Xinjiang

Xinjiang edo Xinjiangeko Uigur Eskualde Autonomoa (txinera sinplifikatuz: 新疆; uigureraz: شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى) Txinako Herri Errepublikako eskualde autonomo baten izena da. Biztanleria gutxiko probintzia da, baina hala ere lurraldearen seiren bat hartzen du.

Xinjiang (新疆维吾尔自治区) Xīnjiāng Wéiwú'ěr Zìzhìqū
Txinako Herri Errepublika
Administrazioa
Estatua	Txina
Izen ofiziala	新疆维吾尔自治区 شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونی‎
ISO 3166-2	CN-XJ
Hiriburua	Ürümqi
Gobernuburua	Shohrat Zakir (en)
Zatiketa	ikusi Ürümqi, Karamay, Turpan prefektura, Kumul prefektura, Changji Hui Prefektura autonomoa, Börtala Mongoliar Prefektura autonomoa, Bayin'gholin Mongoliar Prefektura autonomoa, Kizilsu Kirgizistar Prefektura autonomoa, Ili Kazakhstandar Prefektura autonomoa, Aksu prefektura, Kashgar prefektura, Hotan prefektura, Tacheng prefektura, Altay prefektura, Shihezi, Aral (Xinjiang), Tumshuke, Wujiaqu, Beitun (en) , Tiemenguan City (en) , Shuanghe (en) , Kokdala (en) , Kunyu (en) , Huyanghe (en) , Xinxing (en) eta Baiyang (en)
Geografia
Koordenatuak	43°49′31″N 87°36′50″E
Azalera	1,660,000 km²
Mugakideak	Qinghai, Gansu, Tibeteko eskualde autonomoa, Altaiko Errepublika, Ox, Naryn, Issyk-Kul eskualdea, Khovd Province (en) eta Bayan-Ölgii Province (en)
Punturik altuena	K2
Demografia
Biztanleria	21.813.334 (2010) 25.852.345 (2020) (2010)
Dentsitatea	11,8 bizt/km²
Informazio gehigarria
Zuzendaria	Nur Bekri (努尔 白克力)
Etniak	Uigur %45 Han %41 Kazahktar %7,0 Hui %5,0
Ordu eremua	UTC+08:00
www.xinjian.gov.cn

Xinjiang Turkestan eskualde historikoan kokatzen da. Halaber, Xinjiangen uigur etnia bizi da, eta hauetako askok lurraldeari Ekialdeko Turkestan deritzote.

Inguru naturala eta kokapena

Xinjiang probintziak Tibet eta Kaxmirrekin egiten du muga hegoaldean, Qinghai eta Gansu probintziekin ekialdean, Mongoliarekin ipar-ekialdean, Errusiarekin iparraldean, eta Kazakhstan, Kirgizistan, Tajikistan, eta Afganistanekin mendebaldean.

Xinjiangek "muga berria esan nahi du" txineraz. Historikoki Xinjiangi "Ekialdeko Turkestan" edo "Txinatar Turkestan" izenaz ere ezagutu da. Herrialdeko probintziarik handiena da eta Txinaren azaleraren seiren bat da. Tian Shan mendiak bitan banatzen du probintzia, iparraldean Dzungariako lautada eta hegoaldean Tarim arroa daudela. Probintziako punturik baxuena Turfango sakonunean dago itsasoaren mailatik 155 metrora eta altuena K2 mendia da, itsasoaren mailatik 8.611 metrora (Kaxmirreko mugatik gertu).

Historia

Han dinastiaren hasieran, kristo aurreko 206. eta kristo ondorengo 220. urtearen artean, gaur egungo Xinjiang probintziaren gehiena Xiongnu herri nomadaren eskuetan egon zen (mende batzuk geroago Mongolian ezarriko ziren). II. mendean Han dinastiak Zhang Qian bidali zuen Xinjiangera eta pixkanaka Xiongnutarrekin gatazkak areagotuz joan ziren. Azkenik Handarrek probintzia konkistatzea lortu zuten.

Banaketa administratiboa

Xinjiang Uyghur Eskualde Autonomoaren mapa

Xinjiang lurralde autonomoaren banaketa administratiboa

Mapa	Izena	Uigurreraz	Transkripzioa	Txinera sinplifikatuz	Txinera tradizionalez	pinyineraz	Mota	Oharrak
1	Altay Prefektura	ئالتاي ۋىلايىتى	Altay Vilayiti	阿勒泰地区	阿勒泰地區	Ālètài Dìqū	Prefektura	Ili Kazakhstandar Prefektura autonomoaren menpekoa
2	Bortala Mongoliar Prefektura autonomoa	بۆرتالا موڭغۇل ئاپتونوم ئوبلاستى	Bɵrtala Mongƣol Aptonom Oblasti	博尔塔拉蒙古自治州	博爾塔拉蒙古自治州	Bó'ěrtǎlā Měnggǔ Zìzhìzhōu	Prefektura autonomoa
3	Tacheng Prefektura	تارباغاتاي ۋىلايىتى	Tarbaƣatay Vilayiti	塔城地区	塔城地區	Tǎchéng Dìqū	Prefektura	Ili Kazakhstandar Prefektura autonomoaren menpekoa
4	Karamay	قاراماي شەھرى	K̡aramay Xəh̡ri	克拉玛依市	克拉瑪依市	Kèlāmǎyī Shì	Prefektura mailako hiria
5	Shihezi	شىخەنزە شەھرى	Xihənzə Xəh̡ri	石河子市	石河子市	Shíhézǐ Shì	Zuzenki administraturiko konderri mailako hiria
6	Changji Hui Prefektura autonomoa	سانجى خۇيزۇ ئاپتونوم ئوبلاستى	Sanji Huizu Aptonom Oblasti	昌吉回族自治州	昌吉回族自治州	Chāngjí Huízú Zìzhìzhōu	Prefektura autonomoa
7	Wujiaqu	ئۇجاچۇ شەھرى	Wujiaqü Xəh̡ri	五家渠市	五家渠市	Wǔjiāqú Shì	Zuzenki administraturiko konderri mailako hiria
8	Ürümqi	ئۈرۈمچى شەھرى	Ürümqi Xəh̡ri	乌鲁木齐市	烏魯木齊市	Wūlǔmùqí Shì	Prefektura mailako hiria
9	Turpan Prefektura	تۇرپان ۋىلايىتى	Turpan Vilayiti	吐鲁番地区	吐魯番地區	Tǔlǔfān Dìqū	Prefektura
10	Kumul Prefektura	قۇمۇل ۋىلايىتى	K̡umul Vilayiti	哈密地区	哈密地區	Hāmì Dìqū	Prefektura
11	Ili Kazakhstandar Prefektura autonomoa	ئىلى قازاق ئاپتونوم ئوبلاستى	Ili K̡azak̡ Aptonom Oblasti	伊犁哈萨克自治州	伊犁哈薩克自治州	Yīlí Hāsàkè Zìzhìzhōu	Prefektura autonomoa
12	Kizilsu Kirgizistar Prefektura autonomoa	قىزىلسۇ قىرغىز ئاپتونوم ئوبلاستى	K̡izilsu K̡irƣiz Aptonom Oblasti	克孜勒苏柯尔克孜自治州	克孜勒蘇柯爾克孜自治州	Kèzīlèsū Kē'ěrkèzī Zìzhìzhōu	Prefektura autonomoa
13	Kashgar Prefektura	قەشقەر ۋىلايىتى	K̡əxk̡ər Vilayiti	喀什地区	喀什地區	Kāshí Dìqū	Prefektura
14	Tumxuk	تۇمشۇق شەھرى	Tumxuk̡ Xəh̡ri	图木舒克市	圖木舒克市	Túmùshūkè Shì	Zuzenki administraturiko konderri mailako hiria
15	Aksu Prefektura	ئاقسۇ ۋىلايىتى	Ak̡su Vilayiti	阿克苏地区	阿克蘇地區	Ākèsū Dìqū	Prefektura
16	Aral	ئارال شەھرى	Aral Xəh̡ri	阿拉尔市	阿拉爾市	Ālā'ěr Shì	Zuzenki administraturiko konderri mailako hiria
17	Hotan Prefektura	خوتەن ۋىلايىتى	Hotən Vilayiti	和田地区	和田地區	Hétián Dìqū	Prefektura
18	Bayingolin Mongoliar Prefektura autonomoa	بايىنغولىن موڭغۇل ئاپتونوم ئوبلاستى	Bayinƣolin Mongƣol Aptonom Oblasti	巴音郭楞蒙古自治州	巴音郭楞蒙古自治州	Bāyīnguōlèng Měnggǔ Zìzhìzhōu	Prefektura autonomoa

Demografia

Xinjiang Txinako eskualde autonomoetako bat da, eta bertan hainbat talde etniko ezberdin bizi dira, Han etniako biztanleriaz gain. kazakhstandarrak eta uigurtarrak erlijio musulmanekoak dira, eta hauekin batera, huidar, kirgizistandar, mongoliar eta abarreko jendea bizi da bertan, biztanleriaren %60 dira. Arraza eta etnien aniztasuna Xinjiang probintziak historian zehar izandako inbasio eta armaden joan-etorrien ondorio da. 1949. urtean Han etniako biztanleria %6 baino ez zen arren, urtez urte haziz doa, eta azken erroldaren arabera, (2000. urtean), biztanleriaren %40 baino gehiago ziren.

Biztanleriaren banaketa ezberdina da prefekturaz prefektura, adibidez, Urumqin Han etnia nagusi da,baina probintzia gehienean uigurtarrak biztanleriaren %70 baino gehiago dira. Nagusigo hori ageriagoa da nekazaritza guneetan, bai eta gunerik menditsuenetan ere.

Politika

Xinjiang lurralde autonomoko zuzendaria Nur Bekri (努尔·白克力) da. Txinako Alderdi Komunistak probintzian duen ordezkaria Wang Lequan da. Urumqiko istilu etnikoetan Han etniako kideen segurtasuna bermatzeko gai izan ez zela eta, dimisioa aurkeztu zuen 2009ko irailean.

Garraioa

Aireportuak

Kokapen Hiria	NAZE	NAGE	Aireportuaren izena
XINJIANG
Aksu	ZWAK	AKU	Aksu Aireportua
Altay	ZWAT	AAT	Altay Aireportua
Fuyun	ZWFY	FYN	Fuyun Aireportua
Hami	ZWHM	HMI	Hami Aireportua
Hotan	ZWTN	HTN	Hotan Aireportua
Karamay	ZWKM	KRY	Karamay Aireportua
Kashgar (Kashi)	ZWSH	KHG	Kashgar Aireportua (Kashi Aireportua)
Korla	ZWKL	KRL	Korla Aireportua
Kuqa	ZWKC	KCA	Kuqa Aireportua
Qiemo	ZWCM	IQM	Qiemo Aireportua
Tacheng	ZWTC	TCG	Tacheng Aireportua
Ürümqi	ZWWW	URC	Ürümqi Diwopu Nazioarteko Aireportua
Yining	ZWYN	YIN	Yining Aireportua

Ikus, gainera

• Ekialdeko Turkestan
• Turkestan
• Uigur

Kanpo estekak

• (Txineraz) Xinjiangeko gobernuaren webgunea.

• Datuak: Q34800
• Multimedia: Xinjiang / Q34800