Frantzisko (aita santua)

Frantzisko (aita santua)
	; Irudi gehiago
; 266. Aita santu
Patriarch of the West (en)
; San Roberto Bellarmino (en) kardinal apaiz
elizbarrutiko apezpiku
Buenos Airesko artzapezpikua
coadjutor archbishop (en)
apezpiku tituludun
apezpiku laguntzaile
Provincial of the Jesuits of Argentina and Uruguay (en)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Jorge Mario Bergoglio
Jaiotza	Flores (Buenos Aires) eta Buenos Aires, 1936ko abenduaren 17a (87 urte)
Herrialdea	Argentina ; Vatikano Hiria
Bizilekua	Jauregi Apostolikoa; Domus Sanctae Marthae (en) ; Vatikano Hiria; Buenos Aires
Lehen hizkuntza	gaztelania
Familia
Aita	Mario José Bergoglio
Ama	Regina María Sívori
Hezkuntza
Heziketa	Facultades de Filosofía y Teología de San Miguel (en)
Hezkuntza-maila	Doctor of Theology (en)
Hizkuntzak	gaztelania; italiera; latina; alemana; frantsesa; portugesa; ingelesa; Ecclesiastical Latin (en)
Irakaslea(k)	Carlos Aldunate Lyon
Jarduerak
Jarduerak	apaiz katoliko latindarra, kimikaria, idazlea, teologoa, predikaria, confessor (en) , pastor (en) , apezpiku katoliko latindarra, apezpiku katolikoa eta politikaria
	Parte-hartzailea 2013ko konklabea ; 2005eko konklabea ;
Lantokia(k)	Buenos Aires; Erroma eta Vatikano Hiria
Lan nabarmenak	ikusi Ad charisma tuendum (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Karlomagno Saria (2016) ; Grand Collar of the Order of the Andes' Condor (2015eko uztailaren 9a) ; Bambi Award (2016) ; Order of the Smile ; Time Person of the Year (2013) ; Sexist Man Alive (2021) ; Supreme Order of Christ ; Order of the Golden Spur ; Order of Pius IX ; Order of St. Gregory the Great ; Order of St. Sylvester ; Jerusalemgo Hilobi Santuaren Zaldun Ordena ; Order of the Condor of the Andes ;
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	katolizismoa
Erlijio-ordena	Jesusen Konpainia

Frantzisko^[1] (latinez: Franciscus, /franˈtʃiskus/ ahoskatua) —jaiotza izenaz Jorge Mario Bergoglio^[2]— (Buenos Aires, Argentina, 1936ko abenduaren 17a) Eliza Katolikoaren Aita santua da, 2013ko martxoaren 13tik. Aurretik Buenos Airesko artzapezpikua izan zen. 2001etik kardinal titulua zuen. Jesusen Konpainiaren kidea, ordena horretako lehendabiziko Aita santua da, bai eta Amerikan jaiotako lehena ere.

Bizitza

Familia katoliko batean jaio zen 1936ko abenduaren 17an, Buenos Airesko Flores auzoan. Mario José Bergoglio eta Regina María Sivori-ren bost seme-alabetatik zaharrena da. Bizirik duen senide bakarra arreba Elena da.

21 urterekin erabaki zuen apaiz sartzea eta Villa Devoto seminarioan aritu zen lehenik fraidegai. 1969ko abenduaren 13an apaiz izendatu zuten, eta geroztik luzea izan da haren ibilbidea.^[3]

Argentinako Konferentzia Episkopalaren lehendakaria bi aldiz izan zen. Estatutuak zirela eta ezin izan zuen berriro aurkeztu kargurako. Ondorioz, 102. batzar nagusian, Santa Fe de Vera Cruzeko artzapezpikua zen José María Arancedo hautatu zuten haren ondorengo.

2014ko irailaren 24an, Jozef Wesolowsky artzapezpiku ohi poloniarra, 2008 eta 2013 artean Errepublika Dominikarreko nuntzioa izana, etxeko atxiloaldian ezarri zuen Frantzisko Aita santuak, haren aurkako pederastia salaketaren auzia erabaki bitartean. 2014ko ekainean, Wesolowsky apaizgotik kanporatu egin zuten, auziari buruzko ebazpenik artean izan ez arren, salaketak «bereziki larriak» zirelako.^[4]

2014ko azaroaren 25ean, Europako Parlamentuan egin zuen hitzaldian, immigrazioaz jardun zuen eta 'immigrazio politika egokiak' aldarrikatu zituen.^[5]

2015eko urtarrilaren 1ean, Loiolara joateko gonbidapena egin zion Iñigo Urkulluk, Ricardo Blázquez Bilboko apezpiku ohiaren bidez.^[6]

2019ko abuztuaren 28an, bere aitasantutza-aldian, Frantzisko aita santuak migratzaileak eta errefuxiatuak hartzeko konpromisoa indartu zuen, eskualdeko liderrek sustatutako ekimen berritzaileak babestuz. Elkarretaratze giltzarri horietako bat Iñigo Urkullu Eusko Jaurlaritzako lehendakariarekin izan zen. Lehendakariak Share plana aurkeztu zion, Europan migratzaileen harrera ekitatiboa erantzunkidetasun-printzipioetan oinarritutako eredua. Aita santuak pertsonalki agurtu zuen Urkullu audientzia orokor batean, opari bezala Gernikako arbolaren ikur bat jasoz. Planak, Pietro Parolin kardinalaren bidez Vatikanoak babestua, Europa inklusiboago eta solidarioago bati buruz Frantzisko aita santuak zuen ikuspegia islatzen zuen. Frantziskok bereziki baloratu zuen tokiko alkarteetan zentratutako ikuspegia eta elizbarrutien inplikazioa, gotzainen batzarrei Estatuekin batera proposamen honekin bat egitera bultzatuz. Gertakari horrek Frantziskok duintasunean eta giza errespetuan oinarritutako integrazio-politiken jarrera defendatzailea azpimarratu zuen.^[7]

Lanak

1982: Meditaciones para religiosos.
1986: Reflexiones sobre la vida apostólica.
1992: Reflexiones de esperanza.
1998: Diálogos entre Juan Pablo II y Fidel Castro.
2003: Educar: exigencia y pasión.
2004: Ponerse la patria al hombro.
2005: La nación por construir.
2006: Corrupción y pecado.
2006: Sobre la acusación de sí mismo.
2007: El verdadero poder es el servicio.
2012: Mente abierta, corazón creyente.

Entziklikak

2013: Lumen fidei
2015: Laudato si'
2020: Fratelli tutti
2024: Dilexit nos

Ondorengotza apostolikoa

Scipione Rebiba kardinala
Giulio Antonio Santorio kardinala (1566)
Girolamo Bernerio kardinala (1586)
Galeazzo Sanvitale artzapezpikua (1604)
Ludovico Ludovisi kardinala (1621)
Luigi Caetani kardinala (1622)
Ulderico Carpegna kardinala (1630)
Paluzzo Paluzzi Altieri Degli Albertoni kardinala (1666)
Benedikto XIII.a aita santua (1675)
Benedikto XIV.a aita santua (1724)
Klemente XIII.a aita santua (1743)
Bernardino Giraud kardinala (1767)
Alessandro Mattei kardinala (1777)
Pietro Francesco Galleffi kardinala (1819)
Giacomo Filippo Fransoni kardinala (1822)
Carlo Sacconi kardinala (1851)
Edward Henry Howard kardinala (1872)
Mariano Rampolla del Tindaro kardinala (1882)
Antonio Vico kardinala (1898)
Filippo Cortesi artzapezpikua (1921)
Zenobio Lorenzo Guilland artzapezpikua (1935)
Anunciado Serafini apezpikua (1935)
Antonio Quarracino kardinala (1962)
Frantzisko aita santua^[8]

Erreferentziak

↑ Alpert, Emily. (2013-3-13). «Vatican: It's Pope Francis, not Pope Francis I» Los Angeles Times.
↑ gaztelaniaz ˈxorxe ˈmaɾjo βerˈɣoɣljo eta italieraz berˈgɔʎʎo ahoskatua
↑ «Jorge Mario Bergoglio argentinarra, aita santu berria» Berria 2013-03-13.^{[Betiko hautsitako esteka]}
↑ «Pederastiaz akusatutako apaiz bat etxean atxilo edukitzea agindu du Frantziskok», Berria, 2014-09-25
↑ «Frantzisko aita santua: 'Egia, egia da eta ez dugu ezkutatu behar'», EiTB, 2014-11-25
↑ «Loiolara joatera gonbidatu du Urkulluk Frantzisko aita santua», Berria, 2015-01-02
↑ (Gaztelaniaz) Press, Europa. (2019-08-28). «Urkullu presenta la propuesta Share en el Vaticano y saluda al papa Francisco» www.europapress.es (Noiz kontsultatua: 2024-12-13).
↑ (Ingelesez) «Pope Francis (Jorge Mario Bergoglio, S.J.)» Catholic Hierarchy (Noiz kontsultatua: 2024-05-03).

Kanpo estekak

Datuak: Q450675
Multimedia: Franciscus / Q450675

[1] Alpert, Emily. (2013-3-13). «Vatican: It's Pope Francis, not Pope Francis I» Los Angeles Times.

[2] ztelaniaz ˈxorxe ˈmaɾjo βerˈɣoɣljo eta italieraz berˈgɔʎʎo ahoskatua

[3] «Jorge Mario Bergoglio argentinarra, aita santu berria» Berria 2013-03-13.^{[Betiko hautsitako esteka]}

[4] «Pederastiaz akusatutako apaiz bat etxean atxilo edukitzea agindu du Frantziskok», Berria, 2014-09-25

[5] «Frantzisko aita santua: 'Egia, egia da eta ez dugu ezkutatu behar'», EiTB, 2014-11-25

[6] «Loiolara joatera gonbidatu du Urkulluk Frantzisko aita santua», Berria, 2015-01-02

[7] (Gaztelaniaz) Press, Europa. (2019-08-28). «Urkullu presenta la propuesta Share en el Vaticano y saluda al papa Francisco» www.europapress.es (Noiz kontsultatua: 2024-12-13).

[8] (Ingelesez) «Pope Francis (Jorge Mario Bergoglio, S.J.)» Catholic Hierarchy (Noiz kontsultatua: 2024-05-03).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]