Washington
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
Washington (a s lèś [ˈwɔʃɪŋtn̩] in ingléś) l'è la capitàl di Stat Unî. La s cata in dla còsta èst dal paéś a sinquànta km da 'l mâr, a sud dal stat dal Maryland e a nòrd dal stat dla Virgìgna. La ciàpa 'l sò nóm in unōr dal prim presidènt americàṅ, George Washington, ch'l iva decìś in dal 1791 ad tiràr-la sù apòsta par far-la dvintàr la capitàl dal paéś su 'n prugèt d'l architét Pierre Charles L'Enfant.
La mùcia sù siesènt-stantamìla abitànt a 'l incìrca (sinc migliòṅ e siē cuntànd la sò aréa metrupulitàna ch'la tira dèntar di teritòri di stat darènt) par na superfìsi 'd 259 km². Al dè 'd incō la sità 'd Washington la cuincìd teritorialmènt e puliticamènt c'n al Distrét ad Culùmbia ma na vòlta a n éra minga acsè parchè al distrét 'l éra stâ pinsâ e furmaliśâ in dal 1801 p'r avér-ag dèntar la capitàl dal stat, miténd insém dū cuntèi rigalàdi da i stat dal Maryland (cuntèa ad Washington) e dal stat dla Virgìgna (cuntèa 'd Alexandria). In séguit a 'n referéndum dal 1846, gl'abitànt ad cla cuntèa chè i aṅ decìś ad turnàr a far part dla Virgìgna ch'la l'à abùda indrē cambiànd-'g al nóm in cuntèa 'd Arlington.
A Washington i s càt'n i più impurtànt ufìsi federài e anc la Cà Biànca, residénsa dal presidènt, al Cungrès di Stat Unî e la Cōrt Supréma. Anc dimóndi urganìśum internasiunài, cuma la Banca Munduàł e 'l Fónd Munetàri Internasiunàł, i s càtan chè. La sò ecunumìa la dév dimóndi a 'l guèran federàł tant ch'al 29% di sò pòst ad lavōr i èṅ tut i c'l àmbit lè.
In dgl'elesiòṅ p'r al presidènt di Stat Unî, tgnénd adrē a la sò pupulasiòṅ ch'la pasa qvéla dal Wyoming, al Distrét ad Culùmbia al gh'à dirìt a tri vōt ch'i èṅ sèmp'r andâ a i candidâ demucràtic cun dal persentuàli bùlgari (tant par dir, chè Barack Obama 'l à ciapâ al 90,5% in dal 2008 e 'l 90,9% in dal 2012), sōl in dal 1980 Jimmy Carter al s è farmâ a 'l 74,2% cóntar Ronald Reagan a 'l 13,4%. A n esénd briśa 'n stat però a gh'è 'n prubléma bèl grôs c'n al dirìt ad vōt in dal Distrét ad Culùmbia parchè i sò siesènt-mila e pasa abitànt ad Washington i n gh'ànan minga dirìt 'd elèśar di deputâ e gnanc di senadōr cum invéci tut chi àt'r americàṅ. Da 'n sundàǵ fat in dal 2005, al 78% dla gint di Stat Unî la n saìva gnanc ch'al ròbi i fùs'n acsè.