Orinoko

Orinoko (gaztelaniaz: Orinoco) Hego Amerikako ibairik luzeenetariko bat da, 2.140 kilometroko luzerarekin. Munduko hirugarren ibairik jariotsuena da, Amazonas eta Kongoren ondoren. Arroak, Orinoquia deitua, 880,000 km²-ko eremua hartzen du, % 76,3 Venezuelan eta gainontzekoa, Kolonbian.

Orinoko Orinoco (es)
Datu orokorrak
Mota	ibai
Luzera	2.140 km
Geografia
Koordenatuak	8°34′N 60°30′W
Hidrografia
Ibaiadarrak	ikusi Ventuari River (en) Caura River (en) Caroní River (en) Meta ibaia Guaviare Apure River (en) Arauca Vichada Capanaparo ibaia Tomo River (en) Cinaruco River (en) Atabapo River (en) Parguaza River (en) Aro River (en) Cuchivero River (en) Cunucunuma River (en) Ocamo River (en) Manaviche River (en) Mavaca River (en) Padamo River (en) Suapure River (en) Iyagüey River (en) Río Iguapo (en) Jenita River (en) Putaco River (en) Sipapo River (en) Río Ugueto (en) Yagua River (en)
Arroaren azalera	989.000 km²
Arro hidrografikoa	Karibe itsasoa
Ur-emaria	30.000 m³/s
Bokalea ()	Delta Amacuro

Orinoko Venezuelako Amazonas estatuan

Historia

Kristobal Kolonek 1498ko abuztuaren 1ean bokalea ikusi zuen arren, Orinokoren iturria, Cerro Delgado-Chalbauden (1.047 m, 02°19′05″N 63°21′42″W), Venezuela eta Brasilen arteko mugatik gertu dagoena, 1951 arte ez zen esploratua, hau da, 453 urte pasa eta gero.

Orinokoko delta eta Apure eta Meta ibaiadarrak XVI. mendean Ambrosius Ehingerrek alemaniarrak esploratu zituen eta, 1800 inguruan, Alexander von Humboldt arroa aztertzen ibili zen.

Hidrologia

Orinoko ibaiaren emaria 66 urtez (1923-1989) Puente Angosturan, Ciudad Bolívar baino 5 km gorago, neurtu izan da. Ikertutako arroa 907.313 km²-koa da, arro osoaren % 87,3. Datuotan falta den ekarpenik garrantzitsuena Caroní ibaiarena da. Urteko batez besteko emaria 30.621 m³ segundokoa da: handiena abuztuan du (65.302 m³/s) eta txikiena, martxoan (7.110 m³/s).

Orinoko ibaiaren batez besteko emariak (m³/s), Puente Angosturan (Venezuela) neurtuak
Datuak: 1923 eta 1989 artean

Geografia

Orinokoren ibilbideak arku elipsoidal itxura du, Guyanako mendigunearen inguruan. Ibilbidea lau zatitan banatzen da:

• Goiko Orinoko, 242 kilometrokoa.
• Erdialdeko Orinoko, 750 kilometrokoa.
• Beheko Orinoko, 959 kilometrokoa.
• Amacuroko Delta, 200 kilometrokoa.

Ibaiaren arroak bitxikeria bat du: Casiquiare kanala, Orinokoren besoa dena, Negro ibaira isurtzen baita eta hori Amazonasen ibaiadarra denez gero, Casiquiarekoa Orinoko eta Amazonasen arteko 'kanal naturala' da.

Ibaiadarrak

• Apure ibaia.
• Arauca ibaia .
• Atabapo ibaia.
• Caroní ibaia.
• Casiquiare kanala.
• Caura ibaia.
• Guaviare ibaia.
• Inírida ibaia.
• Meta ibaia.
• Ventuari ibaia.
• Vichada ibaia.

Kanpo estekak

• Datuak: Q131792
• Multimedia: Orinoco River / Q131792