Jakutiako matxinada

Jakutiako matxinada (errusieraz: Якутский мятеж) Errusiako Gerra Zibilaren azken atala izan zen. Liskarrak 1921eko irailaren eta 1923ko ekainaren artean izan ziren, Khabarovsk kraia eskualdean, Ekialde Errusiarrean, Ekialde Urruneko Errepublikaren ipar-mendebaldean.

Jakutiako matxinada
Errusiako Gerra Zibila
Errusiako Gerra Zibileko ekialdeko frontea
Data	1921eko irailaren 2 - 1923ko ekainaren 16
Lekua	Errusiako Ekialde Urruna
Emaitza	Sobietar garaipena Errusiako Gerra Zibilaren amaiera Sobietar Batasunaren sorrera.
Lurralde-aldaketak	Priamuriako Behin-behineko Gobernuaren deuseztea. Sobietar Batasunaren sorrera.
Gudulariak
Errusia Sobietar Batasuna (1922ko abenduaren 30etik aurrera) Jakutiako Behin-behineko Herri Gobernua Errusia Errusia Zuria
Buruzagiak
Ivan Strod Errusia Stepan Vostretsov Mikhail Korobeinikov Anatoli Pepeliaiev

Garapena

Boltxebikeen etorrera hurbiltzean, Jakutia eskualdean matxinada handia zabaldu zen 1921eko irailean. Mikhail Korobeinikov kornet-ak gidatutako zurien fakzioko 200 errusiar inguru iritsi ziren eskualdera. 1922ko martxoan, "Eskualdeko behin-behineko gobernu jakutiar" bat ezarri zuten Čurapčan; martxoaren 23an, Korobeinikoven "Jakutiako Herri Armadak", sei metraileta erabilita, hainbat gune konkistatu zituen, tartean Jakutsk hiria.

Apirilean, matxinatuek Vladivostokeko «Priamurieko behin-behineko gobernua»rekin harremanetan jarri ziren laguntza eske. 1922ko apirilaren 27an, boltxebikeek espedizio handi bat bidali zuten matxinada itotzeko: 1922ko udan, Armada Zuriak Yakutsk utzi eta Ozeano Bareko kostalderaino erretiratu behar izan zuen, Okhotsk eta Ayango portuetako hiriak okupatuz eta Vladivostoki berriro ere laguntza eskatuz.

1922ko abuztuaren 30ean, "Ozeano Bareko flotilla", Anatoli Pepeliaiev teniente nagusiaren agindupean 750 boluntario inguruk osatua, Vladivostoketik abiatu zen matxinatuei laguntzeko; hiru egun geroago Ayanen lehorreratu ziren, eta Jakutskerantz abiatu ziren. Urriaren amaieran, Pepeliaie-ek Nelkan hiria okupatu ondoren, jakin zen Armada Gorriak urriaren 22an konkistatu zuela Vladivostok, Ekialde Urruneko Errepublika berrezarriz, eta gerra zibila ofizialki bukatutzat eman zela.

Sobietar Batasuna 1922ko abenduaren 31n eratu zenean, oraindik ere zurien kontrolpean zegoen Errusiako lurralde bakarra Pepeliaievshtxina deritzonaren eskualdea zen ("пепеляевщина"), Ayan, Okhotsk eta Nelkan hiriek osatua. Ivan Strod-en agindupean zegoen unitate boltxebike bat Pepeliaieven aurka bidali zuten 1923ko otsailean: otsailaren 12an, boltxebikeek Sasyl-Sasyg hiritik hurbil garaitu zituzten pepeliaievistiak; martxoan, zuriek Amga hiritik hurbil babestu ziren.

1923ko apirilaren 24an, Stavropol eta Indigirka ontziak Vladivostoketik abiatu ziren Aianerantz, Stepan Vostretsov jeneralak agindutako Armada Gorriaren kontingente batekin. Aiandik hurbil lehorreratu ziren maiatzaren 6an. Pepeliaiev Nelkanera joan da; Armada Zuriaren gerakinen arteko azken borrokak Okhotsken (ekainaren 6an) eta Ayanen (ekainaren 16-17an) izan ziren. Bigarren guduaren ondoren, Pepeliaiev errenditu eta preso hartu zuten 103 ofizial eta 230 soldadurekin batera. Vladivostokera bidali zituzten. Han, jeneralari heriotza zigorra ezarri zioten, baina hamar urteko kartzela zigorrarengatik aldatu zioten. Hala ere, purga estalinistetan, exekutatu zuten. Korobeinikov koronelak, berriz, bizirik suertatu ziren batzuekin itsasoratzea eta Txinara ihes egitea lortu zuen, Harbinen babesa hartuta.

Matxinatuen beste zatia, amore eman nahi izan gabe, Jakuteko taigan zehar sakabanatu zen, eta, geroago, behin baino gehiagotan parte hartu zuen matxinada antisobietarretan (1924-1925eko Tunguskako altxamendua, 1927-1928ko altxamendu konfederalista), azkenean borrokatzeari utzi behar izan zioten.

Bibliografia

• Последние бои на Дальнем Востоке. М., Центрполиграф, 2005.
• Александр Петрушин. Омск, Аян, Лубянка... Три жизни генерала Пепеляева. // «Родина», 1996 № 9.
• Клипель В. И. Аргонавты снегов. О неудавшемся походе генерала А. Пепеляева. [1]
• Пепеляевщина. 6 сентября 1922 — 17 июня 1923 гг. [2]
• Грачёв Г. П. Якутский поход генерала Пепеляева (под ред. П. К. Конкина) [3]

Kanpo estekak

• Datuak: Q2341116