Domingo Faustino Sarmiento
| Domingo Faustino Sarmiento | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Persona informo | |||||
| Domingo Faustino Sarmiento | |||||
| Naskiĝo | 14-an de februaro 1811 en San Juan | ||||
| Morto | 11-an de septembro 1888 (77-jaraĝa) en Asunciono | ||||
| Mortis pro | Naturaj kialoj  vd
| ||||
| Mortis per | Congestive heart failure (en)  vd
| ||||
| Tombo | Tombejo Rekoleta vd
| ||||
| Lingvoj | hispana vd | ||||
| Ŝtataneco | Argentino vd
| ||||
| Partio | Partio Unueciga vd
| ||||
Subskribo 
| |||||
| Familio | |||||
| Patrino | Paula Zoila Albarracín Irrazábal de Sarmiento (en) vd
| ||||
| Gefratoj | Bienvenida Sarmiento (en) kaj Procesa del Carmen Sarmiento (en) vd
| ||||
| Edz(in)o | Benita Martínez Pastoriza (en) vd
| ||||
| Infanoj | Ana Faustina Sarmiento (en) vd
| ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | politikisto militisto diplomato ĵurnalisto verkisto historiisto vd
| ||||
| Aktiva en | Bonaero vd | ||||
| Aktiva dum | 1834– vd | ||||
| Verkado | |||||
| Verkoj | Facundo ❦ Recuerdos de Provincia ❦ Vida de Dominguito ❦ Campaña en el Ejército Grande vd | ||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Domingo Faustino Sarmiento (15-a de februaro 1811 - 11-a de septembro 1888) estis argentina aktivulo, intelektulo, verkisto, ŝtatisto kaj la sepa Prezidento de Argentino. Lia verkaro enhavis larĝan gamon de ĝenroj kaj temoj, el ĵurnalismo ĝis membiografio, al politika filozofio kaj historio. Li estis membro de grupo de intelektuloj, konataj kiel la generacio de 1837, kiu havis grandan influon sur deknaŭajarcenta Argentino. Li temis precipe pri instruaj temoj kaj ankaŭ estis grava influo en la literaturo de la regiono.
Sarmiento kreskis en malriĉa sed saĝe aktiva familio kiu prepariĝis por multo da liaj estontaj plenumoj. Inter 1843 kaj 1850 li estis ofte en ekzilo, kaj verkis en kaj Ĉilio kaj en Argentino. Lia plej granda literatura atingo estis Facundo, nome kritiko fare al Juan Manuel de Rosas, kiun Sarmiento verkis laborante por la gazeto El Progreso dum sia ekzilo en Ĉilio. La libro alportis lin pli ol nur literaturan rekonon; li dediĉis siajn klopodojn kaj energion al la lukto kontraŭ diktaturoj, specife kontraŭ tiu de Rosas, kaj kontrastis kleran Eŭropon - mondo kie, por liaj okuloj, demokratio, sociservoj, kaj inteligenta penso estis aprezita - kun la barbarismo de la gaŭĉoj kaj aparte la kaŭdiloj, la senkompataj potenculoj de deknaŭajarcenta Argentino.
Kiel prezidanto de Argentino de 1868 ĝis 1874, Sarmiento pledis inteligentan penson - inkluzive de eduko por infanoj kaj virinoj - kaj demokration por Latinameriko. Li ankaŭ ekspluatis la ŝancon modernigi kaj evoluigi trajnsistemojn, poŝton, kaj ampleksan edukan sistemon. Li pasigis multajn jarojn en ministeriaj postenoj ĉe la federaciaj kaj ŝtataj niveloj por kio li vojaĝis eksterlanden kaj ekzamenis aliajn edukajn sistemojn.
Sarmiento mortis en Asunciono, Paragvajo, en la aĝo de 77 pro koratako. Li estis entombigita en Bonaero. Hodiaŭ, li estas respektata kiel politika noviganto kaj verkisto.
Verkaro
[redakti | redakti fonton]
- Mi defensa, 1843.
- Facundo o civilización y barbarie en las pampas argentinas, 1845; Pri la kaŭdilo Facundo Quiroga.
- Vida de Aldao, 1845.
- Método gradual de enseñar a leer el castellano, 1845.
- Viajes por África, Europa y América, 1849; Membiografia.
- Argirópolis, 1850.
- '[Recuerdos de provincia, 1850; Membiografia.
- Campaña del Ejército Grande, 1852.
- Las ciento y una, 1853; leteroj al Juan Bautista Alberdi.
- Comentario a la Constitución de la Confederación Argentina, 1853.
- Memoria sobre educación común, 1856.
- El Chacho, 1865; pri la kaŭdilo Ángel Vicente Peñaloza.
- Las escuelas, bases de la prosperidad, 1866.
- La infancia y educación de Abraham Lincoln, 1873.
- Conflicto y armonías de las razas en América, 1884.
- Vida de Dominguito, 1886; pri adoptita filo, mortinto en la Milito de la Trilanda Alianco.
Bibliografio
[redakti | redakti fonton]- José Babini (1963). La Ciencia en la Argentina. Biblioteca de América, Libros del Tiempo Nuevo. EUDEBA.
- Bunkley, Allison Williams (1969) [1952], The Life of Sarmiento, New York: Greenwood Press, ISBN 0-8371-2392-5.
- Calmon, Pedro (1975), História de D. Pedro II 1–5, Rio de Janeiro: J. Olympio (Portugale)
- Crowley, Francis G. (1972), Domingo Faustino Sarmiento, New York: Twayne.
- Galvani, Victoria, eld. (1990), Domingo Faustino Sarmiento (hispane), Madrid: Institución de Cooperación Iberoamericana, ISBN 84-7232-577-6.
- Halperín Donghi, Tulio (1994), "Sarmiento's Place in Postrevolutionary Argentina", en Halperin Donghi, Tulio; Jaksic, Ivan; Kirkpatrick, Gwen et al., Sarmiento: Author of a Nation, ??: University of California Press, pp. 19–30 .
- Katra, William H. (1993), Sarmiento de frente y perfil (hispane), New York: Peter Lang, ISBN 0-8204-2044-1.
- Katra, William H. (1994), "Reading Viajes", in Halperin Donghi, Tulio; Jaksic, Ivan; Kirkpatrick, Gwen et al., Sarmiento: Author of a Nation, ??: University of California Press, pp. 73–100 .
- Katra, William H. (1996), The Argentine Generation of 1837: Echeverría, Alberti, Sarmiento, Mitre, London: Associated University Presses, ISBN 0-8386-3599-7/96 Check |isbn= value (help).
- Kirkpatrick, Gwen; Masiello, Francine (1994), "Introduction: Sarmiento between History and Fiction", in Halperin Donghi, Tulio; Jaksic, Ivan; Kirkpatrick, Gwen et al., Sarmiento: Author of a Nation, ??: University of California Press, pp. 1–18 .
- Alcibíades Lappas, La Masonería Argentina a través de sus Hombres, Buenos Aires, 1958.
- Mann, Mary Tyler Peabody (2001), My Dear Sir: Mary Mann's Letters to Sarmiento, 1865-1881, ISBN 987-98659-0-1 Barry L. Velleman. Hispana traduko de tiuj leteroj, "Mi estimado señor": Cartas de Mary Mann a Sarmiento (1865–1881). Buenos Aires: Icana y Victoria Ocampo, 2005. Edited by Barry L. Velleman. Translated by Marcela Solá. ISBN 987-1198-03-5.
- Molloy, Sylvia (1991), At Face Value: Autobiographical Writing in Spanish America, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-33195-1
- Moss, Joyce; Valestuk, Lorraine (1999), "Facundo: Domingo F. Sarmiento", Latin American Literature and Its Times, 1, World Literature and Its Times: Profiles of Notable Literary Works and the Historical Events That Influenced Them, Detroit: Gale Group, pp. 171–180, ISBN 0-7876-3726-2
- Patton, Elda Clayon (1976), Sarmiento in the United States, Evansville Indiana: The University of Evansville Press,
- Penn, Dorothy (August 1946), "Sarmiento--"School Master President" of Argentina", Hispania (American Association of Teachers of Spanish and Portuguese) 29 (3): 386–389, doi:10.2307/333368, JSTOR 333368 .
- Rock, David (1985), Argentina, 1516–1982: From Spanish Colonization to the Falklands War, Berkeley: University of California Press, ISBN 0-520-05189-0.
- Ross, Kathleen (2003), "Translator's Introduction", in Domingo Faustino Sarmiento, Facundo: Civilization and Barbarism, trans. Kathleen Ross, Berkeley, CA: University of California Press, pp. 17–26.
- Sarmiento, Domingo Faustino (2005), Recollections of a Provincial Past, ??: Library of Latin America, Oxford University Press, ISBN 0-19-511369-1. Trans. by Elizabeth Garrels and Asa Zatz.
- Sarmiento, Domingo Faustino (2003), Facundo: Civilization and Barbarism, Berkeley, CA: University of California Press (published 1845), ISBN 0-520-23980-6 The first complete English translation. Trans. Kathleen Ross.