinekoak belaunetatik eta besaurreetatik harago ikustea. Hamarkada horretan, emakumezkoen bainuontzia modernizatzen hasi zen, [[marinel-motiboak]] sartuz eta formei kirol-ukitu handiagoa emanez. 1928an, [[Puntu (oihalgintza)|puntuzko]] bainularien lehen bilduma kaleratu zen, gorputzari itsatsita, gomazko [[txano elastiko]]ekin eta [[albornoce]]-ekin osatua, eta “igeri egiteko estiloa” definitu zuten. |
|||
1935ean, Estatu Batuetan, bi piezako emakumezkoen lehen bainu-jantzia egin zen. 1940an, [[Hollywood|''Hollywoodeko'']] aktoreek bainulari erdielastiko doituak zituzten gerrian ebakita, eta “bi piezek” osatzen zuten; gizonek, berriz, oztoporik gabe erakusten zuten enborra. |
|||
[[Jacques Heim|''Jacques Heim'']] moda-diseinatzaileak, 1946ko maiatzean, bi piezako bainu-jantzia sortu zuen, “Atomo”, "munduko txikiena" bezala ezaguna. Eskandalu bat izan zen, eta haren erabilera ez zen mundu osoan zabaldu ia hogei urte geroago arte.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=La evolución del traje de baño, símbolo de la liberación femenina|hizkuntza=es|url=https://www.cultura.gob.ar/la-evolucion-del-traje-de-bano-simbolo-de-la-liberacion-femenina_7029/|aldizkaria=www.cultura.gob.ar|sartze-data=2022-05-11}}</ref> |
|||
=== XXI. mendea === |
|||
XXI. mendean zehar, bainujantziaren forma, estiloa eta osagaiak aldatzen joan dira eta aldatzen jarraitzen dute. Hala nola, emakumezkoetan [[bi piezako jantziak]] ikusten dira gehien bat eta gizonezkoetan, aldiz, [[pieza batekoak]], [[bular]]ra kanporatuz. Hasierako bainujantziekin zerikusi gutxi dute gaur egunongo bainujantziek. |
|||
== Motak == |
== Motak == |
||
=== Gizonentzat <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Tipos de bañadores para hombre ¿Cuál usar según tu tipo de cuerpo?|hizkuntza=es|data=2019-04-11|url=https://www.mundodeportivo.com/elotromundo/20190411/461588050112/tipos-de-banadores-para-hombre-cual-usar-segun-tu-tipo-de-cuerpo.html|aldizkaria=Mundo Deportivo|sartze-data=2022-05-11}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|abizena=Surania|izenburua=Tipos de Bañadores para Hombres ¿Cuál usar según tu cuerpo?|hizkuntza=es-ES|data=2021-09-16|url=https://www.surania.com/tipos-banadores-hombres/|aldizkaria=Surania|sartze-data=2022-05-11}}</ref> === |
|||
=== Gizonentzat === |
|||
* [[Sunga]] |
* [[Sunga]] |
||
* [[Bermuda (jantzia)|Bermudak]] |
* [[Bermuda (jantzia)|Bermudak]] |
||
* [[boxer (jantzia)|Boxerrak]] |
* [[boxer (jantzia)|Boxerrak]] |
||
* [[Tanga]] |
* [[Tanga]] |
||
* [[Slip]] |
|||
=== Emakumeentzat <ref>{{Erreferentzia|izenburua=¿Cuántos tipos de Bañadores de Mujer existen? 🤔|hizkuntza=es-ES|data=2021-05-25|url=https://www.surania.com/tipos-banadores-mujer/|aldizkaria=Surania|sartze-data=2022-05-11}}</ref> === |
|||
=== Emakumeentzat === |
|||
* Bainujantzi (zati batekoa) |
* Bainujantzi (zati batekoa) |
||
* [[Bikini]] (bi zatikoa) |
* [[Bikini]] (bi zatikoa) |
||
* [[Monokini]] |
* [[Monokini]] |
||
* [[ |
* [[Trikini]] |
||
* [[Culotte]] |
|||
* [[Brasiliar slip]] |
* [[Brasiliar slip]] |
||
* [[Mikrokini]] |
* [[Mikrokini]] |
||
* [[Tanga]] |
* [[Tanga]] |
||
* [[Burkini]] |
* [[Burkini]] |
||
=== Unisex <ref name=":0" /> === |
|||
* [[Likra]] |
|||
* [[Neopreno]]zko jantzia eta jantzi lehorra |
|||
* [[Lasterketako bainujantziak]] |
|||
== Modak <ref>{{Erreferentzia|izena=Marie|abizena=Claire|izenburua=¿Conoces la verdadera historia del bañador y del bikini?|hizkuntza=es|data=2021-08-30|url=https://www.marie-claire.es/moda/tendencias/fotos/historia-banador-bikini-traje-de-bano-femenino|aldizkaria=Marie-Claire.es|sartze-data=2022-05-12}}</ref> == |
|||
=== XIX. mendea === |
|||
1860an sortu zen lehen bainujantzia. [[Galtza luze]], ertain eta [[kamisola]] ziren haren atalak, bai gizonezkoek bai emakumezkoek erabiltzen zituztenak. Orain deserosoa iruditu arren, ordura arte uretan sartzeko erabiltzen zena baino askoz hobea zen, bainulariak guztiz jantzita itsasoan sartzen baitziren "bainu bat hartzera". Emakumeek [[gurdi]] batzuetatik sartu behar zuten itsasora, gizakien begiradetatik babesteko. |
|||
=== 1910 === |
|||
[[Fitxategi:Baigneuse prenant la pose.jpg|thumb|Bainularia hondartzan]] |
|||
1910etik aurrera, batzuk bainu jantzietako [[maia]]k eta [[galtzerdi]]ak kentzen hasi ziren. Hori eskandalua izan zen agintarientzat, eta [[isuna]]k eta [[zigor]]rak jartzen hasi ziren, moralaren aurka egiten zutela uste baitzuten. Orain jantzi preziatutzat hartuko genukeena XX. mendearen hasieran zerbait berezia, ausarta eta ikusi gabekoa zen, gaizki ikusia ere zenbait ikuspuntutan. |
|||
=== 1920 === |
|||
Urte hauetan, ''[[Coco Chanel]]<nowiki/>i'' esker, mundu mailan pentsamoldea aldatu zen; [[beltzaran]] egotea ez da klase apalekotzat hartuko, eta gero eta klase aberatsenek horren alde egingo dute. Orduan, trajeak laburtzen hasi ziren eta izterraren erdira arte estaltzen zuten [[bodieak]] bihurtzen hasi ziren, azala beltzago jartzeko helbururarekin. [[Ehuna]] [[artile]]zkoa zen eta, beraz, jantziak bustitzean hiru kilo ere har zitzaketen, gaur egun izugarri desatsegina iruditu ahal zaigun zerbait. |
|||
=== 1950 === |
|||
Hamarkada horretan, [[bikini]]aren sorreraren ondorioz, bi piezako bainu-jantziak ezagun bihurtzen hasi ziren. Baina, lotsaz, aurkeztutako jatorrizko eredua baino askoz atzerago daude. Espainian edo Italian, esaterako, debekatuta egon zen [[erlijio katolikoa]]ren eragin handiagatik, [[Vatikano Hiria|''Vatikanoak'']] "bekaduntzat" jo baitzuen; hala ere, zenbait hiri, haien artean Benidorm, atzerriko turisten etorrerak bultzatuta, araua hautsi eta hura erabiltzeko aukera ematen zuten. |
|||
=== 1960 === |
|||
[[Mugimendu feminista|Mugimendu feministek]] lehendik errotuta zeuden arau asko birplanteatu zituzten eta egitura berriak sortzen hasi ziren. [[Minigona]] aurkeztu zen hamarkada berean agertu zen ''[[Rudi Gernreich]]ek'' sortutako [[monokinia]]. Pieza bakarra zen, gorputz-enborraren behealdea estaltzen zuena eta bularra agerian uzten zuten tiranteekin lotzen zena. Hamarkada horretan, [[topless]] kontzeptua agertu eta bikinia onartzeaz gain, [[lycra]] sortu zen. |
|||
=== 1990 === |
|||
Garai honetan bainuontzia lehen lerrora itzuli zen indarrez. [[Carmen Electra]]k edo [[Pamela Anderson]]ek ''[[Baywatch]]'' telesailean erabilitako bainujantziak oso modan jarri ziren eta arrakasta izugarria izan zuten. Forma atletikoa edertasun-kanon berria zen; beraz, "[[Bikini operazio]]a" esamoldea, ordura arte ezezaguna zena, zabaltzen hasi zen. |
|||
=== 2000 === |
|||
''[[Versace]]'', [[Yves Saint Laurent|''Yves Saint Laurent'']] eta antzeko diseinatzaileek [[trikini]]a berreskuratu zuten. Urte horietan sortu zen [[burkini]]a Australian, Aheda Zanetti australiar-libanoarrak asmatua eta musulmanen artean gailentzen dena, eta, aldi berean, mendebaldeko polemika hasi zen jantzi horrekin, haren erabilera atzerakada gisa interpretatzen baita emakumearen askatasunean. |
|||
=== Gaur egun === |
|||
Inguruko [[moda]]k, [[gorputz idealizatu]]ek eta pantailaren bestaldean ikusten dugunak gugan izugarrizko eragina dauka, eragin zuzen-zuzena. Horrela, argi dago gure bainu-jantziak urteetan zehar aldatu egin direla, eta aldaketa horrek emakumearen askatasunaren eta eskubideen aldeko borroka islatzen du. |
|||
== Materialak <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Materiales más utilizados en la fabricación de bañadores. – Swimgo|hizkuntza=es|url=http://www.swimgo.es/materiales-mas-utilizados-fabricacion-banadores/|sartze-data=2022-05-11}}</ref> == |
|||
Bainujantzia ia guztiak gutxienez bi [[material]]ez egindako nahasketa batez egiten dira: [[polimero]] arin bat, [[erresistentea]], bainujantzia gorputzez hornitzen duena eta muskuluak konprimitzeko [[Elastikotasun (fisika)|elastikoa]] den beste bat. Hauek dira bainujantziak eratzerako garaian erabiltzen diren material esanguratsuenak: |
|||
[[Fitxategi:Bikini Girl 2.jpg|thumb|Emakumezkoa bikinian]] |
|||
# [[Poliester]]ra: Bainujantzia eta bestelako [[kirol-jantzi]]etan aurki dezakegun polimero ohikoenetako bat. Leuna ukitzean, mantendu forma luzatu eta uzkurtu gabe, eta azkar lehortzen da, xurgatzeko ahalmen txikia duelako. Jatorri [[sintetiko]]a du eta oso erabilia da, erraz [[Sublimazio|sublimatzen]] baita kolore eta diseinu desberdinekin. |
|||
# [[Poliamida]]: Bainulari eta kirol-jantzietan zein eguneroko beste objektu batzuetan dagoen polimeroa. [[Nylon]] gisa da ezagunagoa material hau. Oso erresistentea da, erresistentzia/arintasun erlazio oso ona du, eta, horregatik, ezin hobea da kirol-jantzien kanpoko geruzentzat, oso gogorrak izan behar baitute. Poliesterra baino [[Elastikotasun (fisika)|elastikotasun]] handiagoa du, baina zaila da material horretan sublimatzea. |
|||
# [[Elastano]]a edo [[lycra]]: Oso ohikoa da bainujantzietan poliesterra edo poliamida baino proportzio txikiagoan. Elastikotasuna ematen dio erabiltzen duenari, [[konpresio-ahalmena]] eta [[Erresistentzia (osagaia)|erresistentzia]] maximoa gordez. |
|||
== Erabilera == |
|||
Bainujantziaren erabilera oso anitza izan daiteke, bakoitzak daukan helburuarekin aldatzen joanaz. Hasteko, bainujantzia [[hondartza]]n edo toki irekietan [[Eguzkia hartu|eguzkia hartzeko]] erabili daiteke. Hemen bainujantziak ez du zertan [[elastiko]]a izan behar, eguzkia hartzena ez delako inongo mugimendu handirik egiten. Beraz, ezaugarri honek ez du zertan eragin behar. Kasu honetarako ohikoenak diren bainujantzi motak [[Bermuda-galtzak|bermudak]] (gizonezkoetan) eta [[bikini]]a, [[trikini]]a edo [[mikrokini]]a (emakumezkoetan hiru hauek) izango lirateke. Jantzi honi eman ahal zaion beste erabilera bat, [[Igeriketa|igeri]] egiteko izan daiteke. Horrekin batera, uretako beste kirol batzuetarako ere erabil dezakegu, besteak beste, [[waterpolo]] edo [[igeriketa sinkronizatu]]rako. Hemen bainujantziek zenbait ezaugarri bete behar dituzte kirol hau praktikatzerakoan eroso senti gaitezen. Bete behar dituzten ezaugarriak, besteak beste, [[elastiko]]a izatea, arina izatea eta [[erresistentea]] izatea dira. Honetarako, bainujantzi ohikoenak [[slip]] edo [[sunga]] izango lirateke gizonezkoen kasuan, eta emakumezkoen kasuan, aldiz, [[zati bateko bainujantzia]]. Bukatzeko, beste erabilera bat ere eman ahal zaio bainujantziari: [[neopreno]]aren azpian jartzea. [[Surflari]] askok aukera hori hautatzen dute, erosotasuna medio delarik gehien bat. |
|||
== Higienea == |
|||
Bainu-jantzi bustietan [[germen]]ak eta [[bakterio]]ak bezalakoak ugaritu daitezke. Bainu hezeko jantzi bat denbora luzez erabiltzeak [[infekzio]]ak eta larruazaleko erupzioak eragiten ditu. Bustita dauden bainujantziak aldatzeak emakumeengan [[baginako infekzio]]ak eta [[azkura]] prebenitzen lagun dezakeela iradokitzen dute medikuek, bai eta gizonengan ere. Gaur egun, mikrozuntzezko bainujantzietako ehunak oso azkar lehortzen dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Traje de baño|hizkuntza=es|data=2022-05-11|url=https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Traje_de_ba%C3%B1o&oldid=143471912|sartze-data=2022-05-12|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref><ref name=":0" /> |
|||
== Nudismoa == |
|||
'''[[Nudismo]]a''' espazio publikoetan, naturan zein kalean, [[biluzik]] agertzeko eskubidea, praktika defendatu eta bultzatzen dituen gizarte jarrera da. Nudismoa praktikatu duen pertsonari '''nudista''' deitzen zaio. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Nudismo|hizkuntza=eu|data=2021-03-26|url=https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Nudismo&oldid=8468638|sartze-data=2022-05-11|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> Biluzik egoteko ohiko modua eremu jakin batzuetan eta [[komunitate]] edo [[talde]] baten barruan egiten da. Eremu horiek [[kanpin]]ak, [[herri]]ak, [[igerileku]]ak edo [[hondartza]]k izan daitezke, besteak beste. 1995ean, [[Zigor Kode berria]] ([[demokrazia]]rena) onartu zenean, behin betiko berretsi zen "[[eskandalu publikoa]]" delitua izateari utzi ziola. Beraz, egindako erreforma honen ondorioz, erabat legezkoa da nudismoa, hondartza, ibai, parke eta abarretan, edozein egoeratan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Marco Legal|hizkuntza=es|url=https://naturismo.org/legalidad-nudismo/|aldizkaria=Federación Española de Naturismo|sartze-data=2022-05-12}}</ref> Hala ere, kontradizio bat badirudi ere, nudismoa munduko zenbait herrialdetan guztiz debekatuta dago, herrialdeko legeen arabera. Hauek dira debeku hori aurrera eramaten duten herrialde batzuk: [[Errusia]], [[Txinako Herri Errepublika|Txina]], [[India]], [[Saudi Arabia|Saudi Arabia,]] [[Maroko]], [[Kenya]], [[Tanzania]], [[Madagaskar]], [[Bielorrusia]] eta [[Oman]]. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Este mapa mundial te dice dónde puedes hacer nudismo... y dónde ni planteártelo|hizkuntza=es|data=2021-04-29|url=https://viajar.elperiodico.com/destinos/mapa-dice-puedes-nudismo|aldizkaria=viajar.elperiodico.com|sartze-data=2022-05-12}}</ref> |
|||
[[Fitxategi:Nudismo en fuerteventura (224739912).jpg|thumb|Nudismoa Fuerteaventuran]] |
|||
Gai honekin oso lotuak daude hurrengo galderak: Zergatik [[tapatu]] behar gara? Behar kultural bat da? Gizartean gaizki ikusita dago nudismoa?. Hainbat eta hainbat dira honen inguruan sortzen diren [[zalantza]]k eta honen inguruan [[Ausnarketa|ausnartzea]] beharrezkoa da. Izan ere, askotan ez dugu honen inguruan pentsatzen edo gogoetarik egiten, baina, zein da nudismoa ez praktikatzeko [[arrazoi]] nagusia? Nudismoak pertsonekiko [[errespetu]]a sustatzen du, eta ez du definitzen aukera politiko edo erlijiosorik. Nudismoaren zati batek ere gizarte-[[berdintasuna]] sustatzen du, kasu askotan arropak [[oztopo]] [[artifizial]]ak jartzen dituela edo pertsonen arteko harremana zailtzen duela argudiatuz. Nudismoaren helburua sozialki [[eraikitzailea]] den eta mundu guztia errespetatzen duen [[filosofia]] izatea da. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Nudismo|hizkuntza=es|data=2022-02-24|url=https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Nudismo&oldid=141892379|sartze-data=2022-05-11|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> |
|||
== Erreferentziak == |
== Erreferentziak == |
||
{{Erreferentzia zerrenda}} |
{{Erreferentzia zerrenda|30em}} |
||
== Kanpo estekak == |
|||
{{commonskat|Swimwear}} |
|||
{{autoritate kontrola}} |
|||
[[Kategoria:Kiroletarako jantziak]] |
|||
[[Kategoria:Igeriketa]] |
[[Kategoria:Igeriketa]] |
||
[[Kategoria:Kirol arropa]] |
|||
[[Kategoria:Modaren historia]] |
|||
[[ar:لباس سباحة]] |
|||
[[Kategoria:Hondartzako eta igerilekuko objektuak]] |
|||
[[arz:مايوه]] |
|||
[[bg:Бански костюм]] |
|||
[[br:Dilhad-kouronkañ]] |
|||
[[cs:Plavky]] |
|||
[[da:Badetøj]] |
|||
[[de:Badebekleidung]] |
|||
[[en:Swimsuit]] |
|||
[[eo:Bankostumo]] |
|||
[[es:Traje de baño]] |
|||
[[fa:مایو (شنا)]] |
|||
[[fi:Uimapuku]] |
|||
[[fr:Maillot de bain]] |
|||
[[gv:Eaddagh-snaue]] |
|||
[[he:בגד ים]] |
|||
[[it:Costume da bagno]] |
|||
[[ja:水着]] |
|||
[[ko:수영복]] |
|||
[[lt:Maudymosi kostiumėlis]] |
|||
[[ms:Baju mandi]] |
|||
[[nl:Badpak]] |
|||
[[no:Badedrakt]] |
|||
[[pl:Strój kąpielowy]] |
|||
[[ru:Купальник]] |
|||
[[simple:Swimsuit]] |
|||
[[sv:Badkläder]] |
|||
[[th:ชุดว่ายน้ำ]] |
|||
[[tl:Kasuotang panligo't panlangoy]] |
|||
[[tr:Mayo]] |
|||
[[vi:Đồ bơi]] |
|||
[[zh:泳衣]] |
|||
Hauxe da oraingo bertsioa, 20:50, 5 urria 2023 data duena
Bainujantzia igeritarako edo eguzkia hartzeko jantzia da[1]. Sexu-organoak erabat estaltzen dituen arropa-jantzia da, eta igeri egiteko, bainatzeko edo eguzkia hartzeko erabiltzen da, hala nola hondartzetan, ibaietan edo igerilekuetan.
Gizonek, emakumeek eta haurrek hainbat motatakoak erabil ditzakete. Urpekaritza, surfa eta wakeboardinga bezalako neoprenozko jantzia behar duten kiroletan, bainujantzi bat barruko arropa gisa erabil daiteke. Bainujantziak ezaugarri fisikoak erakusteko ere erabil daitezke, hala nola edertasun- edo kulturismo-lehiaketetan, eta glamourreko argazki eta aldizkarietan.[2]
Bainujantzi modernoen aukera zabala dago, eta aldatu egiten dira itxurari eta materialari dagokienez. Estiloaren aukeraketa gaur egungo moden eta lehentasun pertsonalen araberakoa izan daiteke. Aukera hori ere kontuan hartuko da, adibidez, eguzki-bainurako edo surf-txapelketarako bezalako jarduera baterako erabiliko den.
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Gaur egun ezinezkoa dirudi gizonek eta emakumeek mendeetan bainuaren plazera ez ezagutzea. XIX. mendeko sei piezako soinekotik 60ko hamarkadatik aurrera bikinietara, janzkiak bilakaera handia izan zuen eramaileen eskubide eta askatasunak handitu ahala. XIX. mendearen amaieratik gaur egun arte, bainu-jantzia eboluzionatuz joan da mundu mailan, eta gure herrialdeak modaren joera horien berri eman zuen.
Sorrera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Bainujantzia ez zen XIX. mendera arte agertu, eta gorputza erabat estaltzen zuen jantzi moduan hasi zen. Haren bilakaera XX. mendeko ohituren aldaketekin oso bat datorren zerbait izan zen, kirola eta higienea ezagutaraztea, gazteek modan zuten eragina eta, batez ere, ideien liberaltasuna, hemeretzigarren mendeko bainu-jantzietatik gaur egungo jantzi laburretara pasatzea ahalbidetu baizuen.[3]
XX. mendea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]XX. mendeko hamarreko urteetan, emakumeek hegal luzeak eta kortseak utzi eta mahuka motzak erabiltzen hasi ziren, eta, aldi berean, bainu-jantziaren eskoteak handitu eta gomazko oinetakoak aurkitu zituzten. Gizonek, berriz, kirolaren eraginari esker, barruko arroparen aldaerak eramaten dituzte hondartzara.
Jantzen enpresak 1920an egin zuen lehen emakume-bainularia ehun elastikoan, baina igerilari profesionalentzat bakarrik geratu zen. Arazo moralak eta eguzkiak azala hondatzen zuelaren ideiak eragotzi egin zuten soinekoak belaunetatik eta besaurreetatik harago ikustea. Hamarkada horretan, emakumezkoen bainuontzia modernizatzen hasi zen, marinel-motiboak sartuz eta formei kirol-ukitu handiagoa emanez. 1928an, puntuzko bainularien lehen bilduma kaleratu zen, gorputzari itsatsita, gomazko txano elastikoekin eta albornoce-ekin osatua, eta “igeri egiteko estiloa” definitu zuten.
1935ean, Estatu Batuetan, bi piezako emakumezkoen lehen bainu-jantzia egin zen. 1940an, Hollywoodeko aktoreek bainulari erdielastiko doituak zituzten gerrian ebakita, eta “bi piezek” osatzen zuten; gizonek, berriz, oztoporik gabe erakusten zuten enborra.
Jacques Heim moda-diseinatzaileak, 1946ko maiatzean, bi piezako bainu-jantzia sortu zuen, “Atomo”, "munduko txikiena" bezala ezaguna. Eskandalu bat izan zen, eta haren erabilera ez zen mundu osoan zabaldu ia hogei urte geroago arte.[4]
XXI. mendea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]XXI. mendean zehar, bainujantziaren forma, estiloa eta osagaiak aldatzen joan dira eta aldatzen jarraitzen dute. Hala nola, emakumezkoetan bi piezako jantziak ikusten dira gehien bat eta gizonezkoetan, aldiz, pieza batekoak, bularra kanporatuz. Hasierako bainujantziekin zerikusi gutxi dute gaur egunongo bainujantziek.
Motak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Gizonentzat [5] [6]
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Emakumeentzat [7]
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Unisex [2]
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Likra
- Neoprenozko jantzia eta jantzi lehorra
- Lasterketako bainujantziak
Modak [8]
[aldatu | aldatu iturburu kodea]XIX. mendea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1860an sortu zen lehen bainujantzia. Galtza luze, ertain eta kamisola ziren haren atalak, bai gizonezkoek bai emakumezkoek erabiltzen zituztenak. Orain deserosoa iruditu arren, ordura arte uretan sartzeko erabiltzen zena baino askoz hobea zen, bainulariak guztiz jantzita itsasoan sartzen baitziren "bainu bat hartzera". Emakumeek gurdi batzuetatik sartu behar zuten itsasora, gizakien begiradetatik babesteko.
1910
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1910etik aurrera, batzuk bainu jantzietako maiak eta galtzerdiak kentzen hasi ziren. Hori eskandalua izan zen agintarientzat, eta isunak eta zigorrak jartzen hasi ziren, moralaren aurka egiten zutela uste baitzuten. Orain jantzi preziatutzat hartuko genukeena XX. mendearen hasieran zerbait berezia, ausarta eta ikusi gabekoa zen, gaizki ikusia ere zenbait ikuspuntutan.
1920
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Urte hauetan, Coco Chaneli esker, mundu mailan pentsamoldea aldatu zen; beltzaran egotea ez da klase apalekotzat hartuko, eta gero eta klase aberatsenek horren alde egingo dute. Orduan, trajeak laburtzen hasi ziren eta izterraren erdira arte estaltzen zuten bodieak bihurtzen hasi ziren, azala beltzago jartzeko helbururarekin. Ehuna artilezkoa zen eta, beraz, jantziak bustitzean hiru kilo ere har zitzaketen, gaur egun izugarri desatsegina iruditu ahal zaigun zerbait.
1950
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Hamarkada horretan, bikiniaren sorreraren ondorioz, bi piezako bainu-jantziak ezagun bihurtzen hasi ziren. Baina, lotsaz, aurkeztutako jatorrizko eredua baino askoz atzerago daude. Espainian edo Italian, esaterako, debekatuta egon zen erlijio katolikoaren eragin handiagatik, Vatikanoak "bekaduntzat" jo baitzuen; hala ere, zenbait hiri, haien artean Benidorm, atzerriko turisten etorrerak bultzatuta, araua hautsi eta hura erabiltzeko aukera ematen zuten.
1960
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Mugimendu feministek lehendik errotuta zeuden arau asko birplanteatu zituzten eta egitura berriak sortzen hasi ziren. Minigona aurkeztu zen hamarkada berean agertu zen Rudi Gernreichek sortutako monokinia. Pieza bakarra zen, gorputz-enborraren behealdea estaltzen zuena eta bularra agerian uzten zuten tiranteekin lotzen zena. Hamarkada horretan, topless kontzeptua agertu eta bikinia onartzeaz gain, lycra sortu zen.
1990
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Garai honetan bainuontzia lehen lerrora itzuli zen indarrez. Carmen Electrak edo Pamela Andersonek Baywatch telesailean erabilitako bainujantziak oso modan jarri ziren eta arrakasta izugarria izan zuten. Forma atletikoa edertasun-kanon berria zen; beraz, "Bikini operazioa" esamoldea, ordura arte ezezaguna zena, zabaltzen hasi zen.
2000
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Versace, Yves Saint Laurent eta antzeko diseinatzaileek trikinia berreskuratu zuten. Urte horietan sortu zen burkinia Australian, Aheda Zanetti australiar-libanoarrak asmatua eta musulmanen artean gailentzen dena, eta, aldi berean, mendebaldeko polemika hasi zen jantzi horrekin, haren erabilera atzerakada gisa interpretatzen baita emakumearen askatasunean.
Gaur egun
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Inguruko modak, gorputz idealizatuek eta pantailaren bestaldean ikusten dugunak gugan izugarrizko eragina dauka, eragin zuzen-zuzena. Horrela, argi dago gure bainu-jantziak urteetan zehar aldatu egin direla, eta aldaketa horrek emakumearen askatasunaren eta eskubideen aldeko borroka islatzen du.
Materialak [9]
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Bainujantzia ia guztiak gutxienez bi materialez egindako nahasketa batez egiten dira: polimero arin bat, erresistentea, bainujantzia gorputzez hornitzen duena eta muskuluak konprimitzeko elastikoa den beste bat. Hauek dira bainujantziak eratzerako garaian erabiltzen diren material esanguratsuenak:
- Poliesterra: Bainujantzia eta bestelako kirol-jantzietan aurki dezakegun polimero ohikoenetako bat. Leuna ukitzean, mantendu forma luzatu eta uzkurtu gabe, eta azkar lehortzen da, xurgatzeko ahalmen txikia duelako. Jatorri sintetikoa du eta oso erabilia da, erraz sublimatzen baita kolore eta diseinu desberdinekin.
- Poliamida: Bainulari eta kirol-jantzietan zein eguneroko beste objektu batzuetan dagoen polimeroa. Nylon gisa da ezagunagoa material hau. Oso erresistentea da, erresistentzia/arintasun erlazio oso ona du, eta, horregatik, ezin hobea da kirol-jantzien kanpoko geruzentzat, oso gogorrak izan behar baitute. Poliesterra baino elastikotasun handiagoa du, baina zaila da material horretan sublimatzea.
- Elastanoa edo lycra: Oso ohikoa da bainujantzietan poliesterra edo poliamida baino proportzio txikiagoan. Elastikotasuna ematen dio erabiltzen duenari, konpresio-ahalmena eta erresistentzia maximoa gordez.
Erabilera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Bainujantziaren erabilera oso anitza izan daiteke, bakoitzak daukan helburuarekin aldatzen joanaz. Hasteko, bainujantzia hondartzan edo toki irekietan eguzkia hartzeko erabili daiteke. Hemen bainujantziak ez du zertan elastikoa izan behar, eguzkia hartzena ez delako inongo mugimendu handirik egiten. Beraz, ezaugarri honek ez du zertan eragin behar. Kasu honetarako ohikoenak diren bainujantzi motak bermudak (gizonezkoetan) eta bikinia, trikinia edo mikrokinia (emakumezkoetan hiru hauek) izango lirateke. Jantzi honi eman ahal zaion beste erabilera bat, igeri egiteko izan daiteke. Horrekin batera, uretako beste kirol batzuetarako ere erabil dezakegu, besteak beste, waterpolo edo igeriketa sinkronizaturako. Hemen bainujantziek zenbait ezaugarri bete behar dituzte kirol hau praktikatzerakoan eroso senti gaitezen. Bete behar dituzten ezaugarriak, besteak beste, elastikoa izatea, arina izatea eta erresistentea izatea dira. Honetarako, bainujantzi ohikoenak slip edo sunga izango lirateke gizonezkoen kasuan, eta emakumezkoen kasuan, aldiz, zati bateko bainujantzia. Bukatzeko, beste erabilera bat ere eman ahal zaio bainujantziari: neoprenoaren azpian jartzea. Surflari askok aukera hori hautatzen dute, erosotasuna medio delarik gehien bat.
Higienea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Bainu-jantzi bustietan germenak eta bakterioak bezalakoak ugaritu daitezke. Bainu hezeko jantzi bat denbora luzez erabiltzeak infekzioak eta larruazaleko erupzioak eragiten ditu. Bustita dauden bainujantziak aldatzeak emakumeengan baginako infekzioak eta azkura prebenitzen lagun dezakeela iradokitzen dute medikuek, bai eta gizonengan ere. Gaur egun, mikrozuntzezko bainujantzietako ehunak oso azkar lehortzen dira.[10][2]
Nudismoa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Nudismoa espazio publikoetan, naturan zein kalean, biluzik agertzeko eskubidea, praktika defendatu eta bultzatzen dituen gizarte jarrera da. Nudismoa praktikatu duen pertsonari nudista deitzen zaio. [11] Biluzik egoteko ohiko modua eremu jakin batzuetan eta komunitate edo talde baten barruan egiten da. Eremu horiek kanpinak, herriak, igerilekuak edo hondartzak izan daitezke, besteak beste. 1995ean, Zigor Kode berria (demokraziarena) onartu zenean, behin betiko berretsi zen "eskandalu publikoa" delitua izateari utzi ziola. Beraz, egindako erreforma honen ondorioz, erabat legezkoa da nudismoa, hondartza, ibai, parke eta abarretan, edozein egoeratan.[12] Hala ere, kontradizio bat badirudi ere, nudismoa munduko zenbait herrialdetan guztiz debekatuta dago, herrialdeko legeen arabera. Hauek dira debeku hori aurrera eramaten duten herrialde batzuk: Errusia, Txina, India, Saudi Arabia, Maroko, Kenya, Tanzania, Madagaskar, Bielorrusia eta Oman. [13]
Gai honekin oso lotuak daude hurrengo galderak: Zergatik tapatu behar gara? Behar kultural bat da? Gizartean gaizki ikusita dago nudismoa?. Hainbat eta hainbat dira honen inguruan sortzen diren zalantzak eta honen inguruan ausnartzea beharrezkoa da. Izan ere, askotan ez dugu honen inguruan pentsatzen edo gogoetarik egiten, baina, zein da nudismoa ez praktikatzeko arrazoi nagusia? Nudismoak pertsonekiko errespetua sustatzen du, eta ez du definitzen aukera politiko edo erlijiosorik. Nudismoaren zati batek ere gizarte-berdintasuna sustatzen du, kasu askotan arropak oztopo artifizialak jartzen dituela edo pertsonen arteko harremana zailtzen duela argudiatuz. Nudismoaren helburua sozialki eraikitzailea den eta mundu guztia errespetatzen duen filosofia izatea da. [14]
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa. Bainujantzi. .
- ↑ a b c (Ingelesez) Swimsuit. 2022-05-11 (Noiz kontsultatua: 2022-05-11).
- ↑ (Gaztelaniaz) «La historia del bañador» La Vanguardia 2018-07-16 (Noiz kontsultatua: 2022-05-11).
- ↑ (Gaztelaniaz) «La evolución del traje de baño, símbolo de la liberación femenina» www.cultura.gob.ar (Noiz kontsultatua: 2022-05-11).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Tipos de bañadores para hombre ¿Cuál usar según tu tipo de cuerpo?» Mundo Deportivo 2019-04-11 (Noiz kontsultatua: 2022-05-11).
- ↑ (Gaztelaniaz) Surania. (2021-09-16). «Tipos de Bañadores para Hombres ¿Cuál usar según tu cuerpo?» Surania (Noiz kontsultatua: 2022-05-11).
- ↑ (Gaztelaniaz) «¿Cuántos tipos de Bañadores de Mujer existen? 🤔» Surania 2021-05-25 (Noiz kontsultatua: 2022-05-11).
- ↑ (Gaztelaniaz) Claire, Marie. (2021-08-30). «¿Conoces la verdadera historia del bañador y del bikini?» Marie-Claire.es (Noiz kontsultatua: 2022-05-12).
- ↑ (Gaztelaniaz) Materiales más utilizados en la fabricación de bañadores. – Swimgo. (Noiz kontsultatua: 2022-05-11).
- ↑ (Gaztelaniaz) Traje de baño. 2022-05-11 (Noiz kontsultatua: 2022-05-12).
- ↑ Nudismo. 2021-03-26 (Noiz kontsultatua: 2022-05-11).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Marco Legal» Federación Española de Naturismo (Noiz kontsultatua: 2022-05-12).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Este mapa mundial te dice dónde puedes hacer nudismo... y dónde ni planteártelo» viajar.elperiodico.com 2021-04-29 (Noiz kontsultatua: 2022-05-12).
- ↑ (Gaztelaniaz) Nudismo. 2022-02-24 (Noiz kontsultatua: 2022-05-11).
