Tiro

Tiro (arabieraz: صور‎, Ṣūr; fenizieraz: , Ṣur; hebreeraz: צוֹר‎, Tzor; tiberiar hebreeraz: צר, Ṣōr; akaderaz: 𒋗𒊒, Ṣurru; antzinako grezieraz: Τύρος, Týros; turkieraz: Sur; latinez: Tyrus) Libanoko hiria da, 2003an 117.000 biztanle inguru zituena. Antzinako feniziar hiri hau egungo Libanoko hegoaldean dago, Mediterraneo itsasoaren ertzean. Kostaldetik hurbil zegoen uharte batean eraiki zuten feniziar semitek K.a. 2000. urte aldera.

Tiro صور
hiria
Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Libano
Governorate of Lebanon	Hegoaldeko eskualdea
Libanoko barrutia	Tyre District
Izen ofiziala	صور
Jatorrizko izena	صور
Geografia
Koordenatuak	33°16′N 35°12′E
Azalera	5 km²
Altuera	10 m
Demografia
Biztanleria	160.000 (2018)
Dentsitatea	32.000 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	K.a. 2750
Ordu eremua	UTC+02:00 eta UTC+03:00
Hiri senidetuak	Aljer, Dezful (en) , Málaga, Perpinyà, Tunis, Perpignan Méditerranée Métropole (en) eta Novorossisk
tyremunicipality.com

Historia

Sidongo hiriaren kolonia txiki bat baizik ez zen izan Tiro hasieran. Egiptoarren eraginpean egon zen K.a. XIV. mendea arte, eta handik aurrera independente izan zen. Feniziarren hiri nagusi bihurtu zen, bertako merkatarien eragina Mediterraneo osora zabaldu zen, eta K.a. IX. mendean kolonia bat, Kartago, eratu zuten tirotarrek Iparraldeko Afrikan. K.a. X-IX. mendeetan Mediterraneoaren ekialdeko hiri garrantzitsuenetako bat izan zen. K.a. VIII-VII. mendeetan asiriarren mendean egon zen, eta 585-583 bitartean setiopean eduki zuen Nabukodonosor II.a Babiloniako erregeak. K.a. 538-332 urteetan jaun eta jabe egon ziren akemenestar persiarrak bertan. Antzinako feniziarren distira hura galdu bazuen ere, indartsu zirauen K.a. IV. mendean Tiroko hiriak eta Alexandro Handiaren zazpi hileko setioari eutsi zion (K.a. 332). Hiria hartu ondoren, hamar mila lagun hil zituzten mazedoniarrek eta beste hogeita hamar mila saldu zituzten esklabo gisa; ondoren, uhartea lehorrarekin elkartzen zuen dikea apurtu eta Tiroko penintsula eratu zuten. Egiptoko Ptolomeotarren eta Grezia aldeko seleukotarren mendean egon ondoren, K.a. 68an finkatu ziren erromatarrak han.

Erromatar Inperioaren garaian, ospe handia izan zuten Tiroko zetazko oihalek eta han prestatzen zuten purpura-koloreko tintak. K. o. II. mendetik aurrera, kristautasunak arrakasta handia izan zuen hirian, eta III. mendean han bizi izan zen Origenes. Musulmanen mendean egon zen 638-1124 bitartean eta gurutzatuen mendean ondoren (1190. urtean, han ehortzi zuten Frederiko Bizargorria enperadorea), mamelukoek suntsitu zuten 1291. urtean.

Herri eta hiri senidetuak

• Perpignan (Frantzia)
• Aljer (Aljeria)
• Tunis (Tunisia)
• Málaga (Espainia)

Galeria

• 
  Arkua.
• 
  Al Mina aztarnategia.
• 
  Al Mina aztarnategia.
• 
  Tyroko kretiar auzoko kalea.
• 
  Portua
• 
  Hegoaldeko auzoa.
• 
  Itsasertza.
• 
  Israeldarren erasoa

Erreferentziak

• Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Kanpo estekak

• Datuak: Q82070
• Multimedia: Tyre, Lebanon / Q82070