Ĉangĉuno
Ĉangĉuno (laŭ angla latinliterigo Changchun, ĉine 长春, pinjine: Chángchūn) estas la ĉefurbo de la ĉinia provinco Ĝilinio kaj ĝia centro je politiko, ekonomio, tekniko kaj kulturo.
| Ĉangĉuno | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| subprovincnivela dividaĵo de Ĉinio urbego urbo departemento-ranga urbo  vd
| |||||
| Administrado | |||||
| Statuso | Urbo | ||||
| Lando | Ĉinio | ||||
| Ŝtato | Ĉinio | ||||
| Regiono | Nordoriento | ||||
| Provinco | Ĝilinio | ||||
| Fondita | 1800 | ||||
| |||||
| Poŝtkodo | 130000 | ||||
| Aŭtokodo | 吉A | ||||
| Telefonkodo | 431 | ||||
| En TTT | Oficiala retejo [+] | ||||
| Politiko | |||||
| Urbestro | S-o Cui Jie | ||||
| Demografio | |||||
| Loĝantaro | 7 445 800 (2006) | ||||
| Loĝdenso | 361,4 loĝ./km² | ||||
| Geografio | |||||
| Geografia situo | 43° 54′ N, 125° 12′ O (mapo)43.9125.2Koordinatoj: 43° 54′ N, 125° 12′ O (mapo) | ||||
| Alto | De 0 al 710 m | ||||
| Areo | 20,604 km² (2 060,4 ha) | ||||
| Horzono | UTC+8 | ||||
 | |||||
| |||||
|
| |||||
| Alia projekto | |||||
 Vikimedia Komunejo Changchun [+]
| |||||
Ĉangĉuno situas en la centro de la nordorienta Songliao-Ebenaĵo. La urba nomo ĉinlingve signifas eternan printempon. Tie ĉi estas la unua aŭtomobila fabriko de Ĉinio. Okazis ĉi tie La 6-a Azia Vintra Sporta Kunveno.
loko: 43.05~45.15 norde, 124.18~127.02 oriente
horzono: GMT+8h (ne havas someran tempon)
loĝantaro: en la urba aglomeraĵo 7.057 mil, en la urbo mem 2.980 mil
Historio
redaktiLoknomo
redakti
Pri la deveno de la loknomo Changchun ekzistas pluraj diraĵoj. Ĉefe pri tio ke ĉirkaŭ Changchun troviĝis multe da floroj, kiuj fakte estas ĉinaj rozo-joĝioj (yueji 月季), ĉar ili floras ĉiumonate, kio signifas oftan printempon, tiel oni nomis la lokon "eterna printempo".
Antikva epoko
redaktiLa urbo apartenis al Fuyu-lando en Qin-dinastio (221 ĝis 207 a.K.) kaj Han-dinastio (206 a.K. ĝis 220). LA Tang-dinastio (618 ĝis 907) venkis Kogurion, kaj starigis administrejon. La Juan-dinastio (1271 ĝis 1368) ankaŭ starigis Liaoyang-provincon. La Ming-dinastio (1368 ĝis 1644) fondis Nurgan-Dusi-on kaj tiu estis feŭdo de la ĉefo de la tribo Ĥorchin de mongoloj. Ekestis Changchun Ting en Qing-dinastio (1644~1911), poste nur Changchun.
Moderna epoko
redakti
En 1896, cara Rusio invadis la nordorienton kaj konstruis loĝejojn de rusoj en Changchun. De post 1898, Rusio konstruis la Fervojon Centra Oriento. Changchun estis grava stacio en ĝi. En 1904, eksplodis la milito inter Rusio kaj Japanio. La du landoj batalis forte por la koloniisma rajto en la nordoriento de Ĉinio. En la 5-a de Novembro 1905, du flankoj subskribis la Portsmouth Traktaton fini la militon. Changchun Stacio apartenis al Japanio. Japanio ekkonstruis Changchun Stacion en 1908.
En 1914, Changchun estis gubernio, administrate de la provinco Ĝjilino.
En la 18-a de novembro 1931, Japanio ekinvadis grandskale Ĉinion, Changchun estis okupita sekvatage. En la 1-a de januaro 1932, Changchun gubernio ŝanĝis Changchun urbo. En 1932, la pupŝtata Manĉuko estis establita. Changchun ekestis ĉefurbo per la nova nomo Hsinking. En la 15-a de Aŭgusto 1945, la armeo de Sovetio atakis Manĉurion. Japanio kaputulis. Changchun renomiĝis. Sovetia armeo ekestis en Changchun en la 19-a de Aŭgusto kaj milit-administris tie.
En la 20-a de Decembro 1945, la centra registaro de Respubliko Ĉinio establis la urbregistaron en Changchun sub Jilin-provinco. Sovetia armeo retiriĝis landen de Changchun en la 14-a de Aprilo 1946.
En la 19-a de oktobro 1948, Changchun estis liberigita de Popola Liberiga Armeo.Changchun estis la speciala urbo sub la centra registaro de la nordoriento.
En la 27-a de novembro 1954, oni forlasis la Jilin-urbon kiel la ĉefurbo de Jilin-provinco,sed samtempe translokiĝis en Changchun,de tiam Changchun ekrolis kiel ĉefurbo de Jilin-provinco.
Geografio
redaktiTopografio
redaktiChangchun situas en la centro de la Nordorienta Ebenaĵo,la tersurfaca karakterizaĵo alta en la oriento, kaj la malalta en la okcidento.Changchun situas en la transira zono de malalta montetaro oriente al la platforma ebenaĵo okcidente,super la marniverlo inter 250~350 m, pli vasta je platformo. La riveroj la dua Songhua, Yinma kaj Yitong trapasas Changchun regionon. Ĉe banko de la riveroj estas plata eroziita ebenaĵo. Monta lando estas je 9%, malalta monto je 2.56%, monteto je 6.44%, platformo je 41%, ebenaĵo je 50% en totala areo.
Konklude tri geologiaj karakterizaĵoj: unue eta ondumo tersurfaco,relativa alteca diferenco ne pli ol inter 40~50 m, tersurfaca gradiento ne pli ol 4°~5°, tiu ĉi estas utila por evolui urban trafikon. Due geologia bazo estas firma, tiu ĉi estas profita por urba konstruado de bazaj instalaĵoj. Trie granda parto estas en la regiono de platforma monteto, subtera akvo relative estas profunda, ne avantaĝa por elpreni.
Klimato
redaktiChangchun regiono apartenas al landeca muson-klimata zono,en la transira zono de humida al subseka. Printempa sezono estas mallonga,seka kaj venta;Somere la subtropika altpremo de la okcidenta Pacifiko ofte interkuniĝas tie kun movanta malvarma aero de lago Bajkalo al sudoriento,varmete kaj pluvhave.Aŭtune agrabla kun granda temperatura diferenco inter tago kaj vespero;Vintre longa,klimato estas frosta kaj seka sub la regado de la forta mongola altpremo. Klimata karakterizaĵo: kvar sezonoj estas evidentaj; pluvo kaj varmo estas en sama sezono; seko kaj humido estas konvenaj.
Mezkvanta temperaturo jare: 4.9 °C, plejalta temperaturo: 39.5 °C, plejmalalta temperaturo: -39.8 °C, sunbrila tempo: 2,688 horoj, mezkvanta senprujna sezono: 140~150 tagoj. Somere, sudorienta vento, ankaŭ estas humida aero de Bohaj-maro fojfoje. Mezkvanta pluvo jare: 522~615 mm, pli ol 60% somere; mezkvanta temperaturo de plejvarma monato(julio): 23℃. Aŭtune, estas formigebla brila kaj varmeta vetero daŭre dum kelkaj tagoj, temperatura diferenco estas ega, ankaŭ iom malega venta rapideco ol printempo.
Administraj distriktoj
redaktiChangchun havas 6 distriktojn (区 qu), 3 guberniecajn urbojn (市 shi) kaj 1 gubernion (县 xian):
| Mapo | # | Nomo | Hanzio | Pinjino | Loĝantaro (2003 est.) | Areo (km2) | Denseco (/km2) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Urbo propra | |||||||
| 1 | Chaoyang Distrikto | 朝阳区 | Cháoyáng Qū | 740,000 | 379 | 1,953 | |
| 2 | Nanguan Distrikto | 南关区 | Nánguān Qū | 610,000 | 497 | 1,227 | |
| 3 | Kuancheng Distrikto | 宽城区 | Kuānchéng Qū | 470,000 | 877 | 536 | |
| 4 | Erdao Distrikto | 二道区 | Èrdào Qū | 390,000 | 965 | 404 | |
| 5 | Luyuan Distrikto | 绿园区 | Lùyuán Qū | 570,000 | 301 | 1,894 | |
| Antaŭurbo | |||||||
| 6 | Shuangyang Distrikto | 双阳区 | Shuāngyáng Qū | 380,000 | 1,663 | 229 | |
| Satelitaj urbetoj | |||||||
| 7 | Dehui | 德惠市 | Déhuì Shì | 920,000 | 3,096 | 297 | |
| 8 | Jiutai | 九台市 | Jiǔtái Shì | 830,000 | 2,875 | 289 | |
| 9 | Yushu | 榆树市 | Yúshù Shì | 1,230,000 | 4,691 | 262 | |
| Kampara | |||||||
| 10 | Nong'an Gubernio | 农安县 | Nóng'ān Xiàn | 1,120,000 | 5,221 | 215 | |
Loĝantaro
redaktiNur de urba kvartalo
- Jaro 1811: 61.755
- Jaro 1907: 466.858
- Jaro 1911: 591.240
- Jaro 1931 antaŭ la Evento 9.18: 478.539; Kaj 37.802 en la dependa loko de Fervoj Suda Manĉurio.
- Jaro 1943: 754.210
- Jaro 1948: 611.246
- Jaro 1953: 722.334; viro:virino-110.67:100; laŭ la unua loĝantara censo de la tuta lando.
- Jaro 1958: 988.000
- Jaro 1964: 1.307.056 laŭ la dua loĝantara censo de la tuta lando.
- Jaro 1982: 1.737.768; laŭ la tria loĝantara censo de la tuta lando.
- Jaro 1990: 2.192.320; laŭ la kvara loĝantara censo de la tuta lando.
- Jaro 1994: 2.237.974
- Jaro 1998: 2.826.890
- Jaro 2000:3.553.000 inkluzive de urbetoj ĉirkaŭ la urba kvartalo.Lau la kvina loĝantara censo de la tuta lando.
- Jaro 2006: 7.445.800, de la tuta urba regiono.
Trafiko
redakti- Ŝoseo: 7094.8 km. longa totale.5 rapidaj ŝoseoj.
- Trajno: Changchun regiono situas en la centro en la ĉefa fervojo Beijing~Harbin.La Stacidomo de Changchun estis konstruita denove en 1992.
- Flughaveno:la Longjia Internacia Flughaveno estis ekuzita en la Aŭgusto de 2005, nova flughaveno. Nun estas 50 aerlinioj al Pekino, Ŝanhajo, Ĉengduo,Kunming,Xiamen,Xian kaj Guilin enlande ktp. Kaj al Seulo,Sendai,Tokio,Hongkongo kaj Nova Siberio internacie ktp.
- Urba Trafiko: ĉ.300 aŭtobusaj linioj, unika restita tramo 54-a.Tio ĉi estas unu el tri urboj por restaĵa tramo.
- Trajno: Changchun regiono situas en la centro en la ĉefa fervojo Beijing~Harbin.La Stacidomo de Changchun estis konstruita denove en 1992.
- Rapida urbfervojo: 5 planaj konstruadoj, nun du estas jam ekuzitaj, tuta finiĝo dum 2010~2020 jaroj.
Ekonomio
redaktiProduktaĵa ekonomio estas ĉefa. Changchun nun estas grava industria urbo en Ĉino.
- La unua industrio
Changchun regiono estas grava gren-produktejo en Ĉinio.
- La dua industrio
Industrio ankoraŭ estas la ĉefa povo en Changchun-a ekonomio, kaj proporcio estas kreskas pli kaj pli.Ĉefaj industrio:aŭtomobilo,agrikultura prilaborita produktaĵo,informo pri optiko kaj elektrono,biologia medicinaĵo,energi-fonto, produktado pri konstruado kaj materialoj ktp.
La aŭtomobila industrio estas 70% je proporcio de la industria produktvaloro,la ĉefa produkto kun la vera senco. La Unua Aŭtomobila Grupo estas la unua aŭto-fabriko de Popolrespubliko Ĉinio, estis starigita en la jaro 1953,ekproduktis en 1957. Nun ĝi estas relative la moderniga aŭtomobila produktejo kaj teknikejo kun granda skalo, speca diverseco kaj avana tekniko por la ĉina aŭtomobila industrio. Changchun Fervoja Vehiklo Kompanio produktis la unuan fervojan pasaĝeran vagonon por Ĉinio, la unuan tramon, la unuan metroon kaj la unuan magnetlevan vagonon.
- La tria industrio
Changchun estas tri viglaj komercaj rondoj: Chongqing Strato,Hongqi Strato kaj Guilin Strato.
- Changqing Strato:Komerca piedstrato,estas la plej tradicia komerca rondo, kie estas multe da magzenoj.
- Hongqi Strato:Ĉefa magzeno Ouya, speciale je komputila vendejo.
- Guilin Strato:Junulara komerca rondo kun diversaj specialaĵoj.
Kulturo
redaktiDialekto
- Dialekto en Changchun ne estas komplika ol la sudo de Ĉinio.Oni interkomprenas facile per mandarena ĉin-lingvo.
Religio
- La plej granda budhaismejo estas Boro Templo,kiu ekestis konstruita en 1922,ekuzo de la nomo en 1934.Nun ankaŭ estas oficejo de Budhaisma Asocio de Changchun kaj Jilin-provinco.
- Estas ankaŭ Konfuceisma Templo en la urbo.
- Ĉi tie troviĝas du Islamaj moskeoj.
- Estas kelkaj Kristaj preĝejoj en Changchun, por katoliko kaj protestanto. Antaŭe estis unu preĝejo de Ortodoksismo. Ĝi neniiĝis post la influa finiĝo de Rusio.
Konstruaĵo
- De la influo de Japanio kaj Rusio historie, troviĝas multe da restaĵaj konstruaĵoj en la tempo Hsinkingo,intermiksite de Eŭropo kaj la Oriento kun la karakterizo de diversaj kulturoj.
Sporto
redaktiChangchun estas unu el gravaj sportaj urboj en la nordoriento de Ĉinio, precipe je futbalo kaj basketbalo.
Changchun-a Yatai Futbala Klubo estas unu forta teamo en la ĉina futbala rondo. La kvara en 2006 en la Ĉina Futbala Asocia Supra Ligo, ĉampiono en 2007 je la unufoja akiro.
Nordorienta Tigra Basketbalo de Jilin ludis en kelkaj ludaj sezonoj. La plejbona rezulto estis eniri la duonofinalon de ludofensivoj.
Vintra sporto estas la grava ludo pro geografia kondiĉo. En 2007, okazis Azia Vintra Sporta Kunveno 2007 en Changchun.
Kvin Cirkloj Sporthalo entenas 12.000 personojn, kie okazas diversaj ludoj basketbalo, flugpilko kaj vintrosportoj.
Changchun-a Sporta Stadiono situas en la Nanling Sporta Centro, kie okazas futbalo kaj atletiko. Ĝi enteneblas 38.500 personojn.
Ĝemelaj urboj
redakti
Sendai en Japanio ekde la 27-a de oktobro 1980
Novi Sad en Serbio ekde la 10-a de novembro 1981
Birmingham en Unuiĝinta Reĝlando (Britio) ekde la 7-a de julio 1983
Flint en Usono ekde la 8-a de junio 1985
Minsk en Belorusio ekde la 18-a de majo 1992
Windsor en Kanado ekde la 25-a de aŭgusto 1992
Žilina en Slovakio ekde la 23-a de novembro 1992
Ulsan en Sud-Koreio ekde la 15-a de marto 1994- Little Rock en Usono ekde la 2-a de julio 1994
Masterton en Nov-Zelando ekde la 12-a de septembro 1996
Ulan-Ude en Rusio ekde la 27-a de septembro 2000
Chongjin en Nord-Koreio ekde la 25-a de oktobro 2003
Mora en Svedio ekde la 1-a de januaro 2005
Wolfsburg en Germanio ekde la 12-a de junio 2006
Servoj
redaktiVizitindaĵoj
redaktiPalaca Muzeo de Pupŝtata Manĉuko: konstruita en 1934. Pupŝtata Imperiestro Pu Yi loĝis tie antaŭ la 16-a de aŭgusto 1945.Ĝi ekestis la muzeo en 1962.
Ok Ministrejoj: Ĉe unu strato troviĝas ok ministrejoj de administraj organoj de pupŝtata Manĉuko.
Sudlaga Parko: Plej granda parko en Changchun.
Kultura Placo:Plej granda placo.La antaŭa nomo estis Geologia Palaca Placo,iam projektis la placon kiel Manĉuka ĉefurbo.
Monda Skulptura Parko:En la sudo de la urbo, pli ol 320 skulptaĵoj faritaj de 270 skulptistoj el 110 landoj.
Lotus-monta Skiada Sportejo:Plej granda skiejo en Changchun,38 km fore de la urbo.
Centra Kina Urbo:En la okcidento de Jingyue Lago,ĝi estas tema parko kun stilo de Disnejo kaj Hollywood
Monda Pejzaĝa Parko:Tio ĉi troviĝas etiĝaj vizitindaĵoj kulturaj kaj naturaj el la tuta mondo.
Jingyue Lago:
Anima Kaj Planta Ĝardeno:Estis konstruita en 1938.
Esperanta movado
redakti
Esperantaj organizoj
redakti- Ĉangĉuna Esperanto-Asocio
- Ĝjilina Esperanto-Instituto
Esperantistoj
redaktiEksteraj ligiloj
redakti- Changchun-a Registara Retejo:http://www.changchun.gov.cn/ Arkivigite je 2007-02-06 per la retarkivo Wayback Machine
- Changchun-a Informa Retejo:http://www.cc.jl.gov.cn/ Arkivigite je 2017-09-25 per la retarkivo Wayback Machine
- Changchun-a Urba Biblioteko:http://www.lib.cc.jl.cn/
- Changchun-a Kuira Retejo:http://www.ccmsyl.com/ Arkivigite je 2008-09-18 per la retarkivo Wayback Machine
- Changchun-a Turisma Retejo:http://www.ccta.gov.cn/ Arkivigite je 2008-06-10 per la retarkivo Wayback Machine