Μετάβαση στο περιεχόμενο

Vogue (τραγούδι, Μαντόνα)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Vogue (τραγούδι))
"Vogue"
Single από Μαντόνα
Κυκλοφόρησε27 Μαρτίου 1990
FormatCassette, CD, CD maxi, 7", 12"
ΗχογραφήθηκεΔεκέμβριος 1989 - Ιανουάριος 1990
ΕίδοςΧάους - Ντίσκο
Διάρκεια4:50
ΔισκογραφικήSire, Warner Bros.
ΣτιχουργόςΜαντόνα, Shep Pettibone
ΠαραγωγόςΜαντόνα, Shep Pettibone
singles των Μαντόνα ανά χρονολογία
Keep It Together (1990) Vogue
(1990)
Hanky Panky (1990)

Vogue ονομάζεται το τραγούδι της Αμερικανίδας τραγουδίστριας Μαντόνα, από το σάουντρακ άλμπουμ της, I'm Breathless. Κυκλοφόρησε ως πρώτο σινγκλ του άλμπουμ στις 27 Μαρτίου 1990 από την Sire Records. Η Μαντόνα εμπνεύστηκε από τους vogue χορευτές και χορογράφους Jose και Luis Xtravaganza, της Ball culture κοινότητας στο Χάρλεμ, οι οποίοι της έμαθαν voguιng [1] σ' ένα κλαμπ στην Νέα Υόρκη. Είναι ένα dance-pop και house κομμάτι με ισχυρές επιρροές από ντίσκο της δεκαετία του 1970, το οποίο καθιέρωσε τάσεις στην χορευτική μουσική την δεκαετία του 1990. Επίσης, θεωρείται ότι «έφερε» την χάους μουσική στις Ηνωμένες Πολιτείες. Λυρικά, μιλάει για την ελευθερία αλλά και την απόλαυση του εαυτού μας πάνω στην πίστα χορού και την απόδραση από την καθημερινότητα, ενώ περιέχει μια παράγραφο στην οποία αναφέρει διάφορα ονόματα διασημοτήτων από την χρυσή εποχή του Χόλυγουντ.

Δέχθηκε θετικές κριτικές και θεωρήθηκε ως μία από τις καλύτερες στιγμές της καριέρας της. Εμπορικά είναι από τα πιο επιτυχημένα σινγκλς που έχει κυκλοφορήσει, φτάνοντας την κορυφή των τσαρτς σε πάνω από 30 χώρες, όπως Ηνωμένες Πολιτείες, Ηνωμένο Βασίλειο, Καναδά, Αυστραλία και Ιαπωνία. Έγινε το πρώτο σινγκλ από γυναίκα τραγουδίστρια που πιστοποιήθηκε πάνω από δύο φορές πλατινένιο στην Αμερική. Παγκοσμίως, ήταν το πιο επιτυχημένο τραγούδι του 1990, πουλώντας έξι εκατομμύρια αντίτυπα.

Στο μουσικό βίντεο βλέπουμε την Μαντόνα με τους χορευτές της να χορεύουν voguing. Σκηνοθετημένο από τον Ντέιβιντ Φίντσερ περιλαμβάνει στιλιστικές επιρροές από τις δεκαετίες 1920 και 1930.[2] Έχει θεωρηθεί ένα από τα καλύτερα μουσικά βίντεο όλων των εποχών από πολλές λίστες και το 1990 κέρδισε τρία Video Music Awards από συνολικά εννιά υποψηφιότητες.

Το έχει εκτελέσει σε έξι περιοδείες της, στα MTV Video Music Awards του 1990 ως Μαρία Αντουανέτα [3][4] αλλά και στο ημίχρονο του Super Bowl XLVI το 2012.[5][6] Το έχουν επανεκτελέσει διάφοροι μουσικοί, όπως η Ριάννα και η Κέιτι Πέρι.[7] Επίσης, χρησιμοποιήθηκε στο σάουντρακ της ταινίας, Ο Διάβολος Φοράει Prada αλλά και στο επεισόδιο της σειράς Glee: The Power of Madonna. Συγγραφείς και μουσικοί κριτικοί επισήμαναν πως μέσω της μεταμοντέρνας φύσης της δύναμης που έχει η Μαντόνα, κατάφερε να φέρει μια υποκουλτούρα στην κυρίαρχη λαϊκή κουλτούρα με αυτό το τραγούδι, και να δημιουργήσει νέες τάσεις στη χορευτική μουσική. Επίσης, έχει χαρακτηριστεί ως ύμνος της μόδας.

Στα τέλη του 1989, το Like a Prayer είχε βγάλει τρία επιτυχημένα χιτς στην Αμερική, το ομότιτλο κομμάτι, το Express Yourself και το Cherish. Για να διασφαλίσουν ότι και το τελευταίο σινγκλ του άλμπουμ, Keep It Together θα πήγαινε καλά στα τσαρτς, η Μαντόνα με τον Shep Pettibone αποφάσισαν να συνθέσουν ένα τραγούδι, το οποίο θα διατίθοταν μαζί με το σινγκλ στο CD. Έτσι δημιούργησαν το Vogue. Το τραγούδι και το βίντεο ήταν εμπνευσμένο από το χορό voguing. Ο χορός ήταν διαδεδομένος σε κλαμπ της Νέας Υόρκης από γκέι χορευτές που χρησιμοποιούσαν μια σειρά από περίπλοκες κινήσεις χεριών και στάσεις του σώματος για να μιμηθούν τον αγαπημένο τους σταρ του Χόλυγουντ.

Όταν παρουσίασαν το τραγούδι σε στελέχη της Warner Bros. θεώρησαν ότι το τραδούδι ήταν πολύ καλό για να συνοδεύσει απλά το Keep It Together, και ότι έπρεπε να το κυκλοφορήσουν ως σινγκλ. Παρά το γεγονός ότι δεν είχε καμία σχέση με την τότε επερχόμενη ταινία που πρωταγωνιστούσε, Dick Tracy, συμπεριληφθεί στο σάουντρακ άλμπουμ I'm Breathless, το οποίο περιείχε τραγούδια εμπνευσμένα από την ταινία.[8]

Η Μαντόνα εκτελεί
το "Vogue" στην
Sticky & Sweet Tour

Το Vogue είναι ένα χορευτικό-ποπ και χάους κομμάτι με αξιοσημείωτη επιρροή από ντίσκο.[9] Επισημάνθηκε από τον κριτικό Stephen Thomas Erlewine, ότι έχει έναν βαθύ, ευχάριστο και παλλόμενο ρυθμό.[10][11] Σύμφωνα με το Musicnotes.com, το τραγούδι είναι γραμμένο σε μείζων κλειδί του Α♭, έχει tempo με 116 παλμούς ανά λεπτό, ενώ το φωνητικό εύρος της Μαντόνα εκτείνεται από C4 έως E♭5.[12] Στιχουργικά, μιλάει για την απόδραση και για το πως ο καθένας μπορεί να απολαύσει τον εαυτό του.

Περίπου στην μέση του τραγουδιού έχει ένα ραπ τμήμα, όπου ονομάζει 16 διασημότητες από το 1920 - 1950. Τα ονοματα εμφανίζονται με την εξής σειρά: Greta Garbo, Marilyn Monroe, Marlene Dietrich, Joe DiMaggio, Marlon Brando, Jimmy Dean, Grace Kelly, Jean Harlow, Gene Kelly, Fred Astaire, Ginger Rogers, Rita Hayworth, Lauren Bacall, Katharine Hepburn, Lana Turner και Bette Davis. Δέκα αστέρια που αναφέρονται στο τραγούδι (Davis, Dean, Dietrich, DiMaggio, Garbo, Harlow, Rogers, Turner και οι δύο Kellys) πληρώθηκαν όταν εκτέλεσε το τραγούδι κατά την διάρκεια του ημιχρόνου στο Super Bowl XLVI το 2012, αφού χρησιμοποίησε εικόνες τους στα βίντεο walls.[13] Οι σταρς που αναφέρονται στο τραγούδι είναι όλοι νεκροί απ' το 2014, αφού η Bacall απεβίωσε στις 12 Αυγούστου 2014 στην ηλικία των 89 ετών.[14][15]

Μέτα την κυκλοφορία του έφτασε στην κορυφή σε πάνω από τρίαντα χώρες, κάνοντας το, το μεγαλύτερο χιτ της Μαντόνα εκείνη τη στιγμή.[16][17] Ήταν το καλύτερο σε πωλήσεις σινγκλ του 1990 με πάνω από δύο εκατομμύρια αντίτυπα,[18][19] ενώ μέχρι σήμερα έχει πουλήσει συνολικά έξι εκατομμύρια.[20] Στην Αμερική πήγε νούμερο ένα ρίχνοντας από την κορυφή την Σινέντ Ο' Κόνορ με το Nothing Compares 2 U. Στις 28 Ιουνίου του 1990 πιστοποιήθηκε δύο φορές πλατινένιο για δύο εκατομμύρια πωλήσεις μόνο στην Αμερική.[21] Όταν άρχισαν να μετρούν τις ψηφιακές πωλήσεις το 2005, το "Vogue" είχε πουλήσει 311,000 αντίτυπα.[22]

Ήταν επίσης, μεγάλη επιτυχία και στην Ευρώπη, μένοντας οχτώ συνεχόμενες βδομάδες στο Eurochart Hot 100 τσαρτ. Στο Ηνωμένο Βασίλειο κατάκτησε την πρώτη θέση και έχει πουλήσει 505,000 αντίτυπα μέχρι σήμερα.[23] Η επιτυχία του τραγουδιού ενίσχυσε τις πωλήσεις του I'm Breathless, και σε συνδυασμό με την Blond Ambition Tour περιοδεία της δημιούργησε τεράστια δημοσιότητα για την ταινία Dick Tracy.

Η Μαντόνα φοράει την αμφιλεγόμενη δαντελένια μπλούζα στο ασπρόμαυρο βίντεο.

Το ασπρόμαυρο βίντεο, σεταρισμένο σε αρ ντεκό θέμα της δεκαετίας του 1920, ξεκινά δείχνοντας διάφορα γλυπτά, έργα τέχνης, καθώς και χορευτές της Μαντόνα που ποζάρουν. Μαζί δείχνει και εικόνες μιας καμαριέρας και ενός μπάτλερ που καθαρίζουν ένα σχετικά μεγάλο σπίτι. Όταν το χορευτικό τμήμα του τραγουδιού ξεκινά, δείχνει την πλάτη της Μαντόνα μέχρι που γυρίζει και δίνει μια πόζα (strike a pose) όπως λένε οι στίχοι. Το βίντεο εξελίσσεται, και ακολουθούν εικόνες ανδρών με fedoras και την Μαντόνα να τραγουδάει φορώντας μια μαύρη διάφανη δαντελένια μπλούζα από την οποία διακρίνεται το στήθος της. Αρχίζουν να χορεύουν σε ρυθμούς και κινήσεις voguing ενώ τραγουδάει το ρεφρέν και οι χορευτές της μιμούνται τα δεύτερα φωνητικά. Στην συνέχεια, παρουσιάζει διάφορες σκηνές με την Μαντόνα σε διαφορετικά ντυσίματα να απομιμείται αστέρια της χρυσής εποχής του Χόλυγουντ. Μετά μπορούμε να την δούμε να φοράει το εμβληματικό κωνικό σουτιέν ενώ αρχίζει η ραπ παράγραφος. Το βίντεο κλείνει με δύο μεγάλες βεντάλιες να καλύπτουν την οθόνη.

Το MTV το τοποθέτησε στην δεύτερη θέση στην λίστα με τα 100 καλύτερα βίντεο όλων των εποχών.[24] Το 1993, το περιοδικό Rolling Stone ονόμασε το βίντεο ως το εικοστό όγδοο καλύτερο μουσικό βίντεο όλων των εποχών και το δεύτερο καλύτερο απ' την δεκαετία των 90's, πίσω απ' το Thriller του Μάικλ Τζάκσον.[25] Σε μια πιο σύγχρονη, ανανεωμένη λίστα του 2021, το Rolling Stone τοποθέτησε το "Vogue" στην τρίτη θέση των καλύτερων μουσικών βίντεο όλων των εποχών, επικροτώντας το για την απότομη δημοτικότητα που απέκτησε ο χορός voguing, και τη δημιουργία μιας μεγάλης βάσης καινούριων φαν.[26] Επίσης κατατάσσεται στο νούμερο πέντε στη λίστα για τα 100 βίντεο που έσπασαν τους κανόνες, και εκδόθηκε από το MTV.[27]

Δημιουργήθηκε μία διαμάχη γύρω από το βίντεο και αυτό οφείλεται στην σκηνή που η Μαντόνα φοράει την διάφανη δαντελωτή μπλούζα (φώτο). Ο θεατής αν κοιτάξει προσεκτικά μπορεί να δει τις θηλές της κάτω από την μπλούζα. Το MTV ήθελε να αφαιρέσει αυτή τη σκηνή, αλλά η Μαντόνα αρνήθηκε, και έτσι το πρόβαλαν με την σκηνή άθικτη. Προτάθηκε για εννιά MTV Video Music Awards -περισσότερες υποψηφιότητες στην καριέρα της- και κέρδισε τρία, καλύτερου μοντάζ, σκηνοθεσίας και κινηματογραφίας.

Η Μαντόνα εκτελεί το "Vogue" στην
Rebel Heart Tour

Στην Blond Ambition World Tour, ήταν το δέκατο πέμπτο τράγουδι στη σειρά και το εκτέλεσε φορώντας ένα μαύρο κολλητό σορτς. Με ένα γαλλικό θέμα του 18ου αιώνα εμφανίστηκε αργότερα, τον ίδιο χρόνο στα MTV Αwards μαζί με τους χορευτές της, ενώ είχε τεράστια ομοιότητα με την Μαρία Αντουανέτα.[28][29] Ο ασφυκτικά στενός κορσές, η αποκάλυψη των εσωρούχων της και οι χορευτές να χουφτώνουν το στήθος της ήταν αρκετά για να την κατατάξη το Billboard ως την έκτη καλύτερη εμφάνιση στα MTV Video Music Awards όλων των εποχών.[30] Η εμφάνιση συμπεριλήφθηκε στη συλλογή βίντεο, The Immaculate Collection, που κυκλοφόρησε μετά. Το 1993, στην The Girlie Show World Tour φορούσε έναν τεράστιο κεφαλόδεσμο που φτιάχτηκε από τους Dolce and Gabbana, και η μουσική του είχε ρυθμιστεί εκ νεόυ με μια Μεσανατολική επιρροή. Το 2004, άνοιξε την περιοδεία Re-Invention World Tour με το κομμάτι, ντυμένη μ' έναν χρυσό κορσέ κάνοντας εντυπωσιακές κινήσεις γιόγκα. Συμπεριλήφθηκε στο ντοκιμαντέρ της I'm Going to Tell You a Secre, το 2005. Το εκτέλεσε μετά από τέσσερα χρόνια, το 2008 στην Sticky & Sweet Tour, σ' ένα mash-up με το 4 Minutes και το "Give It To Me" του Timbaland. Άνοιξε και το Super Bowl χρησιμοποιώντας το κομμάτι με ένα αιγυπτιακό θέμα, ενώ στην The MDNA Tour επανεφεύρεσε το διάσημο κωνικό σουτιέν μαζί με τον Jean-Paul Gaultier.[31][32]. Στην περιοδεία της, Rebel Heart Tour το 2015, το τραγούδι ερμηνεύεται σ' ένα mash-up με το Holy Water. Η Μαντόνα και οι χορεύτριες της είναι ντυμένες καλόγριες κάνοντας pole dancing πάνω σε στύλους που έχουν σχήμα σταυρού. [33]

Η Μαντόνα και ο Pettibone μηνύθηκαν από την VMG Salsoul τον Ιούνιο του 2012, αφού κατηγορήθηκαν ότι χρησιμοποιούσαν δείγμα από σύνθεση της ορχήστρας Salsoul, που ονομάζεται "Love Break" (1976).[34] Η υπόθεση διευθετήθηκε υπέρ της Μαντόνα, αφού ο δικαστής έκρινε ότι "κανένα λογικό κοινό" δεν είναι σε θέση να διακρίνει τα τμήματα του δείγματος.[35]

Το Vogue έχει δεχτεί πολλές επανεκτέλεσεις από τότε που κυκλοφόρησε και θεωρείται ένα από τα πιο "επανεκτελεσμένα" τραγούδια όλων των εποχών.

Η Μαντόνα εκτελεί το "Vogue" στα MTV VMA το 1990.
  • Η ίδια χρησιμοποίησε ένα δείγμα (sample) του τραγουδιού, το 1992 στην επιτυχία της Deeper and Deeper, το οποίο συμπεριλαμβανόταν στο πέμπτο στούντιο άλμπουμ της, Erotica.
  • Το βρετανικό electronic συγκρότημα Astralasia επανεκτέλεσε το τραγούδι στο άλμπουμ φόρο-τιμής για την Μαντόνα, Virgin Voices.
  • Το φινλανδικό συγκρότημα Waltari κυκλοφόρησε μια διασκευή του τραγουδιού το 1992 στο άλμπουμ τους Torcha!.
  • Μια χορευτική έκδοση από τους Mad'House υπάρχει στο Absolutely Mad.
  • Εμφανίζεται στην ταινία, Ο Διάβολος Φοράει Prada, το 2006, κατά την διάρκεια μιας σκήνης με την Αν Χάθαγουεϊ.[36]
  • Η Kylie Minogue το τραγούδησε στην περιοδεία της Showgirl: The Homecoming Tour με μουσική υπόκρουση απ' το "Burning Up", αλλά και στην For You, For Me Tour περιοδεια.[37]
  • Η Rihanna το εκτέλεσε στα Conde Nast Media Group's 2008 'Fashion Rocks'.[38]
  • Όπως και η Britney Spears στην ...Baby One More Time Tour to 1999.[39]
  • Το 2010, η σείρα Glee εκτέλεσε και ξαναδημιούργησε το βίντεο από το τραγούδι, σ' ένα επεισόδιο αφιερωμένο στην Μαντόνα και την καριέρα της, ονόματι 'The Power of Madonna'. Άλλαξαν τους στίχους σ' ένα σημείο ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο έφτασε στην 107η θέση.[40] Το τραγούδι ερμηνεύεται απο την ηθοποιό Jane Lynch ενω συμετέχουν και οι ηθοποιοί Chris Colfer και Amber Riley.
  • Η Beth Ditto το επανεκτέλεσε σε διάφορες ζωντανές εμφανίσεις και απέδωσε φόρο-τιμής στο βιντεο με το σινγκλ της, "I Wrote the Book".[41]
  • Το 2014 η Katy Perry χρησιμοποίησε απόσπασμα απ' το "Vogue" σ' ένα mashup με το δίκο της τραγούδι International Smile, στην περιοδεία της The Prismatic World Tour.[42]

Μετά την κυκλοφορία του η Μαντόνα έφερε το underground voguing στην mainstream κουλτούρα.[43] Πριν το διαδώσει, το εκτελούσαν συνήθως σε μπαρ και ντίσκο της Νέας Υόρκης.[44] Έγινε το μεγαλύτερο χιτ του καλοκαιριού, αφού παιζόταν σε κλαμπ σε όλο τον κόσμο, από Νέα Υόρκη, σε Λονδίνο και Μπαλί. Ήταν η νέα αναδυόμενη τρέλα χορού, όπου η house και techno μουσική συνάντησαν την mainstream. Αντανακλούσε τον νέο ηδονισμό.[45]

Ανέδειξε την ντίσκο ξανά, μετά από μια δεκαετία όπου ήταν εμπορικά "νεκρή".[46] Ο Sal Cinquemani είπε αν η ντίσκο πέθανε μια δεκαετία νωρίτερα πως γίνεται αυτό το τραγούδι να κάθεται πάνω από ένα μήνα στην κορυφή των τσαρτς; Έγινε πηγή έμπνευσης για τα δημοφιλή flash mobs γύρω από τις Η.Π.Α., από επαγγελματίες χορευτές μέχρι και κατοίκους της κοινότητας τεχνών Kayenta.[47] Θεωρήθηκε ως ένας γκέι ύμνος στην ιστορία των ομοφυλοφίλων. Το τραγούδι ενθάρρυνε τολμηρούς και δημιουργικούς ανθρώπους να απελευθερωθούν χωρίς να τους νοιάζει για το τι λένε οι άλλοι.

Τον Αύγουστο του 2019, το "Vogue" ξεπέρασε τις 100 εκατομμύρια προβολές στο YouTube, αυτό καθιέρωσε την Μαντόνα ως την πρώτη γυναίκα τραγουδίστρια στην ιστορία της streaming εποχής που έχει τέσσερα βίντεο κλιπ από τέσσερις διαφορετικές δεκαετίες με πάνω από 100 εκατομμύρια προβολές. Συγκεκριμένα τα: "La Isla Bonita" από τα 1980s, "Vogue" από τα 1990s, "Hung Up" από τα 2000s και "Bitch I'm Madonna" από τα 2010s.[48]

Διακρίσεις και βραβεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Το βίντεο ήταν στο #28 στη λίστα του Rolling Stone για τα 100 καλύτερα μουσικά βίντεο όλων των εποχών.
  • Ήταν #2 στα 100 καλύτερα βίντεο του MTV
  • Τρίτο καλύτερο MTV βίντεο του 1990.
  • Πέμπτο καλύτερο τραγούδι στην λίστα του VH1 για τα 100 καλύτερα τραγούδια των 90's.
  • Συμπεριλαμβάνεται στην λίστα του Rock and Roll για τα 500 καλύτερα τραγούδια.
Χρονιά Τελετή Βραβείο Αποτέλεσμα
1990 MTV Video Music Award Video of the Year Υποψηφιότητα
1990 MTV Video Music Award Best Female Video Υποψηφιότητα
1990 MTV Video Music Award Βest Dance Video Υποψηφιότητα
1990 MTV Video Music Award Best Direction in a Video Νίκησε
1990 MTV Video Music Award Best Choreography in a Video Υποψηφιότητα
1990 MTV Video Music Award Best Art Direction in a Video Υποψηφιότητα
1990 MTV Video Music Award Best Editing in a Video Νίκησε
1990 MTV Video Music Award Best Cinematography in a Video Νίκησε
1990 MTV Video Music Award Viewer's Choice Υποψηφιότητα
1990 Rolling Stone Reader's Poll Awards Best single Νίκησε
1990 Rolling Stone Reader's Poll Awards Best Video Νίκησε
1991 American Music Awards Favorite Dance Single Νίκησε
1991 Juno Award Best International Single Νίκησε

Chart (1990) Θέση
Australian Singles Chart[49] 1
Austrian Singles Chart[50] 7
Belgian VRT Top 30[51] 1
Canadian RPM Singles Chart[52] 1
Dutch Top 40[50] 2
European Hot 100 Singles[53] 1
Finland[54] 1
French Singles Chart[50] 9
German Singles Chart[55] 4
Irish Singles Chart[56] 2
Italian Singles Chart[57] 1
Japanese International Singles Chart[58] 1
New Zealand Singles Chart[50] 1
Norwegian Singles Chart[50] 1
Spanish Singles Chart[59] 1
Swedish Singles Chart[50] 1
Swiss Singles Chart[50] 1
UK Singles Chart[60] 1
US Billboard Hot 100[61] 1
US Hot Dance Music/Club Play[62] 1
US Hot R&B/Hip-Hop Singles & Tracks[62] 16

Chart (1990) Κατάταξη
Australian Singles Chart[63] 3
Canadian Singles Chart[64] 4
German Singles Chart[65] 22
Italian Singles Chart[66] 5
Swiss Singles Chart[67] 12
UK Singles Chart[68] 8
US Billboard Hot 100[69] 5

Τέλος δεκαετίας charts

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Chart (1990–1999) Κατάταξη
US Billboard Hot 100[70] 93

Χώρα Πιστοποίηση Πωλήσεις
Αυστραλία 2x Πλατινένιο 140,000
Βραζιλία Χρυσό 100,000
Καναδάς Πλατινένιο 100,000
Γαλλία Αργυρό 220,000
Ιαπωνία - 52,370
Νέα Ζηλανδία Χρυσό 7,500
Ηνωμένο Βασίλειο Χρυσό 663,000
Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής 2x Πλατινένιο 2,000,000
Ψηφιακά
Βραζιλιά Χρυσό 100,000
Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής
-
311,000
Πιστοποίηση
Παγκοσμίως
-
6,000,000[71]
  1. «Voguing: Ο χορός-αντίστασης της γκέι κοινότητας». http://provocateur.gr/post/388/voguing-o-xoros-antistash-ths-gkei-koinothtas. Ανακτήθηκε στις 8/11/2013. 
  2. «To βίντεο στο Youtube». https://www.youtube.com/watch?v=GuJQSAiODqI. Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2006. 
  3. «Οι 5 καλύτερες τηλεοπτικές εμφανίσεις της Madonna». http://www.athensparty.com/music/oi-5-kalyteres-thleoptikes-emfaniseis-ths-madonna.5891.asp. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2012. [νεκρός σύνδεσμος]
  4. «Η live εμφανίση της στα MTV το 1990 στο Youtube». https://www.youtube.com/watch?v=lTaXtWWR16A. Ανακτήθηκε στις 17 Νομβρίου 2010. 
  5. «Super Bowl halftime show στο Youtube». https://www.youtube.com/watch?v=W795W63n7mA. Ανακτήθηκε στις 7 Μαρτίου 2012. 
  6. «Η live performance της Madonna στο ημίχρονο του Super Bowl». http://mad.tv/%CE%B7-live-performance-%CF%84%CE%B7%CF%82-madonna-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%B7%CE%BC%CE%AF%CF%87%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%BF-%CF%84%CE%BF%CF%85-super-bowl/. Ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2012. 
  7. «From Katy Perry to Britney: Rank Covers of Madonna's 'Vogue'». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-05-09. https://web.archive.org/web/20140509172822/http://www.hitfix.com/comedy/from-katy-perry-to-britney-rank-covers-of-madonnas-vogue. Ανακτήθηκε στις 8 Μαϊου 2014. 
  8. Taraborrelli 2002, σελίδες 182–183
  9. Jose F. Promis. «Vogue - Madonna - Review». AllMusic. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2013. 
  10. Thomas, Stephen. «I'm Breathless - Madonna». AllMusic. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2012. 
  11. Mark Coleman (14 Ιουνίου 1990). «I'm Breathless | Album Reviews». Rolling Stone. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιανουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2012. 
  12. «Unsupported Browser or Operating System». Musicnotes.com. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2012. 
  13. Gardner, Eriq (28 Σεπτεμβρίου 2012). «Lawsuit Aims to Stop Marlon Brando Estate From Suing Madonna Over 'Vogue'». The Hollywood Reporter. Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2013. 
  14. «Το «Vogue» της Madonna και ο… θάνατος της Lauren Bacall». http://www.gossip-tv.gr/showbiz/hollywood/story/334635/to-vogue-tis-madonna-kai-o-thanatos-tis-lorin-mpakol. Ανακτήθηκε στις 13 Αυγούστου 2014. 
  15. Krule, Miriam (12 Αυγούστου 2014). «All 16 of the Icons Name-Dropped in Madonna's "Vogue" Are Now Gone». Slate. Ανακτήθηκε στις 15 Αυγούστου 2014. 
  16. Cover Media (July 29, 2011). «Madonna: Beth Ditto is great». Yahoo! News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-06-15. https://web.archive.org/web/20120615191144/http://sg.news.yahoo.com/madonna-beth-ditto-great-113000046.html. Ανακτήθηκε στις 2011-11-22. 
  17. Lamb, Bill. «Madonna's Top 10 Pop Hits – The Biggest Madonna Songs». About.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2010. 
  18. Holden, Stephen (August 5, 1990). «Strike the Pose: When Music Is Skin Deep POP VIEW; Video Age Music: Stark Images, Shrill Voices, Skin Deep». The New York Times. http://www.nytimes.com/1990/08/05/arts/strike-pose-when-music-skin-deep-pop-view-video-age-music-stark-images-shrill.html?pagewanted=all&src=pm. Ανακτήθηκε στις 2012-06-23. 
  19. [1990 countdown «http://www.mediatraffic.de/countdown1990.htm»]. 1990 countdown. 
  20. [Alltime Track Chart «http://www.mediatraffic.de/alltime-track-chart.htm»]. Alltime Track Chart. 
  21. «Gold & Platinum Searchable Database - March 30, 2014». RIAA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου 2014. 
  22. «ACTUAL ARTICLE TITLE BELONGS HERE!». Billboard. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2012. 
  23. «Madonna: The Official Top 40». MTV. MTV Networks. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Οκτωβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2010. 
  24. «MTV: 100 Greatest Music Videos Ever Made». RockOnTheNet.com. Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2010. 
  25. «Top 10 Madonna Music Videos». About.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουνίου 2013. Ανακτήθηκε στις 12 Μαρτίου 2013. 
  26. Rolling Stone, staff (30 Ιουλίου 2021). «The 100 Greatest Music Videos». Rolling Stone (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2022. 
  27. «Madonna's 'Like a Prayer' Voted Most Groundbreaking Video of All Time!». MTV. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2009-11-07. https://web.archive.org/web/20091107032756/http://www.mtvnetworks.co.uk/node/69. Ανακτήθηκε στις December 20, 2009. 
  28. Wilker, Deborah. BAN THE BOX' CRUSADE DOOMS WASTEFUL CD PACK Αρχειοθετήθηκε 2012-06-19 στο Wayback Machine. Sun Sentinel. October 5, 1990.
  29. Voller, Debbi.Madonna: the style book p.35
  30. «I'm Breathless - Madonna». Billboard. 23 Ιουνίου 1990. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Μαρτίου 2013. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2012. 
  31. «Τα εντυπωσιακά κοστούμια της Μαντόνα για τη νέα της τουρνέ». http://www.elle.gr/article.asp?catid=24199&subid=2&pubid=129055516. [νεκρός σύνδεσμος]
  32. «Όλες οι εμφανίσεις του Vogue». http://www.slantmagazine.com/house/article/through-the-years-madonnas-vogue-at-25. Ανακτήθηκε στις 19 Μαρτίου 2015. 
  33. «Madonna pole-dances while standing on a nun during outrageous show». http://metro.co.uk/2015/10/16/madonna-pole-dances-while-standing-on-a-nun-during-outrageous-show-5443588/. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 015. 
  34. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Δεκεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2015. 
  35. Gardner, Eriq (November 18, 2013). «Madonna and Music Producer Win 'Vogue' Sampling Lawsuit». The Hollywood Reporter. http://www.hollywoodreporter.com/thr-esq/madonna-music-producer-win-vogue-657052. 
  36. «The Devil Wears Prad - Vogue». https://www.youtube.com/watch?v=15td9E4EgCA. 
  37. «Kylie Minogue - Vogue». https://www.youtube.com/watch?v=yr7qdZa3xjs. 
  38. «Rihanna - Vogue». https://www.youtube.com/watch?v=6krZc5fp74Q. 
  39. «Britney Spears - Vogue». https://www.youtube.com/watch?v=QdbMn95xFXM. 
  40. «Official Singles Chart for the week ending 8 May 2010». ChartsPlus (Liverpool: UKChartsPlus) (454): 1–4. May 6, 2010. 
  41. «EXCLUSIVE: Gossip's Beth Ditto Nods to Madonna». Spin. 16 Φεβρουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2012. 
  42. Virtel, Louis. «From Katy Perry to Britney: Rank Covers of Madonna's 'Vogue'». HitFix. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2014. 
  43. Kleinfield, Justin (February 1, 2007). «Junior Vasquez». Electronic Musician. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-10-22. https://web.archive.org/web/20131022031200/http://www.emusician.com/news/0766/junior-vasquez/141475. Ανακτήθηκε στις 2013-03-30. 
  44. Haggerty, George (5 Νοεμβρίου 2013). Encyclopedia of Gay Histories and Cultures. Routledge. σελίδες 936–937. ISBN 978-1-135-58506-8. 
  45. Henderson, Alex. «House (Relation to Soul)». AllMusic. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2012. 
  46. «Madonna: Celebration | Music Review». Slant Magazine. 14 Οκτωβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2013. 
  47. «Flash Mob Hits Art in Kayenta Festival». St. George News. 23 Σεπτεμβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2012. 
  48. «Madonna the first female with 100M views on videos from 4 different decades». Tone Deaf (στα Αγγλικά). 3 Αυγούστου 2019. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2020. 
  49. Kent, David (1993). Australian Chart Book 1970–1992. Australian Chart Book, St Ives, N.S.W. ISBN 0-646-11917-6. 
  50. 50,0 50,1 50,2 50,3 50,4 50,5 50,6 «Madonna – Material Girl (song)» (στα Γερμανικά). Ö3 Austria Top 40. Hung Medien. Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2011. 
  51. «Madonna - Vogue - Songs details» (στα Ολλανδικά). Ultratop 50. Hung Medien. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2011. 
  52. «Top Singles - Volume 52, No. 5, June 16, 1990». RPM. 16 Ιουνίου 1990. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2011. 
  53. «Eurochart Hot 100». Music & Media (Amsterdam: European Music Report) 5 (16). April 21, 1990. OCLC 29800226. 
  54. Nyman, Jake (2005). Suomi soi 4: Suuri suomalainen listakirja (στα Φινλανδικά) (1st έκδοση). Helsinki: Tammi. ISBN 951-31-2503-3. 
  55. «Chartverfolgung – Madonna – Vogue» (στα Γερμανικά). Media Control Charts. Musicline.de. 4 Ιουνίου 1990. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Νοεμβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2011. 
  56. «Irish Singles Chart – Search for song». Irish Recorded Music Association. 29 Μαρτίου 1990. Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2011. 
  57. «Madonna: Discografia Italiana» (στα Ιταλικά). Federation of the Italian Music Industry. 1984–1999. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2010. 
  58. Okamoto, Satoshi (2006). Oricon Single Chart Book: Complete Edition 1968–2005. Roppongi, Tokyo: Oricon Entertainment. ISBN 4-87131-076-0. 
  59. Salaverri, Fernando (Σεπτεμβρίου 2005). Sólo éxitos: año a año, 1959–2002 (1st έκδοση). Spain: Fundación Autor-SGAE. ISBN 84-8048-639-2. 
  60. «Chartstats – Madonna – Vogue». The Official Charts Company. Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2011. 
  61. «The Billboard Hot 100: Week of May 19, 1990». Billboard. 19 Μαΐου 1990. Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2011. 
  62. 62,0 62,1 «Madonna > Charts & Awards > Billboard Singles». Allmusic. Rovi Corporation. Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2011. 
  63. «Australian Singles Chart». Fortunecity.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Δεκεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2012. 
  64. «RPM Top Singles of 1990». 
  65. «INFINITY CHARTS: German Top 20». Ki.informatik.uni-wuerzburg.de. 17 Φεβρουαρίου 1997. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Νοεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου 2014. 
  66. «I singoli più venduti del 1990» (στα Ιταλικά). 
  67. «Top Swiss Singles 1990». 
  68. «Top UK Hits of 1990». 
  69. «Billboard Top 100 – 1990». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιανουαρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 2009. 
  70. Geoff Mayfield (25 Δεκεμβρίου 1999). 1999 The Year in Music Totally '90s: Diary of a Decade – The listing of Top Pop Albums of the '90s & Hot 100 Singles of the '90s. Billboard. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2010. 
  71. «Hits of 1990». web.archive.org. 16 Ιουλίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2021. CS1 maint: Unfit url (link)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]