Μακαρισμοί
Οι Μακαρισμοί είναι οκτώ ευλογίες, το κείμενο των οποίων παρέδωσε προφορικά ο Ιησούς Χριστός στην Επί του Όρους Ομιλία (Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον). Ο κάθε μακαρισμός αποτελεί μια διακήρυξη σαν παροιμία. Οι 4 από αυτούς εμφανίζονται και στην «Ομιλία επί τόπου πεδινού» στο Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον.[1]
Στην ελληνιστική γλώσσα αμφότερων των Ευαγγελίων η καθεμιά από τις διακηρύξεις αρχίζει με τη λέξη μακάριοι, που επιδέχεται τις ερμηνείες «ευτυχείς», «πλούσιοι» ή «ευλογημένοι»[2]. Η αντίστοιχη λέξη στην κλασική λατινική μετάφραση της Βίβλου, τη «Βουλγάτα», είναι beati.[3][4]
Τα κείμενα της Καινής Διαθήκης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η γενικότερη συμφωνία των μελετητών ως προς τον αριθμό των ξεχωριστών δηλώσεων-ευλογιών που αποτελούν τους Μακαρισμούς είναι οκτώ, αλλά μερικοί δέχονται ότι είναι εννέα ή και δέκα.[5][6] Οι Μακαρισμοί ακολουθούν ένα απλό σχήμα: Ο Ιησούς κατονομάζει μια ομάδα ανθρώπων που γενικώς θεωρούνται άτυχοι ή «αφελείς» και διακηρύσσει ότι είναι ευλογημένοι.[1]
Στο ε΄ κεφάλαιο του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι οκτώ Μακαρισμοί στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο είναι οι ακόλουθοι[5][6], παρατιθέμενοι ανά στίχο (κεφ. ε΄, στίχοι 3-10):
3Μακάριοι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι· ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν.
4Μακάριοι οἱ πενθοῦντες· ὅτι αὐτοὶ παρακληθήσονται.
5Μακάριοι οἱ πραεῖς· ὅτι αὐτοὶ κληρονομήσουσιν τὴν γῆν.
6Μακάριοι οἱ πεινῶντες καὶ διψῶντες τὴν δικαιοσύνην· ὅτι αὐτοὶ χορτασθήσονται.
7Μακάριοι οἱ ἐλεήμονες· ὅτι αὐτοὶ ἐλεηθήσονται.
8Μακάριοι οἱ καθαροὶ τῇ καρδίᾳ· ὅτι αὐτοὶ τὸν Θεὸν ὄψονται.
9Μακάριοι οἱ εἰρηνοποιοί· ὅτι αὐτοὶ υἱοὶ θεοῦ κληθήσονται.
10Μακάριοι οἱ δεδιωγμένοι ἕνεκεν δικαιοσύνης· ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν.
Στον ένατο μακαρισμό (ε΄ 11-12):
11Μακάριοί ἐστε, ὅταν ὀνειδίσωσιν ὑμᾶς καὶ διώξωσιν καὶ εἴπωσιν πᾶν πονηρὸν [ρήμα] καθ’ ὑμῶν ψευδόμενοι, ἕνεκεν ἐμοῦ· 12χαίρετε καὶ ἀγαλλιᾶσθε, ὅτι ὁ μισθὸς ὑμῶν πολὺς ἐν τοῖς οὐρανοῖς· οὕτως γὰρ ἐδίωξαν τοὺς προφήτας τοὺς πρὸ ὑμῶν.
το πρόσωπο αλλάζει από τρίτο σε δεύτερο ενικό. Διότι ο Ιησούς απευθύνεται τώρα στους Αποστόλους και ο μακαρισμός αφορά την ανοχή της κακολογίας.[7][8] Ο καινοδιαθηκολόγος R.T. France (1938-2012) θεωρεί[9] ότι οι δύο αυτοί στίχοι βασίζονται σε χωρίο από το 51ο κεφάλαιο του βίβλίου του Ησαΐα (στίχος 7: «ἀκούσατέ μου, οἱ εἰδότες κρίσιν, λαός μου, οὗ ὁ νόμος μου ἐν τῇ καρδίᾳ ὑμῶν· μὴ φοβεῖσθε ὀνειδισμὸν ἀνθρώπων καὶ τῷ φαυλισμῷ αὐτῶν μὴ ἡττᾶσθε.»)
Οι διακηρύξεις που απαντώνται μόνο στο Κατά Ματθαίον αφορούν τους πραείς, τους ελεήμονες, τους «καθαρούς τη καρδία» και τους «ειρηνοποιούς», ενώ οι υπόλοιπες κατηγορίες απαντώνται και στο Κατά Λουκάν.[10] Επίσης, στον πρώτο Μακαρισμό, ο όρος «πτωχοὶ τῷ πνεύματι» απαντάται μόνο στον Ματθαίο.
Στο στ΄ κεφάλαιο του Κατά Λουκάν Ευαγγελίου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι 4 Μακαρισμοί στο Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον είναι λιγότερο γνωστοί και εντάσσονται στο πλαίσιο της «Ομιλίας επί τόπου πεδινού». Είναι οι εξής (στ΄ 20-22):
20Καὶ αὐτὸς ἐπάρας τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ εἰς τοὺς μαθητὰς αὐτοῦ ἔλεγε·
Μακάριοι οἱ πτωχοί, ὅτι ὑμετέρα ἐστὶν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ.
21μακάριοι οἱ πεινῶντες νῦν, ὅτι χορτασθήσεσθε.
μακάριοι οἱ κλαίοντες νῦν, ὅτι γελάσετε.
22μακάριοί ἐστε ὅταν μισήσωσιν ὑμᾶς οἱ ἄνθρωποι, καὶ ὅταν ἀφορίσωσιν ὑμᾶς καὶ ὀνειδίσωσι καὶ ἐκβάλωσι τὸ ὄνομα ὑμῶν ὡς πονηρὸν ἕνεκα τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου.
Ακολουθεί ένας στίχος (23) αντίστοιχος με εκείνον του Ματθαίου: «χάρητε ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ καὶ σκιρτήσατε· ἰδοὺ γὰρ ὁ μισθὸς ὑμῶν πολὺς ἐν τῷ οὐρανῷ· κατὰ τὰ αὐτὰ γὰρ ἐποίουν τοῖς προφήταις οἱ πατέρες αὐτῶν.» Αμέσως μετά ωστόσο ο Λουκάς αντιπαραθέτει το αντίθετο των μακαρισμών, μια αντίστοιχη τετράδα ταλανισμών[5], που αρχίζουν με τη λέξη «οὐαὶ» (στ΄ 24-26):
24Πλὴν οὐαὶ ὑμῖν τοῖς πλουσίοις, ὅτι ἀπέχετε τὴν παράκλησιν ὑμῶν.
25οὐαὶ ὑμῖν οἱ ἐμπεπλησμένοι, ὅτι πεινάσετε.
οὐαί ὑμῖν οἱ γελῶντες νῦν, ὅτι πενθήσετε καὶ κλαύσετε.
26οὐαὶ ὅταν καλῶς ὑμᾶς εἴπωσι πάντες οἱ ἄνθρωποι· κατὰ τὰ αὐτὰ γὰρ ἐποίουν τοῖς ψευδοπροφήταις οἱ πατέρες αὐτῶν..
Αυτά τα «ουαί» είναι διαφορετικά από εκείνα κατά των Φαρισαίων, τα οποία εμφανίζονται στο ενδέκατο κεφάλαιο (ια΄ 37-54).
Στην Επιστολή Ιακώβου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μακαρισμός περιέχεται και στην Επιστολή Ιακώβου, επίσης βιβλίο της Καινής Διαθήκης, αλλά σε έναν μόνο στίχο, που θυμίζει ειδικότερα τον όγδοο και τον ένατο μακαρισμό του Ματθαίου:
Μακάριος ἀνὴρ ὃς ὑπομένει πειρασμόν· ὅτι δόκιμος γενόμενος λήψεται τὸν στέφανον τῆς ζωῆς, ὃν ἐπηγγείλατο ὁ Κύριος τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν. (Ιακ. α΄ 12)
Ανάλυση και ερμηνεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο κάθε Μακαρισμός αποτελείται από δύο φράσεις: τη συνθήκη και το αποτέλεσμα. Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις οι φράσεις που έχουν επιλεχθεί είναι οικείες, από κάποια χωρία της Παλαιάς Διαθήκης, αλλά στο κήρυγμά του ο Ιησούς τους δίνει νέο διδακτικό νόημα. Ως σύνολο, οι Μακαρισμοί παρουσιάζουν ένα νέο σύστημα ιδανικών, που εστιάζουν στην αγάπη και στην ταπεινότητα αντί στη δύναμη. Απηχούν τα ιδανικά της διδασκαλίας του Ιησού για την πνευματικότητα και τη φιλευσπλαχνία.[10]
Ο όρος «πραείς» ήταν οικείος από την Παλαιά Διαθήκη, π.χ. στον λστ΄ ψαλμό του Δαβίδ (στίχος 11) αναφέρεται: «οἱ δὲ πραεῖς κληρονομήσουσι γῆν καὶ κατατρυφήσουσιν ἐπὶ πλήθει εἰρήνης».[11] Παρά το ότι ο μακαρισμός για τους πραείς έχει εγκωμιασθεί πολύ και από μη Χριστιανούς, π.χ. από τον Μαχάτμα Γκάντι, ορισμένοι διανοητές στάθηκαν επικριτικοί απέναντί στην προτροπή προς πραότητα: Ο Φρίντριχ Νίτσε στο έργο του Γενεαλογία της ηθικής θεωρεί τον στίχο ως επιτομή αυτού που αντιλαμβανόταν ως «ηθική των δούλων».[12]
Τα χριστιανικά «έργα ελέους», που διακρίνονται σε υλικά και πνευματικά, απηχούν το μοτίβο του μακαρισμού για τους ελεήμονες.[13] Ο όρος «ειρηνοποιοί» ερμηνεύεται παραδοσιακά ως όχι μόνο εκείνοι που ζουν ειρηνικά με τους άλλους, αλλά και εκείνοι που κάνουν το καλύτερο που μπορούν για την προαγωγή της φιλίας στην ανθρωπότητα και την αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ του Θεού και του ανθρώπου. Ο Γρηγόριος Νύσσης ερμηνεύει τον όρο ως φιλόθεο έργο κατά μίμηση της αγάπης του Θεού προς τον άνθρωπο.[6][13] Ο Τζον Γουέσλεϋ είπε ότι οι ειρηνοποιοί «επιχειρούν να ηρεμήσουν τα θυελλώδη πνεύματα των ανθρώπων, να κατασιγάσουν τα τυρβώδη πάθη τους, να μαλακώσουν τον νου των αντίθετων παρατάξεων και, ει δυνατόν, να τις συμφιλιώσουν. ... εφαρμόζουν όλες τις δυνάμεις τους, όλα τα τάλαντα που τους έχει δώσει ο Θεός, προκειμένου να διατηρήσουν την ειρήνη όπου υπάρχει και να την αποκαταστήσουν όπου δεν υπάρχει.»[14]
Η φράση «πτωχοὶ τῷ πνεύματι» έχει δεχθεί ποικίλες ερμηνείες. Ο A.W. Tozer (1897-1963) περιγράφει την «πτωχείαν» αυτή ως μια «εσωτερική κατάσταση αντίστοιχη με τις εξωτερικές συνθήκες ενός συνηθισμένου ζητιάνου του δρόμου». Δεν αποτελεί κλήση προς την υλική φτώχεια.
Στην Ορθόδοξη Εκκλησία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Για την Ορθόδοξη Εκκλησία οι Μακαρισμοί αντιπροσωπεύουν οκτώ βασικές ηθικές αρχές της επί του Όρους Ομιλίας του Ιησού Χριστού. Με τη στενή έννοια υπονοείται μόνο η διατύπωση του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου, και με αυτή ψάλλονται κατά τις Κυριακές και στις νεκρώσιμες ακολουθίες. Ειδικότερα στην Ορθόδοξη Εκκλησία οι Μακαρισμοί ψάλλονται για παράδειγμα στην Ακολουθία των Αγίων Παθών (όρθρος της Μεγάλης Παρασκευής, που τελείται το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης), παρενθετικά μεταξύ τροπαρίων, αμέσως μετά την έξοδο του Εσταυρωμένου.
Θεολογικώς, οι Μακαρισμοί έχουν εσχατολογική χροιά, καθώς σύμφωνα με τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας μετά την πτώση των πρωτοπλάστων δεν υπάρχει στην παρούσα ζωή πλήρης «μακαριότητα». Ο άνθρωπος γίνεται μέτοχος της θεϊκής μακαριότητας με την αναγέννηση και δικαίωση, αλλά μόνο μετά τον θάνατό του και την τελική κρίση.
Σε άλλα θρησκευτικά έργα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στο Βιβλίο του Μόρμον ο Ιησούς κηρύσσει σε μια ομάδα ιθαγενών της Αμερικής με φράσεις πολύ παρόμοιες[15] με εκείνη του Ματθ. ε΄ 3, 6:
Ναι, ευλογημένοι οι πτωχοί στο πνεύμα που έρχονται προς με, διότι δικό τους είναι το βασίλειο των ουρανών (3 Nephi 12:3).[16]
Και ευλογημένοι όλοι όσοι πεινούν και διψούν για δικαιοσύνη, διότι θα γεμίσουν με το Άγιο Πνεύμα (3 Nephi 12:6).[16]
Στον Μπαχαϊσμό η πινακίς Lawḥ-i-Aqdas περιέχει τη δήλωση:
Μακαρία η ψυχή η υψωθείσα εν ζωή δια της ζωογόνου Μου πνοής και η κερδήσασα την είσοδον εις το ουράνιον Βασίλειόν μου.[17]
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 Majerník, Ján· Ponessa, Joseph· Manhardt, Laurie Watson (2005). The Synoptics: Matthew, Mark, Luke. Steubenville, OH: Emmaus Road. σελίδες 63–68. ISBN 1-931018-31-6.
- ↑ Liddell; Scott, Lexicon
- ↑ The Vulgate New Testament with the Douay Version of 1582 in Parallel Columns. σελ. 5.
- ↑ Savage, Henry Edwin (1910). The Gospel of the Kingdom. σελ. 69.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Aune, David Edward (2003). The Westminster Dictionary of New Testament and early Christian literature. σελίδες 75-78. ISBN 978-0-664-21917-8.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Beatitudes. Catholic Encyclopedia. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2013.
- ↑ Hunsinger, George (Μάρτιος 2016), The Beatitudes, Paulist Press.
- ↑ Vost, Kevin (2006), The Nine Beatitudes, Memorize the Faith, Sophia Institute Press, σελ. 553.
- ↑ France, R.T. (Οκτώβριος 1987). The Gospel According to Matthew: an Introduction and Commentary (1 έκδοση). Leicester: Send the Light. ISBN 0-8028-0063-7.
- ↑ 10,0 10,1 Plummer, Rev. Arthur (for entry "Beatitudes") (1898). Hastings, James· Selbie, John A.· Davidson, A.B.· Driver, S.R.· Swete, Henry Barclay, επιμ. Volume I: A–Feasts. Dictionary of the Bible: dealing with its language, literature, and contents, including the Biblical theology. Εδιμβούργο: T&T Clark. σελίδες 261–262. ISBN 1410217221 – μέσω Google Books.
- ↑ Hill, David (1981). Gospel of Matthew
. New Century Bible Commentary. Grand Rapids: Eerdmans. ISBN 0-8028-1886-2.
- ↑ Nietzsche, Friedrich (1999) [1887]. On the Genealogy of Morals [Zur Genealogie der Moral] (PDF). USA: Oxford University Press. ISBN 978-0-19283617-5. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 27 Νοεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2021.
- ↑ 13,0 13,1 Jegen, Carol Frances (1986). Jesus the Peacemaker. Kansas City, MO: Sheed & Ward. σελίδες 68–71. ISBN 0-934134-36-7.
- ↑ Wesley, J.: 'Upon Our Lord's Sermon On The Mount: Discourse Three', Sermon 23, accessed 11 October 2015
- ↑ Ridges, David (2007). The Book of Mormon Made Easier, Part III. Springville, Utah: Cedar Fort. σελίδες 148–149. ISBN 978-1-55517-787-4.
- ↑ 16,0 16,1 «Third Nephi, Chapter 12». The Book of Nephi (Church of Christ (Latter Day Saints)) 3: 3. https://www.churchofjesuschrist.org/study/scriptures/bofm/3-ne/12.1-12. Ανακτήθηκε στις September 5, 2013.
- ↑ Bahá'u'lláh (1988). Tablets of Bahá'u'lláh Revealed After the Kitáb-i-Aqdas (τσέπης έκδοση). US Bahá'í Publishing Trust. σελ. 269. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2013.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Το ομώνυμο λήμμα στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμος 17, σελ. 222
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Kissinger, Warren S.: The Sermon on the Mount: A History of Interpretation and Bibliography, Scarecrow Press, Metuchen 1975
- Twomey, M.W.: το λήμμα «The Beatitudes» στο Dictionary of Biblical Tradition in English Literature, επιμ. David Lyle Jeffrey, W.B. Eerdmans, Grand Rapids 1992