Vikipedio

Balbutado

parola malkapablo, problemo de flueco

Balbutado estas parola malkapablo, problemo de flueco. Oni nevole ripetas aŭ trolongas sonojn, vortojn kaj silabojn aŭ blokiĝas ĉe silaboj. Tiuj blokoj malhelpas sonadon, kaj okazas nevolajn kaj nekutimajn paŭzojn dum parolado. Ĝi enhavas ankaŭ tro longajn paŭzojn ĝis kiam la ulo komencas paroli. Ĝi estas parenca al la taĥilalio. Watkins kaj liaj kolegoj definias balbutadon kiel perturbo de elektado, starto kaj ekzekuto de motoraj procezoj bezonataj por parolo.[1] Por multa balbutantoj estas la plej granda problemo la ripetado. Balbutado povas havi varian severecon, kaj enhavas ankaŭ etaj malhelpojn, kiuj kovras pli severajn simptomojn, malhelpantajn de parolon. Ĝi ne estas fizika problemo de prononcado, aŭ uzi vortojn laŭ ilia signifikoj.

Tartamudez escrita.png
Balbutado skribita

Nombro de balbutantoj estas estimita al 70 000 000,[2] kiu estas unu percento de monda popolo.[1] Rilato de seksoj estas 3:1 por viroj. En 65% ĝi komencas ĝis la tria vivjaro, kaj en 85% ĝis la 3,5 vivjaro.[3]

Ĝi povas kaŭzi sociaj, psikologiajn kaj profesiajn damaĝojn. Psikologie la balbutado efikas al emocioj kaj karaktero. La ulo povas timi elparoli iujn konsonantojn aŭ vokalojn, aŭ timi balbutadon mem, kaj isodalon, streson, honton, ĉikanadon. Li povas anstataŭigi vortojn kaj reordigi frazojn por kaŝi balbutadon. Li povas senti malgajnon de kontrolo dum parolado.

Oni ofte rigardas, ke balbutado estas simptomo esti nervoza, sed tiu estas eraro. Inverse, balbutado povas plifortigi sociajn timojn. Aktuale, la ulo povas reagi per balbutado al sociaj eventoj, kiu venas kun paniko kaj malesto de kontrolo. La kialo estas interago de balbutado kaj socia fobio. Tiu estas sindromo de balbutanta parolo.[4]

Balbutado ofte fluktuas, balbuntantoj havas pli bonajn kaj pli malbonajn tagojn, eĉ tagojn sen balbutado. Parentoj de balbutantaj infanoj ofte diras, ke se la infano lacas, balbutado plifortiĝas. La fluktuado ŝajnas esti tute hazarda.[5] Oni ne konas kialojn de balbutado bone, sed ĝi povas havi genetikajn kaj neŭrofiziologiajn kialojn. Oni trovis ĉe 70 percentoj de balbutantoj genetikajn kialojn. Ili evolviĝas alie ol la plimulto, dominanco de unu hemisfero estas nenormala. Normale neŭronoj por lingva planado aperiĝas antaŭ ol centralaj regionoj de cerbo komencas okupiĝi kun parolo. Ĉe balbutantoj tiu ne estas nepre tiel.[6]

La kaŭzo de balbutado restas ne certa (rimarkinde estas pli ofta balbutado ĉe viroj kaj ĉe maldekstruloj), kaj la kuracoj estas diversaj kaj bedaŭrinde ofte refaliĝemaj. Inter la famaj balbutantoj estis Moseo kaj Winston Churchill. La balbutantoj ne balbutas, kiam ili kantas,[7] deklamas, flustras, aŭ kriadas.

Logopedio ne konas metodon, kiu tute resanigus balbutadon. Estas terapioj, kiuj mildas balbutadon, ke laikoj ne povas aŭdi balbutadon. Oni povas estimi longon de terapion per severeco de balbutado. Se ĝi estas severa, ĝi bezonas longan terapion kaj multan kunlaboron.[6]

Simptomoj

redakti

Laŭ la fakliteraturo ekzistas primaraj kaj sekondaraj simptomoj.[8][9] La primaraj faras la propran balbutadon, kaj la sekondaraj estas reakcioj al la balbutado.

Al la primaraj simptomoj apartenas:

  • ofta ripetado de la sonoj, silaboj kaj vortoj
  • plilongigado de la sonoj
  • silentaj aŭ voĉaj blokadoj

La sekondaraj simptomoj servas al venkado de la primaraj simptomoj. Por paroli helpas la streĉado de la muskoloj, la grimacoj, la enkondunkindaj tekstoj, kaj la evitado de la plozivoj.

Ofta estas la timo de la blokiĝado, la honto, kaj la sento ne esti tiel valora kiel aliaj homoj.

Baza sinteno

redakti

Baza sinteno estas karakterizita per evidentaj kaj aŭdeblaj misfluoj en parolo, kiuj estas ripetado de sonoj, silaboj, vortoj kaj esprimoj, silentaj blokadoj kaj plilongado de sonoj. En balbutado tiuj estas pli longaj, pli oftaj[10] kaj havas variablan kvaliton. Oni bezonas pli strebon por venki ilin per ripetado, pozicio kaj kunagado. Oni uzas subkategoriojn por ili:

  • Ripetado:[11]
    • Ripetado de vorto kun unu silabo
    • Ripetado de unua silabo de vorto
    • Ripetado de parto de silabo, kiu estas unu konsonanto en komenco de vorto
    • Pli longa ripetado, unu vorto aŭ esprimo estas ripetita
  • Pozicio:[11]
    • Aŭdebla: plilongado de unu sono
    • Silenta: la balbutanto ne sukcesas paroli dum blokado
  • Kunagado:[11]
    • Verbala: ĝi povas esti interjekcio aŭ plibonigado
    • Neverbala: videblaj aŭ aŭdeblaj kunagadoj kiel ŝmacado, kraĉotusado aŭ taŭzado de kapo.
Per tiuj volas la balbutanto eskapi aŭ malhelpi balbutantajn ciklojn.

Variableco

redakti

Severo de balbutado varias, eĉ en severaj balbutantoj. Ĝi dependas de situo, de emocioj, kaj de nekonataj faktoroj. Balbutantoj ofte parolas pli flue, kiam ili parolas kun alia persono, eĥoas, flustras, kantas, komedias, parolas al malgrandaj infanoj, aŭ parolas al mem.[12] Kontraŭe, telefonado aŭ publika parolo vekas timon, kaj plifortigas balbutadon.[13]

Emocioj kaj atitudo

redakti

Balbutado negative efikas al pensoj kaj emocioj. Oni ofte similas balbutadon al glacimonto, ĉar aŭdeblaj kaj videblaj simptomoj ofte manifestas subite en surfaco, kaj en profundo estas aliaj simptomoj, kiuj estas negativaj emocioj.[14] En balbutantoj ofte vekas negativaj emocioj kiel honto, frustrado, timo, nervozo kaj pento,[15] kaj pligrandigas premon, kiu plifortigas balbutadon. Post iu tempo tiuj povas destrui konfidon en parolo.[16] Oni ofte pensas, ke inteligento de balbutantoj estas malbone, sed tiu estas eraro. Fakte, balbutado estas sendependa de inteligento.[17] Infanoj, kiuj ricevas fruan evolvigadon, ofte havas pli bonan inteligenton, do oni povas pensi alie, ke balbutantoj havas pli bonan inteligenton.

Balbutantoj ofte projekcias ilian atitudon ekstere, do ili ofte pensas, ke oni pensas, ke ili estas nervozaj aŭ malpli inteligentaj. Ne malofte estas granda emocia ŝarĝo ripeti, havi longajn paŭsojn, aŭ probi eldiri vorton kun grimacoj. Iuj regulas ilian vivon por bezoni paroli malmultan, sed tiu kostas grandan emocian valoron, kaj kaŭzas problemojn dum laboro kaj en amrilatoj. Dum terapio ankaŭ tiuj emocioj devas pritraktitaj.[18] Az ilyen negatív érzéseknek hangsúlyt kell kapniuk a terápiában.[16]

Fluenco kaj disfluenco

redakti

Lingvaj taskoj povas igi disfuencon,[19] se ili bezonas lingvan planadon. Aŭtomata prilaboro ofte estas plenumitaj flue, ĉar ili ne bezonas kontrolitan lingvan planadon. Tiel estas kanti konatan kanton, aŭ deklami konatan poemon. Kontraŭe, spontana, kontrolita parolo aŭ laŭta legado bezonas transformadon de pensojn en vortoj, en sintaktikaj kaj prozodiaj elementoj. Iuj scienculoj pensas, ke kontrolita lingva planado ĝenerale estas malbona en balbutantoj, kontraŭe de aliuloj.[19]

Kaŭzoj

redakti

La ĉefaj faktoroj de la inklino por la balbutado estas la anomalioj de la evolvado de la parolo, la sentema nerva sistemo, la transkutimado de la maldekstramanuloj; la ĉefaj kialoj estas la daŭra anksio, la ektimo, la tomo, kaj la daŭra sentima tensio.

Scienco ne konas kialon, kiu povus esti la unua. Estas teorioj, kiuj eligas iujn faktorojn.[20] Oni montras genetikajn kialojn.[21] Krom anomalio de neŭrona organizado povas kontribui sensitiveco. Laŭ genealogioj, se unu relativo en familio balbutas, kreskas je faktoro tri la hazardo, ke ankaŭ la infano balbutos.[22] Sed oni povas havi ankaŭ balbutantajn infanojn en aliaj familioj.[23] Laŭ esploroj de ĝemeloj kontribuas ankaŭ la ĉirkaŭaĵo al balbutado.[24] Mem la genoj ne kaŭzas balbutadon, tiu bezonas alian faktoron por igi balbutadon, ekzemple streson antaŭ naskiĝado, malfrua parolevolvo, aŭ komunika preso en familio. Estas pruvaĵo, ke ĝi ofte venas kun aliaj lingvaj problemojn, lernaj malkapabloj (disleksio, disgrafio, diskalkulio kaj aliaj) aŭ mallerteco.[25] Laŭ Robert West la genetiko de balbutado povas klarigita per tiu, ke la parolo estis la lasta grava rezulto de evoluo de homo. Li estas pioniro de genetiko de balbutado.[26]

Laŭ alia teorio estas balbutado komponita tic, kiu igas per ripetado de silaboj aŭ vortoj.

Infanoj amas ripeti, kaj uzas ĝin por trankvili sin. Je pli streĉitaj ili estas, desto pli kaj pli ili ripetas; kiu estas inteligebla kaj normala realigo. Ili povas ripeti kaj kopii ĉiun konduton. Je pli streĉita estas iu, desto malpli amas li ŝanĝi. Je pli granda estas sanĝado, desto pli ripetado povas esti eligitaj. Kiam 3-jara infano plene inteligas, ke venis nova gefrato, kiu restos ĝisviva, li povas ripeti sonojn. Ripetado povas esti kondicigita, aŭtomatigita, kaj luktado kontraŭ ĝi povas plilongigi vortojn kaj malhelpi fluencon.[27]

Proporcio de seksoj povas esti klarigita per tiu, ke vira akso de hipotalamo-hipofizo-surrena glando (Hypothalamic-Pituritary-Adrenal, HPA) estas pli aktiva. Organismo de same incitate viroj igas pli kortizolon, kaj faras viron pli iniciataj, streĉitaj kaj anksiaj, ol virinioj. Tiu igas pli ripetadon ĉe ili.

En artikolo en 2010, oni trovis ligon kun balbutado kaj tri genoj: GNPTAB, GNPTG kaj NAGPA.[28]

En iuj balbutantoj, aliaj ĉirkaŭnataj faktoroj povas eligi balbutadon: cerebral palsy, fizikaj traŭmatoj kaj lernaj problemoj.[21][24]

Estas pruvoj, ke cerebro de balbutantoj enhavas strukturajn kaj funkcionalajn diferencojn. Tiuj povas esti kialoj, sed povas ankaŭ igi pri balbutado.[29][30]

Alia kialo povas esti deficitoj de aŭdado. Tiu ne signifikas, ke balbutantoj aŭdas malbone. Surduloj kaj malfacile aŭdantaj uloj tre malofte balbutas. Balbutado povas esti mitigita per maskoj, per malfruigita aŭda retrokupo (DAF), aŭ ŝanĝigita frekvencia retrokupo.

Estas pruvoj pri diferencoj de aŭda prilaboro en adultoj.[31] Dum parolado aktivigis dekstra hemisfero (kiu prilaboras emociojn) pli, kaj maldekstra aŭda krusto malpli.[20][24]

Oni sugestas modelon pri kapacitoj kaj atendoj por klarigi ŝanĝadon de balbutado. Laŭ tiu modelo, la fluenco dependas je momenta fluenco kaj atendoj de ĉirkaŭaĵo. Kapablo de fluenta parolo estas influita je pli faktoroj, emo por inklino, audxa prilaboro, deficitoj de kontinua parolo, kognitivaj kaj efektivaj problemoj. Eksteraj atendoj povas severigitaj per internaj faktoroj, malestado de memkonfido, malforta memestimado, pli malbonaj lingvaj kapabloj. Eksteraj faktoroj povas esti preso de tempo, de socioj, stresaj situoj, insisto al senmanka parolo, kaj similaj.[32] La kapacito ne estas definita, sed se la atendoj estas troaj, la kapacito ne povas konformi, kaj balbutado plifortigas.

Elformiĝado

redakti

Ĉe infanoj estas la raciono de la knaboj kaj knabinoj ĉirkaŭ 2:1. Ĉe adoltoj estas tiu raciono (viroj: virinoj) ĉirkaŭ 4:1 kaj 5:1. La neurologie malsanuloj balbutas pli ofte, ol la sanuloj.

La balbutado komencas antaŭ de la 12-a jaro de la subjekto. La duono de la babultantuloj komencis balbuti kiam ili estis inter 3 kaj 4 jaroj, kaj la 90% de la balbutantuloj balbutis, kiam estis 6 jara. Plej ofte ĝi elfalas kun la komenco de la puberto. Ĉe la knabinoj ĝi pli ofte elfalas, ol ĉe la knaboj. La balbutado de la plenkreskuloj estas malfacile korektebla.

Fizologio

redakti

Laŭ bildigantaj procedoj montris, ke dum balbutado la cerbaj procedoj ŝanĝas. Oni trovis multan diferencon inter cerbajn aktivojn ne parolante, parolante flue kaj balbutante en fluente parolantaj kaj balbutantaj uloj.[33] En balbutantuloj aktiviĝas motoraj programoj antaŭ artikulado kaj lingva procesado. Esploroj ekzamenis precipe adultoj, do oni ne scias, ĉu la trovitaj diferencoj inter balbutantuloj kaj fluente parolantaj uloj estas kialoj aŭ sekvoj de balbutado. Esploroj uzante PET montris, ke balbutantoj dum taskoj uzas pli la motorajn kaj malpli la lingvajn regionojn. Esploro pri balbutanta periodo montris per PET, ke igis granda aktiveco en grandcerbo, en cerbero kaj malgranda en aŭda centro de maldekstra hemisfero kaj fronto-temporala regiono.[34][35]

Oni montris per fMRI diferentan aktivecon en regiono de dekstra frontala operkulum, kiu respondas al estimado de tempo kaj kontribuas al fluenta parolo.[34]

Per MEG oni montris, ke en taskoj, dum oni devis rekoni unu vorton, en fluente parolantaj uloj aktiviĝis precipe occipita regiono, poste maldekstra inferior-frontala regiono, ekzemple Broca-regiono, fine motora kaj premotora regionoj. En balbutantuloj, unue aktiviĝas recipe occipita regiono, sed poste reagis motora kaj premotora regionoj antaŭ maldekstra inferior-frontala regiono.[34][35]

Oni povas montri, ke en balbutantuloj tro aktiviĝas anterior insulo, cerbero kaj bilaterala meza cerbo. Ventrala premotora krusto, Rolandic operkulum, bilaterala szenzomotora krusto kaj Heschl-heliksoj aktiviĝas tre malmulte. Parolado aktivas motoran kaj premotoran regionojn malmulte.[33]

Kunlaboro de hemisferoj

redakti

Bildigantaj procedoj pruvas teorion, ke dekstra hemisfero malhelpas paroli la maldekstran. Sed oni povas vidi diferencon nur en adultoj, kiuj balbutis en ilia tuta vivo.

Oni povas trovi anatomiajn diferencojn heliksoj de perisylviajn frontotemporalajn regionoj. En dekstra hemisfero estas pli multa blanka substanco, ankaŭ en regiono de supra temporala helikso. Oni trovis tiujn per VBM. Estas malpli blanka substanco en maldekstra malsupra arka fasko, kiu kunligas temporalajn kaj frontalajn regionojn en balbutantaj adultoj.[36] Laŭ rezultoj estas malforta la kunordigo en maldekstra hemisfero de parolprojektantaj kaj parolmovantaj regionoj. Tiu diferenco estas pli granda en virinoj. En vitoj oni povas trovi motoran kunligon dekstre.[37]

Laŭ PET ekzamenoj en fluente parolantaj uloj erstas ambaŭ hemisferoj aktivaj, sed povas pli aktiviĝi la maldekstra. En balbutantoj la pli aktiva dekstra hemisfero povas malhelpi parolproduktadon de la maldekstra. Oni mezuris per aliaj aparatoj, ke anterior frontalaj regionoj estas pli aktivaj, kaj post-rolandic malpli aktivaj.[38]

Kiam oni komparis balbutantajn kaj ne balbutantajn ulojn, trovis ambaŭflankan kreskon kaj nekutiman asimetrion en planum temporale regiono. Tiuj ekzamenoj trovis anatomiajn diferencojn en Rolandi operkuláraj kaj arkaj faskoj.[39]

Aliaj anatomiaj diferencoj

redakti

En cerbo dekstra kaj maldekstra hemisferoj komunikas per corpus callosum. La corpus callosum, la rostrum kaj la anterior media parto estas pli granda en balbutantoj, ol en fluente parolantaj uloj. Tiu povas esti sekvo de malkutima cerba aranĝado kaj povas influi rezultojn de lingvaj taskoj. Aliaj fruaj esploroj montris, ke cerbo de balbutantaj adultoj enhavas nekutiman proporcion kaj distribuon de blanka kaj griza substancoj.[40]

Dopamin

redakti

Novaj esploroj montris, ke en balbutantaj adultoj estas pli transmitteroj por dopamino, kaj trovis antagonistojn de dopamino, kiuj mildas balbutadon. Ni skribos pri tiuj poste.[35] Oni trovis trolaboron en meza cerbo en nivelo de substantia nigra, kiu disvastiĝas al ruĝa kaj subthalamicus kernoj. Tiuj kontribuas al troa produktado de dopamino.[33]

Nivelo de dopamino ne nepre signifikas pluan aktivadon, ĉar ĝi povas ankaŭ malakceli, depende de receptoroj (D1-D5).

Rekonado

redakti

Laŭ BNO estas karakteraj por balbutado la ofta plilongado kaj ripetado de elementoj de la parolado, kaj oftaj paŭzoj, kiuj rompas fluencon de la parolado, kaj tiuj simptomoj daŭras minimume tri monatoj.

Por diagnozo oni devas havi reprezentajn datojn pri fluenco de parolo, ĉar povas esti, ke la balbutantulo parolas en iuj situoj pli flue, ol alie. Por tio ankaŭ la familio estas demandita. Bonas, se estas rekordoj pri parolo en kutimaj situoj.

Nespertaj oreloj ofte ne povas rekoni karakterajn simptomojn. Tiu signifikas, ke rekonado bezonas eksperton (speech-language pathologist). Li informiĝas pri anamnezo de ĉirkaŭo de la paciento kaj direkta observado. Povas esti, ke li bezonas plian ekzamenojn.[41] Se temas pri infano, la logopediisto ekscias anamnezon interparolante kun gepatroj.[42] Li povas observi rilaton de gepatroj kaj infano, kaj aŭdi gepatran parolon. ĉefaj celoj estas trovi obstaklojn dum parolado, kaj trovi terapion.

La logopedo analizas aspektojn kaj personajn karakterojn dum parolo. Li ekzamenas per testoj multan faktorojn, kiel artojn, oftecon, daŭron, raton de obstaklojn, kaj rapidon de parolo. Aliaj faktoroj estas fluenco kaj natureco de parolo.[42] Estas testoj por mezuri severecon kaj direkton. Por infanoj estas testo nomita Ilo por prognozo de balbutado de malgrandaj infanoj. Tiu analizas anamnezon, ripetadon kaj prologadon de partojn de vortojn, oftecon de balbutado por mezuri severon de disfluenco kaj donas prognozon.[43]

Balbutado estas kompleksa perturbo kun multa faktoroj, kiu influas vivon de subjekto grave. Oni observas infanojn kaj adultojn, kaj analizas la observadon. Oni volas trovi pruvojn pri socialaj, psiĥologaj kaj emociaj signoj, kiuj povas akompani la perturbojn. Iuj ekzamenoj mezuras faktorojn kiel ankscioj, atitudo, memobservado de subjekto, kvalito de vivo, konduto kaj mentala sano.[44]

La logopedo kolektas kaj resumas informojn por fari diagnozon pri fluenca disordo, kaj priskribas terapion.

Ekspertoj povas rekoni balbutadon ankaŭ laŭ DSM-5. Plej nova DSM-5 nomas evolvan balbutadon per vortoj Perturbo de fluenco de parolado komencita en infaneco (balbutado). Por balbutado komencita en adulteco estas nomo Perturbo de fluenco de parolado komencita en adulteco. La Amerika Psiĥologia Asocio perturbis la profesion per ĝiaj publikoj, do fluenco kaj disfluenco ne estis korekte difinitaj.

Klasifikado

redakti

Evolva balbutado iĝas dum tempo kiam infano lernas paroli.

Aliaj perturboj povas havi similajn simptomojn: aŭtismo, taĥilalio, Parkinsona malsano, esenciala tremor, palilaia, sardona difonio, mutismo, kaj socialaj ankscioj.

Evolva balbutado

redakti

Balbutado estas precipe evolva perturbo, kiu igas dum infaneco. El tiuj infanoj balbutas 20% ankaŭ in adulteco.[45][46] Pleje balbutado manifestiĝas ĉirkaŭ en 30 monata aĝo (kiu signifikas ĉirkaŭ du kaj duono da jaroj).[47] La simptomoj estas variaj, komence estas karakteraj ripetado de vortoj kaj silaboj, sekondaraj simptomoj (ankscioj, evitado, fuĝo) malestas.[48] Plimulto de infanoj konas pri paŭzoj.[48] La simptomoj povas esti epizodaj, kaj balbutandaj periodoj povas esti sekvitaj per pli fluentaj periodoj.[49]

Dum infaneco balbutado ofte malaperas,[45] sed iufoje el facilaj kaj trankvilaj ripetadoj iĝas pli streĉa kaj forta balbutado; iĝas ankaŭ obstakloj kaj plilonĝigadoj.[48] Laŭ iuj teorioj, ankaŭ parentoj povas influi balbutadon. Iuj sugestoj estas pensitaj helpantaj, sed ili malhelpas paroli la infanon. Tiel estas ekzemple: Diru ankoraŭfoje; malrapidu; aŭ ŝpiru profunde. Tiuj sugestoj igas angstojn, kiuj plifortas balbutadon.[50] Per tiu komenciĝas malvirta ciklo de balbutado. Poste igas norvozaj sekondaraj simptomoj. Iuj scias, ke ili balbutas, do ili nomiĝas ilin balbutantoj. Per tiu ili pligrandigas iliajn angstojn, perturbon kaj honto. Estas ankaŭ netipaj formoj, ekzemple subite ne povi paroli. La infano ne povas eldiri ankaŭ la unuan voĉon, kaj akompanite kun konscia frustrado.[51] Estas alia formo, kiu ripetas oftajn vortojn kaj esprimojn sen sekondaraj simptomoj.[52]

Multa de infanetoj balbutas dum lernado de parolo. Pleje tiu balbutado malaperas, kaj la infano parolas flue. Oni konsideras tiun balbutadon parto de parollernado, kaj nomiĝas tiun kiel nefluan parolon kaj evolva balbutado. Dum lernado de parolo, ili ripetas voĉojn, silabojn, kaj vortojn; ili hezitas diri vortojn; ili komutas voĉojn, anstataŭas voĉojn, eldiras vortojn malĝuste kaj ne povas eldiri iujn voĉojn. Pleje estas tiuj ripetadoj facilaj, sed balbutado fluktuas facile dum elĉerpado, zorgoj aŭ ŝterco, Balbutado estas iĝi el neuropsiĥologaj kialoj. Neŭrogena balbutado estas perturbo de fluenco, kiu malhelpas normalan fluentan parolon. La ulo parolas fragmente aŭ hezitante, eldirante iujn vortojn malfacile, sed sen peno aŭ sufero. Ĝi iĝas post malsano aŭ lezio de centrala nerva sistemo. Tiuj koncernas spinon, kruston, regionoj sub krusto, cerbeton kaj regionojn de blanka substanco.[53]

Akirita balbutado

redakti

Estas pli rare, ke adulto komencas balbuti post neŭrologa traŭmo. Tiu povas igi per lezio de kapo, tumoro, stroko, aŭ uzado de drogoj. Ĝiaj simptomoj estas aliaj: la ulo ripetas partojn de vortojn aŭ voĉojn, sekondaraj simptomoj malestas. Teĥnikoj, kiuj helpas en kazo de evolva balbutado, ne uzas en akirita balbutado.[45][46][54]

Psiĥogena balbutado povas ekiĝi el psika traŭmo aŭ fizika lezio. Ĝi havas homogenajn simptomojn: balbutado komenciĝas subite, kaj ne influas variaj situoj. Oni povas trovi la eventon, kiu eligis ĝin. Ĝi estas karakterizita per ĉagrenoj kaj malgranda konscio de la ulo.[55]

Terapio

redakti

Oni ne havas unu metodon por terapii balbutadon, do oni bezonas logopedian ekzamenojn. Celo estas, ke la balbutanto povu pli bene kontroli lian parolon.[56]

Multa terapioj celas lernajn strategiojn por malkreski balbutadon per pli malrapida parolo kaj kontroloado de spirado per grada evolvigado. Komence oni uzas unusilabajn vortojn, poste pli kaj pli longajn vortojn, esprimojn kaj fine longajn frazojn.

Pli terapioj helpas terapii anksciojn.

Metodo nomita komprenebla solvo celas atitudon al parolado, kaj minimas efikon de balbutado al vivo.[57]

Parolterapio estas advantaĝa kaj efika por ĉiu balbutanto sendepende de aĝo.[58]

Logopoediistoj instruas iliajn klientojn atendi kaj gvidi ilian parolritmon. Balbutantoj lernas eldiri vortojn pli malrapide kaj malpli forte. Ili devas ankaŭ lerni atendon kaj regadon de spirado. Komence la balbutanto devas elparoli mallongajn frazojn kaj esprimojn tre malrapide. Poste la tempo igas pli rapida, frazoj pli longaj kaj situoj pli diversaj, ĝis kiam parolo igas natura kaj flua. Laŭ esploristoj la lagopediisto devas ekzameni en ĉiu tri monatoj, ĉu lia elektita metodo estas la plej bona.

Post fino de terapio oni devus sekvi liajn klientojn, por ke ilia balbutado ne rekomencigu.[59]

Hipnoto

redakti

Oni uzas ankaŭ metodojon kiel hipnoton kaj relaksadon. La balbutanto lernas sugesti mem, per kiu malkreskas timo de parolo. Relaksado helpas venki spasmajn movojn.[60]

Laŭ hipnorelaksado traŭmatoj kaj konfliktoj, kiuj eligis balbutadon, estas ekskluditaj el konscio. Per hipnorelaksado oni povas ekkonscii ilin, kaj reagi al ili.[60][61]

Terapio por formado de ruleblo

redakti

Tiu terapio estas alternative nomita kiel Parolu pli fluente; Plilongigita parolo; aŭ Kohera parolo. Ĝi instruas stiradon de spirado, de artikulacio kaj parolorganoj per operanta kondicionado.[62] Balbutantoj lernas malrapidi ilian parolritmon per plilongado de vokaloj kaj konsonantoj, kaj uzas teĥnikojn por malkreski malhelpojn, ekzemple kontinua fluo de aero kaj mola parolkontakto. Rezulto estas fluenta, sed malrapida kaj monotona parolo. Per lernado de tiuj metodoj la balbutanto povas plibonigi lian parolon. Poste li lernas uzi tiun parolon ekster de parolkliniko. Ofte la intonado ne aŭdiĝas natura ankaŭ post fino de terapio. Oni ofte devas ekzercii du aŭ tri semajnojn en parolkliniko en grupo. Simila metodo estas CAMPERDOWN, kiu bezonas pli mallongan tempon.[62]

Modifika terapio

redakti

Kontraŭe de aliaj metodoj, modifika terapio ne celas malaperigi balbutadon. Ĝi precipe volas akceptigi balbutadon. Per tiu ĝi malkreskas anksciojn kaj timon, kaj per tiuj malkreski balbutadon.[63] Ĝi estis popularigita per Charles Van Riper en 1973, kaj li nomis ĝin kiel ferma modifika teĥniko. Tiu indirekta metodo ne nepre povas malkreski balbutadon.[62] Ennek ellenére a pácienstől függően a terápia hatástalan is lehet.[64]

Teĥnikaj iloj

redakti
  • Malfruigita aŭda retrokuplo
  • Aŭda retrokuplo per ŝanĝigita frekvenco
  • Maskita aŭda retrokuplo[60]

Oni uzas ŝanĝigitan aŭdan retrokuplon ekde pli ol 50 jare.[65] Tiu metodo retrosonas voĉon ŝanĝigite. La balbutanto povas paroli kun alia persono; li povas paroli ne aŭdante sian voĉon; oni povas retrokupli lian voĉon (malfruigita aŭda retrokuplo) aŭ retrokuplas en alia frekvenco (aŭda retrokuplo per ŝanĝigita frekvenco). Tiuj metodoj ne povas helpi al ĉiu balbutanoj.[66] Laŭ ekzameno en 2006, tiuj metodoj ne povis elteni deziritajn kriterion, ekzemple ĉeestantan kontrolan grupon.[67]

Intenziva terapio

redakti

Intenziva terapio estis komencita per Vinczéné Bíró Etelka. Optima aĝo estas inter 5 kaj 6 jaroj. Oni terapias ambulante infanojn kvare en unu semajno dum unu jaro, ĉar tiu estas tro frekventa al familioj. Oni evolvas la infanojn komplekse, ĝi ankaŭ evolvas moviĝadon kaj ritmon. Parto estas psika terapio, kiu celas kreskon de memfido kaj mildigon de paroltimon. Ĝi bezonas helpon de gepatroj.[60][61]

Ludoterapio

redakti

En ludoterapio, la infano povas esprimi sin senvorte, nur per lia ludo. Li povas diri per ludo liajn pensojn, dezirojn, traŭmojn, emociojn, timojn. Koheroj inter simptomoj estas kompreneblaj per elektado de temoj. Per ekkonsciado de tiuj interligoj oni povas mildigi simptomojn. Celo estas ankaŭ evolvado de personeco.[68]

Artoterapio

redakti

Simile la ludoterapio, la infano eksprimas lin senvorte, sed per artoj. Per efiko de artoj ŝanĝigas personecon, per kiu timo de parolo estas vincebla. Partoj estas muziko, moviĝado kaj desegnado.[69][70]

En rituala terapio, balbutantoj desegnas kaj ludas per movoj iliajn problemojn. Por infanoj adaptis Lajos Péter kaj Rudas Zsuzsanna.[71]

Kompleksa terapio

redakti

Kompleksa terapio enhavas medicinajn, psikajn, kaj logopediajn metodojn. Oni npovas uzi ĝin ekde 8 jara aĝo. Ĝi komencas per eksploratora parto kaj el terapio mem. Laŭ medicinaj kaj psikaj eksploroj oni povas rekoni balbutadon, kiun oni terapias.[72]

Neniam plu balbuti

redakti

Metodo de Dr. Martin F. Schwartz celas ventiladon, per kiu oni pasive ellasas aeron. Ĝi similas al sporto, oni devas havi motivon, insiston kaj devas fari ĝin ofte por sukcesi. Oni trejnas malgrandajn muskolojn. Ĝi povis helpi al 90% de partoprenantoj.[60][61]

Venku vian balbutadon

redakti

La hejmpaĝo helpas per interreta kurso. Balbutantoj povas memstare ekzercii. La kurso gvidas ilin per dek libroj, kiuj enhavas multajn temojn, ekzemple sekreto de fluenta parolo, timo de parolo kaj libera parolo.[60][61]

Medikamentoj

redakti

La U.S. Food and Drug Administration (FDA) ne permesas uzi medikamentojn senpere kontraŭ balbutado, ĉar ili longatempe uzite havas nedezirindajn efikojn.[73] Estas medikamentoj, kiuj eble povas helpi kontraŭ balbutado kaj al infanoj kaj al adultoj. Iuj medikamentoj havas pruvitan efikon kontraŭ balbutado, al kiuj apartenas benzodiazepinoj, antikonvulzivaj drogoj, antidepresantoj, antipsiĥotikoj, antihipertenzivaj medikamentoj kaj dopamin antagonistoj.[74][75] Teoriaj efikoj estas fundamentitaj en 2006, sed estis nur unu eksploro sen eraroj, kiu montris malkreskadon de balbutado je 5%.[74][76] Potencialaj nedeziritaj efikoj[77] estas dikiĝo, seksualaj anomaloj kaj kreskado de sangopreso. Nova medikamento estas pagoklon, kiu havas pli mildaj nedeziritajn efikojn, kiel kapdoloro kaj laceco.[78]

Memhelpaj grupoj

redakti

Memhelpaj grupoj estas popularaj inter balbutantoj kaj ekspertoj. Oni povas trovi tie forumon, trovi terapiojn, konsolantojn, kuraĝantojn, helpantojn kaj amikojn. Tiuj grupoj baziĝas sur la ideo, ke oni ne povas garantii sanigadon el balbutado, do la plej bona strategio estas, ke oni ne pensas al balbutado.[73] Tiuj grupoj ofte opinias, ke balbutado estas psika kaj ne fizika problemo.[79]

Psika pripenso

redakti

Estas ankaŭ metodoj, kiuj bazas sur psika pripensado.[80] Oni uzas psiĥoterapion, kaj kognitivajn metodojn. Sociologia pripensado havas teorion, ke grupoj subtenas balbutadon per normoj.[81] Psiĥonanalizo[82] kaj hipnoterapio estas ankaŭ alternativoj.[83][84][85]

Terapio per spirado

redakti

Estas metodoj, kiuj bazas sur observado kaj stirado de spirado. Per ventra spirado oni povas pli bene stiri lian parolon. Tiuj estas, ekzemple, McGuire[86] kaj Starfish projektoj.

Prognozo

redakti

Ĉe etaj infanoj la prognozo estas bona. En du jaroj, ĉe 65% de ili balbutado ĉesas spontane.[87][88] Ĝis adolesko ĉe 74% de ili ĝi ĉesas.[62] Tiuj racioj estas ĉe knabinoj pli grandaj.[62][89] Ankaŭ frua evolvado povas multe helpi.[90] Kiam balbutado stabiliziĝas, aŭ aperas sekundaraj simptomoj, prognozo iĝas malpli bona;[90] en 5 jaroj nur ĉe 18% ĉesas balbutado spontane,[91] sed terapioj povas ĉesigi ĝin.[90]

Adultoj havas malbonan ŝancon por plene ĉesi balbutadon.[62] Oni povas nur esperi, ke terapioj mildas aŭ rarigas lian balbutadon, sed eblas, ke nenio helpas.[90]

Emociaj sekvoj ligiĝas per anksioj al balbutado. Tipe tiuj limitiĝas al situoj, en kiuj oni paroli devas, kaj anksioj ĉesas, se balbutado mildiĝas spontane. Estis supozoj, ke ligiĝas ĝeneralaj anksioj, traŭmoj, malbona inteligento aŭ personeco, sed eksploroj ne povis pruvi tiujn hipotezojn.

Epidemiologio

redakti

Estas 5% rato de tiuj homoj, kiuj iam balbutis en ilia vivo, aŭ nune estas balbutantoj.[92] Oni trovis, ke virtoj balbutas 2-5-oble pli ol virinoj,[46][93][94] sed oni ne havas ankaŭ teoriojn, kial.[95] Balbutado komencas pleje en frua infaneco, kaj 2,5% de infanoj pli junaj ol 5 jaroj balbutas.[96][97] Tiam estas rato de seksoj 1:1. Poste tiu rato komencas kreski por maladvantaĝo de knaboj; en jaro, kiam ili igas 5 jaraj, knaboj kaj knabinoj havas ratojn je 2:1;[94][97] 6 jare tiu estas 3:1; 10 jare estas 5:1.[90] Knabinoj pli ofte ĉesas balbuti ol knaboj.[62] Pro spontana ĉesado (65-75%)[93][98] 1% plena popolo balbutas.[46][99]

En komenco kaj mezo de 20-a jarcento estis populara eksplori balbutadon en kulturoj. Wendell Johnson asertis, ke kialoj de balbutado estas anksoj de patrino kaj kulturalaj postuloj. Li asertis, ke ĉe iuj indianaj triboj neniu balbutas, kaj ili ne havas vorton por balbutado. Oni trovis neniun signon por tiu, kaj montriĝis, ke Wendell ne havis iun esploron kiu povus subteni lian teorion; do oni ekskludis kulturajn kialojn. En 21-a jarcento iuj pensas, ke balbutado estas plene sendependa de raso aŭ kulturo,[90] kaj globale la 1% de popolo kaj 5% de malgrandaj infanoj balbutas.[46] Amerikana esploro subtenas tiun.[96][97] Aliaj esploroj trovis diferencon, ekzemple laŭ E. Cooper kaj E. Cooper estas balbutado pli ofta ĉe nigra popolo. (Cooper & Cooper, 1993:197). Mark Onslow referis al esploro kun (N=119367) participiantoj,[100] ke afroamerikanoj balbutas pli ofte ol aliaj sociaj grupoj.[101]

Oni pleje esploris en Eŭropo kaj Nordameriko, kaj oni trovis 1% (Bloodtein, 1995. A Handbook on Stuttering). Oni faris malpli esploron en Afriko, sed tiuj montras, ke en Okcidentafriko balbutado estas tre ofta, 5%, 6%, aŭ 9% en plena popolo.[102] En multa regionoj estas tre malmulta aŭ neniu esplorado. En Ĉino neniu esploris balbutadon. Iuj pensas, ke balbutado estas tre rara en Ĉinio.[103]

Ĉarto de rajtoj kaj responsoj por balbutantoj

redakti
  • Rajto balbuti ĝis la flueca nivelo de via elekto kaj kapablo.
  • Rajto komuniki kaj aŭskultiĝi sendepende de via balbutnivelo.
  • Rajto al digno kaj respekto fare de individuoj, grupoj, instancoj, kaj gazetaro sendepende de via balbutnivelo.
  • Rajto havi leĝajn rajtojn samkiel aliaj civitanoj havas, sendepende de via balbutnivelo.
  • Rajto rebonigi dokumentitajn mistraktojn de digno respekto leĝo.
  • Rajto plene informiĝi pri terapio, inkluzive de probableco de sukceso malsukceso kaj refalo.
  • Rajti ricevi terapion taŭgan al siaj propraj bezonoj de profesiaj pribalbutaj terapiistoj.
  • Rajto elekti kaj partopreni en terapio, rajto malelekti kaj malpartopreni, rajto ŝanĝi terapiistojn, senantaŭjuĝe, senpune.
  • Responso kompreni ke aŭskultantoj povas esti subinformitaj pri balbutado aŭ povas malsamopinii pri balbutado.
  • Responso diferencigi aŭskultantajn reagojn kiuj rezultas el manko de scioj pri balbutado (surprizo, mishelpaj komentoj, ks), disde reagoj kiuj rezultas el manko de respekto kaj justeco (mokado, tiranado, diskriminacio, ks).
  • Responso informi aŭskultantojn se vi bezonas pli da tempo por komuniki.
  • Responso komenci profesian terapion, malferme kunlaboreme honore.
  • Responso provi venki, bonhumore kaj realisme, viajn pro-balbutajn problemojn en via vivo.
  • Responso laŭeble helpi eduki la publikon pri balbutado kaj ĝiaj sekvoj.
  • Responso opinii kaj trakti aliulojn juste digne respektoplene sendepende de la aliulaj handikaptaĵoj.

Konsiloj pri maloftigo de balbutado

redakti

Estas pluraj metodoj, kaj plena solvaĵo estas malfacila kaj varia laŭ homo, sed jen kelkaj konsiloj:

  • Staru memfide kaj malstreĉe; kaj ne evitu la okulojn de aliaj se eble
  • Pensu pri la frazo, ne pri la balbuto mem, nek pri la aŭskultantaro
  • Spiru bone, neniam provu paroli sen aero en la pulmoj
  • Nepre parolu malrapide; kaj ne tre softe se eble
  • Kontaktoj de la lango estu molaj kaj flue arigitaj

La korektado de la balbutado estas en la infanaĝo facila, en adoltaĝo malfacila, aŭ neebla. La subjektoj multe suferas pro ilia paroleraro, do ili ellaboris multan metodon.

Balbutado de bilingvuloj

redakti

Bilingvuloj estas homoj, kiuj povas komuniki en du lingvoj ekde ilia eta infaneco, al kiuj ili povas lerni aliajn lingvojn. Bilingveco povas influi balbutadon. Oni povas konkludi al balbutado, aŭdante tiujn:

  • La infano miksas lingvojn en unu frazo. Tiu estas normala, kiu helpas evolvi lingvon, sed povas kaŭzi fluencajn problemojn.[104]
  • Li serĉas vortojn por eksprimi liajn pensojn, kiu haltas parolon.[104]
  • La gramatiko ne estas same evolvita en la du lingvoj, do li povas uzi ne tial kompleksajn frazojn en unu lingvo kiel en la alia. Li povas ankaŭ erari.[104]

Balbutado povas manifestiĝi en unu lingvo alie ol en alia, ĉar lingvoj havas aliajn morfologion. Ĝi povas esti pli severa aŭ milda en unu lingvo ol en alia.[105]

Balbutado de bilingvuloj estas populara temo. Oni ankaŭ esploras multe diferencojn de balbutado en malsamaj lingvoj. Ekzemple estas esploro, kiu trovis, ke bilingvuloj, kiujn unu lingvo estas la Angla, balbutas pli ofte ol unulingvuloj, kiujn gepatra lingvo estas la Angla, kaj ili sanigas el balbutado malpli ofte ol unulingvuloj.[106] Alia esploro ne montris diferentajn ratojn en la du grupo, sed ĝia metodo estas diskutebla.[107] Oni parolas pri enigma rilato de bilingveco kaj balbutado,[108] ĉar la datoj estas kontraŭdiraj. La temo estas kompleksa, kaj stimulas al novaj eksploroj pri ligo de bilingveco kaj balbutado.

Balbutado en populara kulturo

redakti

Muzikisto de ĵaza grupo Eurodance, Scatman John skribis kanton kun titolo „Scatman (Ski Ba Bop Ba Dop Bop)” por helpi balbutantajn infanojn. Ankaŭ Scatman (naskite John Paul Larkin) estis balbutanto, gajnis la Annie Glenn Award de American Speech-Language-Hearing Association, por helpo por komunumo de balbutantoj.[109]

Karaktero Arkwright en Open All Hours balbutis, kiun uzis la serio multfoje. Karakteroj Reginald Barclay en kaj imperiestro Claudius en serio de Robert Graves estas balbutantoj, kiuj venkas ilian balbutadon.

Porky Pig el Looney Tunes estas konita kun lia balbutado. Li diras konitan frazon de serio ("Th-th-th-that's all, folks!"). Li balbutas, ĉar ankaŭ lia voĉo, Joe Dougherty balbutis. Sed tiu pligrandigis tempon por fari ĉapitrojn, do producero Warner Bros anstataŭigis Dougherty kun Mel Blanc.

Keswick el serio T.U.F.F. Puppy balbutas.

En filmo Primal Fear, Aaron estas balbutanta timema messervanto, kiu estas akuzita per mortigo de influa episkopo.

Barata filmo film Su.. Su... Sudhi Vathmeekam kun Jayasurya montras tutan vivon de balbutanto, kiu venkas problemojn kaŭzitajn de lia balbutado.

Rusa filmo Sheep & Wolves estas Skinny balbutanta lupo.

Hungara roka grupo Supernem havas kanton kun titolo "K-k-kétszer" (D-d-duoble).

Historio

redakti
 
Lewis Carroll, verkinto de Alico en Mirlando, estis nekapabla iĝi pastro pro sia balbutado. Kaj li kaj liaj gefratoj balbutis. Responde li skribis jenan poemon : Lernu bone vian gramatikon / Kaj neniam balbutu / Skribu bone kaj bonorde / Kaj dolĉe kantu / Trinku teon, ne kafon; Neniam manĝu tofio / Manĝu panon kun butero / Ankoraŭ unu fojon ne balbutu.

Oni estas interesita je balbutado pro konduto kaj nekutima sonoro. Oni ofte ridas pri balbutantoj, aŭ diskriminas ilin alie. Oni skribis pri balbutantoj, ekzemple pri Demosteno, kiu terapiis mem sukcese, por paroli tre bone por defendi lian riĉan heredon. Li parolis kun ŝtonetoj en mundo.[110] Li kriis pli sonorante, ol maro. Poste li iĝis oratoro. Laŭ Talmudo ankaŭ Moseo balbutis, ĉar oni metis ardan karbonon en lia mundo. Li parolis malrapide kaj hezite.(Exodus 4, v.10)[110]

Lia familio ne lasis Klaŭdion en publiko por lia malsano, al kiu apartenas tremado kaj balbutado.[110] Li sukcesis travivi lian familion, kaj iĝi imperiestro.

En mezepoko oni pensis kun Galeno, ke "kvar sukoj": sango, ŝlimo, flava galo kaj nigra galo necesas esti en ekvilibro por saneco. Hieronymus Mercurialis, itala kuracisto kaj lingvisto skribis pri liaj metodoj en 16a jarcento. Li traktis pri ŝanĝo de dieto, libido de viroj, vomado kaj balbutado. Li pensis, ke timo kaŭzas balbutadon, do li donis variajn ratojn por eviti tiun. Manipulado de humoroj remanis la plej populara kuraca metodo ĝis 18a jarcento.[111]

 
Notker Balbulus en mezepoka manuskripto

En 18a jarcento oni komencis uzi variajn operaciojn por kuraci balbutadon. Oni tranĉis la lingvon, kurtis uvulon, forigis tonsilojn, detranĉis muskolojn aŭ nervojn, kaj ne sukcesis, aŭ eĉ mortigis lian pacienton. Oni eksperimentis per operacioj ankaŭ en 19a jarcento. Jean Itard metis etajn orajn platojn kun branĉoj por trejni malfortajn muskolojn.[110]

Giovanni Morgagni itala patologo skribis, ke laŭ aŭtopsioj hiohido de balbutantoj havas alian formon. Notker (c. 840–912) estis benediktano de la abatejo en Sankt Gallen. Li terapiis mem.

Brita reĝo Georgo la 6-a Georgo la 6-a balbutis. Lia plej bona logopediisto estis Lionel Logue. Pri tiutemas filmo The King's Speech (2010). Scenaron skribis David Seidler, kiu mem balbutis ĝis aĝo de 16.

Ankaŭ Winston Churchill batalis kontraŭ balbutado. Kvankam li asertis, ke balbutado asekuras atendon de aŭdantoj,[112] ĝi mansis granda problemo. Lia sekretario, Phyllis Moir skribis en lia libro, ke Winston Churchill estis denaska balbutanto. Louis J. Alber, kiu helpis al li dum lia Amerika vojo, skribis en The American Mercury 55. ke Churchill ne povis eldiri ĉiun kiun li volis, ĉar li komencis balbuti. Alber skribis ankaŭ, ke Churchill havis ankaŭ dislalion, kaj ambaŭ prononcaj problemoj estis okazita per abnormaloj de lia palato. Nur lia elteno helpis lin por iĝi granda oratoro.

Ankaŭ la popolo uzis praktikojn kontraŭ balbutado, kiuj estis superstiĉoj. Ekzemple la balbutanto devis trinki akvon el helika ŝelo, esti frapita en lia vizaĝo kiam estas nebula, aŭ fortigi lian lingvon.[113] Oni uzis ankaŭ variajn herbojn. Estis ankaŭ kredoj, kiujn la scienco kontraŭis. Ekzemple, la bebo estis tro multe ĉikanita, ne taŭge mamnutrigita, aŭ li rigardis sin en spegulo. Aliaj estas, ke oni tondis hararon de balbutanto pli frue ol li komencis paroli, aŭ li havis tro malgrandan lingvon. Se oni trovis neniun kialon, li diris, ke diablo kaŭzis ĝin.[113]

Iuj balbutantoj partoprenas en movadoj de malkapabluloj, kaj identiĝas sin ankaŭ per ilia balbutado.[114][115] Defenda ministro de Britio fondis Defendan Reton Kontraŭ Balbutado, kiu helpas balbutantajn membrojn de la armeo kaj oficistojn, kaj per tiu rimarki pri balbutado.[116]

Fontoj

redakti
  1. ↑ 1,0 1,1 [Carlson, N. (2013). Human Communication. In Physiology of behavior (11th ed., pp. 497–500). Boston: Allyn and Bacon.]
  2. ↑ "11 Facts About Stuttering". Archived from the original on 19 July 2014. Retrieved 15 July 2014. https://www.dosomething.org/facts/11-facts-about-stuttering
  3. ↑ Stuttering Foundation https://www.stutteringhelp.org/differential-diagnosisThe[rompita ligilo]Ŝablono:Halott link
  4. ↑ Stuttered Speech Syndrome | Stuttered Speech Syndrome (en-US). stutteredspeechsyndrome.com. Alirita 2018-05-19 .
  5. ↑ Bowen, Caroline. Information for Families: Stuttering - What can be done about it? (en-gb). speech-language-therapy.com. Alirita 2018-05-19 .
  6. ↑ 6,0 6,1 Ashurst, John V. (2011-10-01). “Developmental and Persistent Developmental Stuttering: An Overview for Primary Care Physicians”, The Journal of the American Osteopathic Association (en) 111 (10), p. 576–580. doi:10.7556/jaoa.2011.111.10.576. 
  7. ↑ Dr. Kétly László: A család egészsége. Dante kiadás, Budapest, 1928.
  8. ↑ Ptok, M., Natke, U. & Oertle, H. M. Stottern – Pathogenese und Therapie. In: Deutsches Ärzteblatt, 18, A1216-1221. http://www.aerzteblatt.de/v4/archiv/artikel.asp?id=51277
  9. ↑ Stachelski, D.J.: Information on Stuttering.
  10. ↑ Ŝablono:CitLib
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Teesson, Kathryn; Mark (2003-08-01). “The Lidcombe Behavioral Data Language of Stuttering”, Journal of Speech, Language, and Hearing Research (en) 46 (4), p. 1009–1015. doi:10.1044/1092-4388(2003/078). 
  12. ↑ Ŝablono:CitLib
  13. ↑ Ŝablono:CitLib
  14. ↑ Ŝablono:CitLib
  15. ↑ Ŝablono:CitLib
  16. ↑ 16,0 16,1 Ŝablono:CitLib
  17. ↑ "Stuttering Children More Intelligent According to New Study [Video · Guardian Liberty Voice]", Guardian Liberty Voice, 2013-08-26. Kontrolita 2018-05-19. (en-US)
  18. ↑ Pollack, Andrew, "To Fight Stuttering, Doctors Look at the Brain", The New York Times, 2006-09-12. Kontrolita 2018-05-19. (en-US)
  19. ↑ 19,0 19,1 Sandak, Rebecca (2000-08). “Stuttering: a view from neuroimaging”, The Lancet (English) 356 (9228), p. 445–446. doi:10.1016/S0140-6736(00)02547-2. 
  20. ↑ 20,0 20,1 (2002-4) “Stuttering: incidence and causes”, Developmental Medicine and Child Neurology 44 (4), p. 278–281. 
  21. ↑ 21,0 21,1 Ŝablono:CitLib
  22. ↑ Ŝablono:CitLib
  23. ↑ Ŝablono:CitLib
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 Ŝablono:CitLib
  25. ↑ Ŝablono:CitLib
  26. ↑ West, R.; Nelson, S.; Berry, M. (1939). "The heredity of stuttering". Quarterly Journal of Speech. 25 (1): 23–30. doi:10.1080/00335633909380434.
  27. ↑ Stammering (Stuttering) A Complex Vocal Tic, Patricia Sims, Kindle version 2014
  28. ↑ "Genetic Mutations Linked to Stuttering", WebMD. Kontrolita 2018-05-19. (en-US)
  29. ↑ Watkins, Kate E.; Steve (2008-1). “Structural and functional abnormalities of the motor system in developmental stuttering”, Brain: A Journal of Neurology 131 (Pt 1), p. 50–59. doi:10.1093/brain/awm241. 
  30. ↑ Soo-Eun, Chang (2007). "Brain anatomy differences in childhood stuttering". NeuroImage.
  31. ↑ Ŝablono:CitLib
  32. ↑ Ŝablono:CitLib
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 Watkins, K. E.; S. (2007-12-03). “Structural and functional abnormalities of the motor system in developmental stuttering”, Brain 131 (1), p. 50–59. doi:10.1093/brain/awm241. 
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 doi10.1016/s0140-6736(00)02547-2
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 Bloodstein, Oliver. "Handbook on Stuttering". p.142. 2007.
  36. ↑ Chang SE, Erickson KI, Ambrose NG, Hasegawa-Johnson MA, Ludlow CL (February 2008). "Brain anatomy differences in childhood stuttering". NeuroImage. 39 (3): 1333–44. doi:10.1016/j.neuroimage.2007.09.067. PMC 2731627 . PMID 18023366.
  37. ↑ Chang, S.-E. (2013-10-16). “Neural network connectivity differences in children who stutter”, Brain 136 (12), p. 3709–3726. doi:10.1093/brain/awt275. 
  38. ↑ (1997-05-01) “Altered patterns of cerebral activity during speech and language production in developmental stuttering. An H2(15)O positron emission tomography study”, Brain 120 (5), p. 761–784. doi:10.1093/brain/120.5.761. 
  39. ↑ (1983-10) “Wild Blue YonderWild Blue YonderLeftonL. A.Psychology (2nd Ed.). Boston, MA: Allyn & Bacon, 1982, 748 + xviii pp.Wild Blue YonderPettijohnT. F.Instructor's resource manual to accompany Lefton's Psychology (2nd Ed.). Boston, MA: Allyn & Bacon, 1982, 191 + xxiv pp. (100-slide package also available to adopters.)Wild Blue YonderValvatneL.A1, 200-item test booklet to accompany Lefton's Psychology (2nd Ed.). Boston, MA: Allyn & Bacon, 1982.Wild Blue YonderValvatneL.Keeping Pace: An active reading study guide to accompany Lefton's Psychology (2nd Ed.). Boston, MA: Allyn & Bacon, 1982, 351 + xii pp.”, Teaching of Psychology 10 (3), p. 188–189. doi:10.1207/s15328023top1003_29. 
  40. ↑ McGaughey, Steve (2011-12-16). "Stuttering starts in the brain". Futurity. Archivedfrom the original on 2013-04-24. Retrieved 2014-05-12.
  41. ↑ Stuttering Foundation
  42. ↑ 42,0 42,1 Center for International Rehabilitation Research Information & Exchange - Rehabilitation Science - University at Buffalo (angle). cirrie.buffalo.edu. Arkivita el la originalo je 2013-11-10. Alirita 2018-05-19 . Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2013-11-10. Alirita 2019-07-13 .
  43. ↑ Center for International Rehabilitation Research Information & Exchange - Rehabilitation Science - University at Buffalo (angle). sphhp.buffalo.edu. Arkivita el la originalo je 2017-06-25. Alirita 2018-05-19 . https://web.archive.org/web/20131110190444/http://cirrie.buffalo.edu/encyclopedia/en/article/158/
  44. ↑ University, La Trobe. Trobe University School of Human Communication Disorders (angle). www.latrobe.edu.au. Alirita 2018-05-19 .[rompita ligilo]Ŝablono:Halott link
  45. ↑ 45,0 45,1 45,2 (2002-05-22) “Stuttering: incidence and causes”, Developmental Medicine and Child Neurology 44 (04), p. 278. doi:10.1017/s0012162201002067.  [rompita ligilo]
  46. ↑ 46,0 46,1 46,2 46,3 46,4 Craig, A (2005-03). “The epidemiology of stuttering: The need for reliable estimates of prevalence and anxiety levels over the lifespan”, Advances in Speech Language Pathology 7 (1), p. 41–46. doi:10.1080/14417040500055060. 
  47. ↑ Yairi, Ehud (1992-08-01). “Onset of Stuttering in Preschool Children”, Journal of Speech Language and Hearing Research 35 (4), p. 782. doi:10.1044/jshr.3504.782. 
  48. ↑ 48,0 48,1 48,2 Ward 2006, p. 13
  49. ↑ Ward 2006, pp. 114–5
  50. ↑ Ward 2006, pp. 13, 115
  51. ↑ Ward 2006, pp. 115–116 Ward, David (2006). Stuttering and Cluttering: Frameworks for understanding treatment. Hove and New York City: Psychology Press. (ISBN 9781841693347).
  52. ↑ Ward 2006, pp. 117–119 Ward, David (2006). Stuttering and Cluttering: Frameworks for understanding treatment. Hove and New York City: Psychology Press. (ISBN 9781841693347).
  53. ↑ Carlson, N. (2013). Human Communication. In Physiology of behavior (11th ed., pp. 497–500). Boston: Allyn and Bacon
  54. ↑ Ward 2006, pp. 4, 332–335 Ward, David (2006). Stuttering and Cluttering: Frameworks for understanding treatment. Hove and New York City: Psychology Press. (ISBN 9781841693347).
  55. ↑ Ward 2006, pp. 4, 332, 335–337 Ward, David (2006). Stuttering and Cluttering: Frameworks for understanding treatment. Hove and New York City: Psychology Press. (ISBN 9781841693347).
  56. ↑ (2015-12-01) “Stuttering Enigma”, ASHA Leader 20 (12), p. 6. doi:10.1044/leader.in2.20122015.6. 
  57. ↑ Ŝablono:CitLib
  58. ↑ (2015-04-01) “Insurers: Pay Attention to Efficacy Research on Stuttering Treatment”, ASHA Leader 20 (4), p. 7. doi:10.1044/leader.in4.20042015.7. 
  59. ↑ (2014-10-01) “More on Stuttering and Suicide”, ASHA Leader 19 (10), p. 5. doi:10.1044/leader.in4.19102014.5. 
  60. ↑ 60,0 60,1 60,2 60,3 60,4 60,5 Lajos Péter (2009) Dadogásról mindenkinek.
  61. ↑ 61,0 61,1 61,2 61,3 "Hírek | Seneca Közhasznú Alapítvány a Dadogókért", Hírek | Seneca Közhasznú Alapítvány a Dadogókért. Kontrolita 2018-05-19. (angle) Arkivigite je 2018-05-20 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2018-05-20. Alirita 2019-07-13 .
  62. ↑ 62,0 62,1 62,2 62,3 62,4 62,5 62,6 Ŝablono:CitLib
  63. ↑ Lajos Péter (2009) Dadogásról mindenkinek
  64. ↑ Beech, Reginald. Stuttering and stammering. PsycEXTRA Dataset (1967).
  65. ↑ Bothe, Anne K.; Robin E. (2007-02-01). “Pseudoscience and the SpeechEasy: Reply to Kalinowski, Saltuklaroglu, Stuart, and Guntupalli (2007)”, American Journal of Speech-Language Pathology (en) 16 (1), p. 77–83. doi:10.1044/1058-0360(2007/010). 
  66. ↑ Bothe, Anne K.; Robin E. (2007-02-01). “Pseudoscience and the SpeechEasy: Reply to Kalinowski, Saltuklaroglu, Stuart, and Guntupalli (2007)”, American Journal of Speech-Language Pathology (en) 16 (1), p. 77–83. doi:10.1044/1058-0360(2007/010). 
  67. ↑ Bothe, Anne K.; Robin E. (2006-11-01). “Stuttering Treatment Research 1970–2005: I. Systematic Review Incorporating Trial Quality Assessment of Behavioral, Cognitive, and Related Approaches”, American Journal of Speech-Language Pathology 15 (4), p. 321. doi:10.1044/1058-0360(2006/031). 
  68. ↑ Klaniczay Sára (2001) A gyermekkori dadogásról.
  69. ↑ (2011-10-31) “Balas, Eszter”, Benezit Dictionary of Artists. 
  70. ↑ Schmidtné Balás Eszter (2004) Képes könyv a dadogásról.
  71. ↑ Feketéné Gacsó Mária (1994) Dadogás - RIT, csoportterápiás eljárás felnőtt dadogók kezelésére.
  72. ↑ Vékássy László (2016) A dadogók komplex kezelése.
  73. ↑ 73,0 73,1 "Stuttering", NIDCD, 2015-08-18. Kontrolita 2018-05-19. (angle)
  74. ↑ 74,0 74,1 Bothe, A. K.; Davidow, J. H.; Bramlett, R. E.; Franic, D. M.; Ingham, R. J. (2006). "Stuttering Treatment Research 1970–2005: II. Systematic Review Incorporating Trial Quality Assessment of Pharmacological Approaches". American Journal of Speech-Language Pathology. 15 (4): 342–352.
  75. ↑ Bothe, Anne K.; Robin E. (2006-11-01). “Stuttering Treatment Research 1970–2005: II. Systematic Review Incorporating Trial Quality Assessment of Pharmacological Approaches”, American Journal of Speech-Language Pathology (en) 15 (4), p. 342–352. doi:10.1044/1058-0360(2006/032). 
  76. ↑ Bothe, Anne K.; Robin E. (2006-11-01). “Stuttering Treatment Research 1970–2005: II. Systematic Review Incorporating Trial Quality Assessment of Pharmacological Approaches”, American Journal of Speech-Language Pathology (en) 15 (4), p. 342–352. doi:10.1044/1058-0360(2006/032). 
  77. ↑ Bothe, Anne K.; Robin E. (2006-11-01). “Stuttering Treatment Research 1970–2005: II. Systematic Review Incorporating Trial Quality Assessment of Pharmacological Approaches”, American Journal of Speech-Language Pathology (en) 15 (4), p. 342–352. doi:10.1044/1058-0360(2006/032). 
  78. ↑ Maguire (2009-12-27). Arkivita el la originalo je 2009-12-27. Alirita 2018-05-19 .
  79. ↑ (1970-12-01) “Stuttering: a psychoanalytic view”, Journal of Contemporary Psychotherapy (en) 2 (2), p. 124–127. doi:10.1007/BF02118180. 
  80. ↑ Reddy, R. P.; N. (2010). “Cognitive Behavior Therapy for Stuttering: A Case Series”, Indian Journal of Psychological Medicine 32 (1), p. 49–53. doi:10.4103/0253-7176.70533. 
  81. ↑ People expect you to stutter - there I said it! - Stuttering Habits (2017-04-18). Arkivita el la originalo je 2017-04-18. Alirita 2018-05-19 .
  82. ↑ (1983-06) “Integrating psychoanalytic and behaviour therapy: Limitations, possibilities and trade-offs”, British Journal of Clinical Psychology (en) 22 (2), p. 131–132. doi:10.1111/j.2044-8260.1983.tb00587.x. 
  83. ↑ McCord, Hallack (1955). "Hypnotherapy and stuttering". Journal of Clinical and Experimental Hypnosis. 3 (4): 210–214. doi:10.1080/00207145508410154.
  84. ↑ Oakley, D.; Moss, G. (Spring 1996). "Stuttering modification using hypnosis: A case study". Speaking Out. British Stammering Association. 3: 210–214. doi:10.1080/00207145508410154.
  85. ↑ Hypnosis In A System of Therapy For Stutterers -- Moore 11 (2): 117 -- Journal of Speech and Hearing Disorders (2013-11-10). Arkivita el la originalo je 2013-11-10. Alirita 2018-05-19 .
  86. ↑ Stammer School: Musharaf Finds His Voice, Channel 4 | The Arts Desk (angle). www.theartsdesk.com. Alirita 2018-05-19 .
  87. ↑ Yairi, Ehud (1992-08-01). “Onset of Stuttering in Preschool Children: Selected Factors”, Journal of Speech, Language, and Hearing Research (en) 35 (4), p. 782–788. doi:10.1044/jshr.3504.782. 
  88. ↑ (1993-06-01) “Epidemiologic and other considerations in treatment efficacy research with preschool age children who stutter”, Journal of Fluency Disorders (en) 18 (2-3), p. 197–219. doi:10.1016/0094-730X(93)90007-Q. 
  89. ↑ Yairi, E (Fall 2005). "On the Gender Factor in Stuttering". Stuttering Foundation of America newsletter: 5.
  90. ↑ 90,0 90,1 90,2 90,3 90,4 90,5 Ŝablono:CitLib
  91. ↑ Andrews, Gavin; Ashley (1983-08-01). “Stuttering: A Review of Research Findings and Theories circa 1982”, Journal of Speech and Hearing Disorders (en) 48 (3), p. 226–246. doi:10.1044/jshd.4803.226. 
  92. ↑ (2000-03) “Childhood stuttering”, Journal of Fluency Disorders 25 (1), p. 47–57. doi:10.1016/s0094-730x(99)00023-6. 
  93. ↑ 93,0 93,1 Yairi, Ehud; Nancy (1996-08-01). “Genetics of Stuttering: A Critical Review”, Journal of Speech, Language, and Hearing Research (en) 39 (4), p. 771–784. doi:10.1044/jshr.3904.771. 
  94. ↑ 94,0 94,1 Kloth, S.A.M.; F.W. (1995-06). “Speech-motor and linguistic skills of young stutterers prior to onset”, Journal of Fluency Disorders 20 (2), p. 157–170. doi:10.1016/0094-730x(94)00022-l. 
  95. ↑ Brain Development in Children Who Stutter | Stuttering Foundation: A Nonprofit Organization Helping Those Who Stutter". Stutteringhelp.org. 1955-12-04. Archived from the original on 2014-05-12. Retrieved 2014-05-12.
  96. ↑ 96,0 96,1 Proctor, A.; Duff, M.; Yairi, E. (2002). "Early childhood stuttering: African Americans and European Americans".ASHA Leader. 4 (15): 102.
  97. ↑ 97,0 97,1 97,2 Yairi, E.; Ambrose, N. (2005). "Early childhood stuttering". Pro-Ed. Austin, Texas
  98. ↑ Yairi, Ehud (1999-10-01). “Early Childhood Stuttering I: Persistency and Recovery Rates”, Journal of Speech, Language, and Hearing Research (en) 42 (5), p. 1097–1112. doi:10.1044/jslhr.4205.1097. 
  99. ↑ Craig, Ashley; Yvonne (2002-12). “Epidemiology of stuttering in the community across the entire life span”, Journal of speech, language, and hearing research: JSLHR 45 (6), p. 1097–1105. 
  100. ↑ Boyle, C. A.; L. A. (2011-05-23). “Trends in the Prevalence of Developmental Disabilities in US Children, 1997-2008”, PEDIATRICS 127 (6), p. 1034–1042. doi:10.1542/peds.2010-2989. 
  101. ↑ Mark Onslow, Stuttering and its Treatment: Eleven lectures, 2017, June, pg. 47. https://sydney.edu.au/health-sciences/asrc/docs/eleven_lectures.pdf
  102. ↑ (1988-10) “The imbalance of stuttering behavior in bilingual speakers”, Journal of Fluency Disorders 13 (5), p. 357–373. doi:10.1016/0094-730x(88)90004-6. 
  103. ↑ Sheree Reese, Joseph Jordania (2001). "Stuttering in the Chinese population in some Southeast Asian countries: A preliminary investigation on attitude and incidence". "Stuttering Awareness Day"; Minnesota State University, Mankato. Archived from the original on 2011-06-06.
  104. ↑ 104,0 104,1 104,2 Stuttering and the Bilingual Child (angle). Stuttering Foundation: A Nonprofit Organization Helping Those Who Stutter. Alirita 2018-05-19 .
  105. ↑ Ŝablono:CitLib
  106. ↑ Howell, P.; R. (2009-01-01). “The effects of bilingualism on stuttering during late childhood”, Archives of Disease in Childhood (en) 94 (1), p. 42–46. doi:10.1136/adc.2007.134114. 
  107. ↑ Au-Yeung, J.; S. (2000-09). “UCL survey of bilingualism and stuttering”, Journal of Fluency Disorders 25 (3), p. 246. doi:10.1016/s0094-730x(00)80321-6. 
  108. ↑ Rachel Karniol (1992-10-01). "Stuttering out of bilingualism" First Language. 12(36) 255-283 doi:10.1177/014272379201203604ISSN0142-7237
  109. ↑ Awards. www.mnsu.edu. Alirita 2018-05-19 .
  110. ↑ 110,0 110,1 110,2 110,3 Brosch, S. (2001-06-07). “Stuttering in history and culture”, International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology 59 (2), p. 81–87. 
  111. ↑ Rieber, R. W. (1977-3). “The historical roots of the theory and therapy of stuttering”, Journal of Communication Disorders 10 (1-2), p. 3–24. 
  112. ↑ A Study in Oratory - The Churchill Centre (2005-04-19). Arkivita el la originalo je 2005-04-19. Alirita 2018-05-19 .
  113. ↑ 113,0 113,1 Folk Myths about Stuttering. www.mnsu.edu. Alirita 2018-05-19 .
  114. ↑ Did I Stutter? (angle). Did I Stutter?. Alirita 2018-05-19 .
  115. ↑ How To Stutter More (angle). stuttermore.tumblr.com. Alirita 2018-05-19 .
  116. ↑ "Defence Stammering Network launched", GOV.UK. Kontrolita 2018-05-19. (angle)

Vidu ankaŭ

redakti
Bonvolu atenti la konsilon rilate al artikoloj pri medicinaj temoj!

Traduko

redakti

En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Dadogás en la hungara Vikipedio.

Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Balbutado&oldid=8931303"