Onomastika
antroponimiari, toponimiari edo bionimiari buruzko izenen ikasketa
Onomastika izen bereziak edo propioak aztertzen dituen hiztegigintza edo lexikografiaren atala da, eta izen propioen multzoa. Honako hiru atal hauetan banatzen da:
- antroponimia, pertsona izenak (antroponimoak) aztertzen dituena;
- toponimia, leku izenak (toponimoak) aztertzen dituena;
- bionimia, izaki bizidunen izenak aztertzen dituena.
Toponimia, gainera, beste zientzia batzuetan ere aztertzen da batzuetan; hala nola historia, geografia, mitologia, literatura, eta abar.
2016an Onomastika Elkartea eratu zen Euskal Herrian, Ricardo Zierbide, Ander Ros, Josemari Sestorain eta besteren ekimenaz.
Onomastika-glosategia
aldatuAntroponimia: pertsona-izenak
aldatuAntroponimia pertsona-izenak aztertzen dituen zientzia-alorra da.
- cognomen : Erromatar batzuek zeramaten izengoitia,
- etnonimo : herri baten edo etnia baten izena,
- jentilizio : leku bateko biztanleei edo herritarrei ematen zaien izena,
- hagionimo : santu-izena,
- matronimo : familia-izena, amagandik jasoa,
- patronimo : familia-izena, aitagandik jasoa,
- pseudonimo : pertsona baten ezizena.
- teonimo: jainko edo jainkosa baten izena.
Toponimia: leku-izenak
aldatu- koronimo : eskualde-izena,
- hagiotoponimo : leku-izena, santu-izen batetik jasoa,
- hidronimo : ur-masa baten izena (ibaiak, aintzirak, itsasoak...),
- mikrotoponimo : leku-izena, maila lokalean,
- oronimo : mendi-izena,
- odonimo : kale-izena,
- patronimiko: pertsona izen batetik eratorria, —ia beti aitaren izanetik eratorria―, jatorria adierazten duen deitura edo izena,
- toponimo: leku-izena, oro har.
Termino generikoak
aldatuTermino hauek izen arruntei edota izen bereziei dagozkie.
- akronimo: hitz-multzo baten laburpena, ahoskatzeko modukoa,
- alonimo: beste izen bat (batez ere egile batena edo lan batena),
- antonimo : beste baten aurkako esanahia duen hitza,
- diminutibo: txikigarria, beste hitz batetik eratorritako terminoa, txikitasun, goxotasun edo ahultasun ideia erantsiz,
- eponimo: pertsona-izen batetik hartutako leku- edo gauza-izena,
- exonimo: kanpoko izena, beste hizkuntza batetik hartutako pertsona- edo leku-izena, grafia egokituz,
- homonimo: izen berekoa,
- hiperonimo: objektu jakin bat baino kategoria zabalagoko izena,
- hipokoristiko: izen baten aldaera familiar edo maitekorra,
- hiponimo: objektu jakin bat baino kategoria murritzagoko izena,
- meronimo: zati baten izena,
- metonimia: gauzak beste izen batez izendatzea, esanahiaren desplazamenduaren bitartez,
- paronimo: antzeko izenak,
- sigla: hitz multzo baten inizialekin osatutako izena,
- sinonimo: beste hitz baten esanahi bera edo bertsua duen terminoa.
Ikus, gainera
aldatuKanpo estekak
aldatu- Euskal Onomastikaren Datutegiaren kontsulta on line, «EODA - Bilaketa - EODA» www.euskaltzaindia.eus
- EIMAren Onomastika lana.
- EIMAren "Izen zerrendak".
- Euskal Autonomia Erkidegoko toponimia Euskadi.eus
- Mapas para una Nación-Txalaparta.mpg. (Noiz kontsultatua: 2023-02-27).