Dentocetacoj

La dentocetacoj (Odontoceti) formas subordon de cetacoj (Cetacea). Male al la bartocetacoj, ili havas dentojn en la makzeloj anstataŭ bartoj. Ili manĝas karnon, ĉefe fiŝojn, sepiojn kaj malofte eĉ marajn mamulojn.

Kiel legi la taksonomion Dentocetacoj
Troveblo de fosilioj: Plej malfrua Eoceno - Nun
Granda orcino
Biologia klasado
Regno: Animaloj Animalia Filumo: Ĥorduloj Chordata Klaso: Mamuloj Mammalia Ordo: Cetacoj Cetaceae Subordo: Dentcetacoj Odondoceti Flower, 1869
Familioj
Vidu artikolon
Aliaj Vikimediaj projektoj

Anatomio

Plimulto de la dentocetacoj estas pli malgranda ol bartocetacoj. Oni listigas nur unu specion ĉe la grandaj cetacoj, nome la kaĉaloton. La ceteraj specioj estas malgrandaj aŭ mezgrandaj. Plua diferenco estas ke la dentocetacoj havas nur unu spirtruon (kaj ne du kiel la bartocetacoj). Ili havas nesimetrian kranion kaj cekumon.

La dentoj de la diversaj specioj estas diverse evoluintaj. Multaj havas eĉ ĝis 100 dentojn kiel ekzemple delfenedoj, male al ili narvalo havas nur unu longan puŝdenton. Ankaŭ ĉe la preskaŭ sendentaj bekocetedoj (Ziphiidae), la masklo havas bizare formitajn dentojn.

Konduto

Moviĝo

Plimulto de la dentocetacoj bone naĝas. Multaj delfenoj naĝas saltante.

Voĉoj

La voĉesprimo estas tre grava por la dentocetacoj. Krom la multnombrajn aŭdeblajn fajfojn, ili uzas ankaŭ ultrasonajn voĉojn por la eĥolokiĝo. Tiu gravas ĉefe dum ĉasado.

Socia konduto

Ili vivas plej ofte en grupoj ĝis ĉ. dekduopo.

Homa influo

La homo senkompate ĉasis ilin dum la pasintaj jarcentoj. Nun ili estas nur limigite ĉaseblaj, sed la medipoluado minacas ilin.

Taksonomio

Oni dividas la dentocetacojn en 9 familiojn:

• kaĉaloto (Physeteridae)
• bekoceto (Ziphiidae)
• ganga delfeno (Platanistidae)
• ĉina rivera delfeno (Lipotidae)
• La-Plata-delfeno (Pontoporiidae)
• amazona delfeno (Iniidae)
• fundocetoj (Monodontidae)
• porkocetoj (Phocoenidae)
• delfenoj (Delphinidae)

Detale:

superfamilio : † skvalodojdoj – Squalodontoidea

familio : † agorofiedoj – Agorophiidae

genro : † agorofio – Agorophius

familio : † patriocetedoj – Patriocetidae

genro : † patrioceto – Patriocetus

familio : † mikrozeŭglodedoj – Microzeuglodontidae

genro : † mikrozeŭglodo – Microzeuglodon

familio : † skvalodedoj – Squalodontidae

genro : † skvalodo – Squalodon

genro : † proskvalodo – Prosqualodon

superfamilio : suzuojdoj – Susuoidea

familio : suzuedoj – Susuidae (4 specioj)

genro : † zaraĥo – Zarhachis

genro : † proinio – Proinia

genro : † pontisto – Pontistes

genro : pontoporio – Pontoporia

specio : pontoporio laplata – Pontoporia blainvillei

genro : inio – Inia

specio : amazona inio – Inia geoffroyensis

genro : lipoto – Lipotes

specio : blanknaĝila delfeno – Lipotes vexillifer

genro : suzuo – Susu

specio : suzuo ganga – Susu gangetica

superfamilio : delfenojdoj – Delphinoidea

familio : † eŭrinodelfedoj – Eurhinodelphidae

genro : † eŭrinodelfo – Eurhinodelphis

familio : † hemisintraĥeledoj – Hemisyntrachelidae

genro : † hemisintraĥelo – Hemisyntrachelus

familio : † akrodelfedoj – Acrodephidae

genro : † akrodelfo – Acrodelphis

genro : † pomatodelfo – Pomatodelphis

familio : MONODONEDOJ – Monodontidae (2 specioj)

genro : delfinaptero – Delphinapterus

specio : delfinaptero blanka aŭ beluĥo – Delphinapterus leucas

genro : monodono – Monodon

specio : monodono (narvalo) – Monodon monoceros

familio : delfenedoj – Delphinidae (41 specioj)

genro : † delfenavo – Delphinavus

genro : † kentriodo – Kentriodon

genro : † makroĥirifero – Macrochirifer

genro : steno – Steno

specio : steno longnaza – Steno bradanensis

genro : sotalio – Sotalia

specio : sotalio amazona – Sotalia fluviatilis

specio : sotalio gujana – Sotalia guianensis

specio : sotalio brazila – Sotalia brasiliensis

specio : sotalio ĉinia – Sotalia chinensis

specio : sotalio bornea – Sotalia borneensis

specio : sotalio bengala – Sotalia lentiginosa

specio : sotalio malabara – Sotalia plumbea

specio : sotalio kamerunia – Sotalia teuszi

genro : stenelo – Stenella

specio : stenelo kopea – Stenella asthenops

specio : stenelo klimena – Stenella clymene

specio : stenelo tristria – Stenella coeruleoalba

specio : stenelo borda – Stenella dubia

specio : stenelo verdkabia – Stenella frontalis

specio : stenelo meksikia – Stenella graffmani

specio : stenelo longakrania – Stenella longirostris

specio : stenelo makulita – Stenella plagiodon

genro : DELFENO – Delphinus

specio : delfeno kutima – Delphinus delphis

specio : delfeno tropika – Delphinus tropicalis

genro : tursiopo – Tursiops

specio : tursiopo saltema – Tursiops truncatus

specio : tursiopo kurba – Tursiops aduncus

genro : lisodelfo – Lissodelphis

specio : lisodelfo perona – Lissodelphis peroni

specio : lisodelfo nigradorsa – Lissodelphis borealis

genro : lagenorinĥo – Lagenorhynchus

specio : lagenorinĥo blankflanka – Lagenorhynchus acutus

specio : lagenorinĥo blanknaza – Lagenorhynchus albirostris

specio : lagenorinĥo bunta – Lagenorhynchus cruciger

specio : lagenorinĥo elektra – Lagenorhynchus electra

specio : lagenorinĥo platfrunta – Lagenorhynchus obliquidens

specio : lagenorinĥo falklanda – Lagenorhynchus thicolea

genro : lagenodelfo – Lagenodelphis

specio : lagenodelfo saravaka – Lagenodelphis hosei

genro : cefalorinĥo – Cephalorhynchus

specio : cefalorinĥo makulkolora – Cephalorhynchus commersoni

specio : cefalorinĥo ĉilia – Cephalorhynchus eutropia

specio : cefalorinĥo novzelanda – Cephalorhynchus hectori

specio : cefalorinĥo kablanda – Cephalorhynchus heavisidei

genro : grampo – Grampus

specio : grampo griza – Grampus griseus

genro : globkapuloj – Globicephala

specio : Nigra globicefalo – Globicephala melas

specio : grandnaza globicefalo – Globicephala macrorhynchus

genro : orcelo – Orcaella

specio : orcelo kurtkapa – Orcaella brevirostris

genro : pseŭdorko – Pseudorca

specio : pseŭdorko nigra – Pseudorca crassidens

genro : ORCINO – Orcinus

specio : orcino (ORKO) – Orcinus orca

genro : ferezo – Feresa

specio : ferezo malgranda – Feresa attenuata

familio : focenedoj – Phocaenidae (6 specioj)

genro : FOCENO (FOKENO) – Phocoena

specio : foceno MARPORKO – Phocoena phocoena

specio : foceno nigra – Phocoena spinipinnis

specio : foceno kalifornia – Phocoena sinus

specio : foceno suda – Phocoena dioptrica

genro : focenojdo – Phocoenoides

specio : focenojdo blanknaĝila – Phocoenoides dalli

genro : novfoceno – Neophocaena

specio : novfoceno glatdorsa – Neophocaena phocaenoides

superfamilio : kaĉalotojdoj – Physeteroidea

familio : zifiedoj – Ziphiidae (Hyperoodontidae) (16 specioj)

genro : † zifiojdo – Ziphioides

genro : † notoceto – Notocetus

genro : tasmaceto – Tasmacetus

specio : tasmaceto ŝeperda – Tasmacetus shepherdi

genro : berardio – Berardius

specio : berardio granda – Berardius bairdi

specio : berardio suda – Berardius arnoŭi

genro : mezoplodo – Mesoplodon

specio : mezoplodo nordmara – Mesoplodon bidens

specio : mezoplodo antila – Mesoplodon europaeus

specio : mezoplodo grizdorsa – Mesoplodon mirus

specio : mezoplodo malgranda – Mesoplodon grayi

specio : mezoplodo ginkodenta – Mesoplodon ginkgodens

specio : mezoplodo platdenta – Mesoplodon layardi

specio : mezoplodo tropika – Mesoplodon densirostris

specio : mezoplodo stejnegera – Mesoplodon stejnegeri

specio : mezoplodo aŭstralia – Mesoplodon bowdoini

specio : mezoplodo kalifornia – Mesoplodon carlhubbsi

genro : zifio – Ziphius

specio : zifio larĝbeka – Ziphius cavirostris

genro : hiperoodo – Hyperoodon

specio : hiperoodo bulfrunta – Hyperoodon ampullatus (rostratus)

specio : hiperodo platfrunta – Hyperoodon planifrons

familio : kaĉalotedoj – Physeteridae (2 specioj)

subfamilio : † hoplocetenoj – Hoplocetinae

genro : † apenofisetero – Apenophyseter

genro : † hoploceto – Hoplocetus

subfamilio : kogienoj – Kogiinae

genro : † kogiopso – Kogiopsis

genro : kogio – Kogia

specio : kogio nana – Kogia breviceps

subfamilio : kaĉalotenoj – Physeterinae

genro : † ontoceto – Ontocetus

genro : † profisetero – Prophyseter

genro : † balenodo – Balaenodon

genro : KAĈALOTO – Physeter

specio : kaĉaloto (MAKROCEFALO) – Physeter macrocephalus