Σπύρος Μελάς

Ο Σπύρος Μελάς (13 Ιανουαρίου 1882 - 2 Απριλίου 1966) ήταν Έλληνας δημοσιογράφος, συγγραφέας, δραματουργός, σκηνοθέτης και ιδρυτής θιάσων, εκδότης και ακαδημαϊκός. Υπήρξε μία από τις πιο παραγωγικές φυσιογνωμίες των γραμμάτων με μακρόχρονη θητεία και πολύμορφη δραστηριότητα στον πνευματικό κόσμο της εποχής του. Ωστόσο ήταν ο πρωτεργάτης που στέρησε το Νόμπελ λογοτεχνίας στον Νίκο Καζαντζάκη.

Σπύρος Μελάς
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Σπύρος Μελάς (Ελληνικά)
Γέννηση	13  Ιανουαρίου 1882 Ναύπακτος
Θάνατος	2  Απριλίου 1966 Αθήνα
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Ελληνικά νέα ελληνική γλώσσα Γαλλικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	δημοσιογράφος θεατρικός συγγραφέας μυθιστοριογράφος θεατρικός σκηνοθέτης
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	μέλος της Ακαδημίας Αθηνών

Βιογραφία

Ο Σπύρος Μελάς, γιος του Ιωάννη Μελά και της Πηγής Παναγοπούλου γεννήθηκε στην Ναύπακτο, στις 13 Ιανουαρίου του 1882.

Τα παιδικά και εφηβικά χρόνια του τα πέρασε σε διάφορες ελληνικές πόλεις, καθότι ο πατέρας του, δικαστικός στο επάγγελμα, έπαιρνε συχνά μεταθέσεις. Τελευταία κατοικία της οικογένειας ήταν στον Πειραιά. Ο Μελάς, ως το μοναδικό αγόρι της οικογένειας μετά το θάνατο του πατέρα του, αναγκάστηκε να δουλέψει για να ζήσει την οικογένεια. Έκανε διάφορες δουλειές και παράλληλα προσπαθούσε να συνεχίσει την εκπαίδευσή του. Με υποτροφία του δήμου Πειραιά, σπούδασε στην «Ιωνίδειο Πρότυπη σχολή Πειραιά» και με το τέλος των σπουδών του αποφάσισε να αποκατασταθεί επαγγελματικά στον Στρατό. Ωστόσο η στρατιωτική καριέρα δεν του πήγαινε και έτσι παραιτήθηκε σύντομα. Το 1905 γράφτηκε στη Νομική σχολή, αλλά δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του.

Παράλληλα, είχε κάνει τα πρώτα βήματα, ως δημοσιογράφος, στην εφημερίδα «Φωνή του Πειραιά». Μετά συνεργάστηκε με τις εφημερίδες «Χρονογράφος», «Ακρόπολις» και «Άστυ». Επίσης συνεργάστηκε και με πολλά λογοτεχνικά – καλλιτεχνικά περιοδικά.

Στη δημοσιογραφία φαίνεται ότι βρήκε την κλίση του, αφού παρέμεινε στο επάγγελμα ως το τέλος της ζωής του. Συνεργάστηκε από διάφορες θέσεις με όλες σχεδόν τις εφημερίδες του καιρού του. Η τελευταία του συνεργασία ήταν με την εφημερίδα «Ελευθερία» από το 1957έως το 1966. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της ΕΣΗΕΑ ενώ λειτούργησε και την πρώτη σχολή δημοσιογραφίας στην Ελλάδα, την «Σχολή Δημοσιογραφία και Δημοσίων Σχέσεων του Ελληνοαμερικανικού Επιμορφωτικού Ινστιτούτου». Παρακολούθησε ως δημοσιογράφος όλα τα σημαντικά γεγονότα του καιρού του, υπήρξε πολιτικός αναλυτής αλλά και απεσταλμένος των εφημερίδων στον εξωτερικό, ωστόσο πιο γνωστός έμεινε για το καθημερινό χρονογράφημά του, το οποίο συνέχιζε καθημερινά μέχρι το τέλος της ζωής του.

Το πρώτο του λογοτεχνικό έργο, ήταν το μυθιστόρημα «Τα μυστήρια του Πειραιώς» που πρωτοδημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα «Ακρόπολις», το φθινόπωρο του 1906.
Με το θέατρο η ενάσχολησή του ήταν πολύπλευρη. Υπήρξε καθηγητής ιστορίας του θεάτρου σε διάφορες δραματικές σχολές, ιδρυτής θιάσων και επαγγελματίας σκηνοθέτης, θεατρικός κριτικός, μέλος του Εθνικού θεάτρου και βέβαια θεατρικός συγγραφέας.

Ωστόσο, μελανή κηλίδα στην ζωή του, στάθηκε η ευκολία με την οποία άλλαζε πολιτικές θέσεις και κυρίως η στήριξη της γερμανικής κατοχής. Ξεκινώντας από σοσιαλιστής στα νιάτα του, θα περάσει μετά στο στρατόπεδο των αντιβενιζελικών, των βενιζελικών ύστερα και θα υποστηρίξει το μεταξικό καθεστώς. Το αποκορύφωμα όλων είναι η στάση του στην Κατοχή όταν σε ένα άρθρο του καλεί τον Ελληνικό λαό, να συνεργαστεί ειλικρινά και ενεργητικά με τον κατακτητή.

Πέθανε στις 2 Απριλίου του 1966 από ανεύρυσμα.

Έλαβε μια μακρά σειρά τιμητικών διακρίσεων, με σημαντικότερα τον Πολεμικό Σταυρό και τον ανώτερο Ταξιάρχη του Τάγματος του Γεωργίου.

Εργογραφία

Πεζογραφία

• Ο Γέρος του Μωριά, τόμοι 1-2, Αθήνα, Σαλίβερος 1931
• Ο Ναύαρχος Μιαούλης, βιογραφία, Αθήνα, Σαλίβερς 1931
• Ματωμένα Ράσα, βιογραφίες, Αθήνα, Σαλίβερος 1934
• Φιλικοί: οι πρόδρομοι του '21, Αθήνα, Μπίρης 1960
• Μαντώ Μαυρογένους, Δ. Υψηλάντης, Ι. Καποδίστριας· Βιέννη, Κυκλάδες, Εύβοια, Αθήνα 1968
• Το λιοντάρι της Ηπείρου· Αλή Πασάς και ράσα - παραμονές του '21, Αθήνα Μπίρης 1969
• Πεγυότλ, Αθήνα, Φέξης 1961

Ιστορικές μελέτες

• Το εικοσιένα και η Κρήτη, Αθήνα, Βλαστός 1930
• Πολεμικαί σελίδες από τον ελληνοτουρκικόν πόλεμον του 1912, Αθήνα, Φέξης 1913
• Η δόξα του '40 στα βουνά και τα πέλαγα, Φογισμένα πέλαγα, Αθήνα, Αετός 1947
• Η δόξα του '40 στα βουνά και τα πέλαγα, Δοξασμένα Βουνά, Αθήνα, Αετός 1947
• Η επανάσταση του 1909 - Ο γιος του Ψηλορείτη ανορθωτής - Οι πόλεμοι 1912-1913, Αθήνα, Μπίρης 1957-58

Θεατρογραφία -Παραστασιογραφία

• 1906 «Η θυσία», θίασος Θεοδόση Πεταλά και Ευαγγελίας Παρασκευοπούλου, θέατρο «Διονυσιάδη», Πειραιάς
• 1907 «Ο γιος του ίσκιου», θίασος Ευτύχιου Βονασέρα, θεάτρο «Συντάγματος»
• 1908 «Το κόκκινο πουκάμισο»,θίασος Κυβέλης, θέατρο «Πανελλήνιον»
• 1909 «Το χαλασμένο σπίτι», θίασος Κυβέλης, θέατρο «Βαριετέ»
• 1913 «Το άσπρο και το μαύρο», θίασος Κυβέλης, θέατρο «Κυβέλη»
• 1917 «Λίνα», θίασος Κυβέλης, θέατρο «Κυβέλη»
• 1919 «Η φλόγα»,σε συνεργασία με τον Δ. Κόκκινο. Θίασος «Εταιρεία ελληνικού θεάτρου», θέατρο «Ολύμπια»
• 1920 «Το κελεπούρι», σε συνεργασία με τον Γ. Τσοκόπουλο, «Εταιρεία ελληνικού θεάτρου», θέατρο «Πάνθεον» θεσσαλονίκης
• 1924 «Μια νύχτα μια ζωή», θίασος - θέατρο Κυβέλης,
• 1934 «Ιούδας», «Εθνικό θέατρο»
• 1935 «Ο μπαμπάς εκπαιδεύεται», θίασος Αλίκης -Κ. Μουσούρη - Β. Λογοθετίδη, θέατρο «Αλίκη»
• 1936 «Ο Ρουμπής, η Κουμπή και τα κουμπιά», θίασος Κοτοπούλη, θέατρο «Κοτοπούλη»
• 1937 «Παπαφλέσσας», θίασος Αλίκης - Μουσούρη -Νέζερ, θέατρο «Αλίκη»
• 1941 «Πίσω στη γη», θίασος Μιράντας - Παππά, θέατρο «Γκλόρια»
• 1942 «Αργυροί γάμοι», θίασος Κοτοπούλη, θέατρο «Κοτοπούλη»
• 1942 «Η μέθοδος των τριών», θίασος Κοτοπούλη, θέατρο «Παρκ»
• 1943 «Έρωτα, μαστροχαλαστή», θίασος Μουσούρη, θέατρο «Αλίκη»
• 1943 «Βουβές αγάπες», θίασος - θέατρο Κοτοπούλη
• 1944 «Θύελλα», θίασος Κατερίνας, θέατρο «Κεντρικόν»
• 1953 «Ο βασιλιάς και ο σκύλος», Εθνικό (βασιλικό) θέατρο
• 1958 «Πούλμαν για το Τέξας», θίασος Βασ. Λογοθετίδη (σε περιοδεία στην Αμερική)
• 1962 «Ρήγας Βελεστινλής», Εθνικό θέατρο

Δοκίμια, Μελέτες, Χρονογραφήματα, Ταξιδιωτικά

• Σφυρίγματα, Αθήνα, Καλλέργης χ.χ.
• Από τα ταξίδια μου, Αθήνα, Άγκυρα 1916
• Αμερική· εντυπώσεις ταξιδιού, Αθήνα, Αετός 1952
• Κουβέντες του Φορτούνιο, Αθήνα, Σαλίβερος 1936
• Κωστής Παλαμάς, Αθήνα, Παρθενών 1943
• Τέχνη και ζωή· Δοκίμια, Αθήνα Πήγασος 1944
• Νεοελληνική λογοτεχνία, Αθήνα, Φέξης 1962
• Για ένα καινούριο θέατρο, Αθήνα, Παρασκήνια χ.χ.
• Πενήντα χρόνια θέατρο, Αθήνα, Φέξης 1960
• Άνδρες που έφτιαξαν την Αρχαία Ελλάδα, Αθήνα, Αλικιώτης & Υιοί 1961
• Γυναίκες, Αθήνα, Εστία χ.χ.
• Δάσκαλοι του Γένους· Πνευματικές μορφές, Αθήνα, Μπίρης 1971

Κατάλογος ελληνικών θεατρικών παραστάσεων που βασίζονται σε έργα του Σπ. Μελά.

Μυθιστορήματα

• 1906 «Τα μυστήρια του Πειραιώς», δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα «Ακρόπολις»
• 1907 «Οι μαύροι άνθρωποι του Πειραιώς», δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα «Άστυ»
• 1907 «Η γεροντοκόρη» δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα «Πατρίς»
• 1920 «Φτωχά μου όνειρα», (μυθιστορηματική μεταγραφή του θεατρικού του έργου «Μια νύχτα, μια ζωή»), εφημερίδα «Καθημερινή»
• 1934 «Ο Ιούδας», (μυθιστορηματική μεταγραφή του ομώνυμου έργου του), εφημερίδα «Αθηναϊκά Νέα»
• 1935 «Ο μπαμπάς εκπαιδεύεται» (μυθιστορηματική μεταγραφή του ομώνυμου θεατρικού του) δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό «Μπουκέτο»
• 1941 «Πίσω στη γη», (μυθιστορηματική μεταγραφή του ομώνυμου θεατρικού του έργου) εφημερίδα «Καθημερινή»
• 1944 «Τα νιάτα» δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Θέατρο»
• 1953 «Στα νύχια της μοίρας», ή «Η χαράδρα του Φαράν» δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό «Οικογένεια»

Πηγές - Παραπομπές

• Αικατερίνη Καρρά, Ο Σπύρος Μελάς και το θέατρο της εποχής του: συμβολή στη μελέτη της δραματουργίας του, Τμήμα Θεάτρου, Σχολή Καλών Τεχνών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (2010)
• Βιογραφική Εγκυκλοπαίδεια του Νεωτέρου Ελληνισμού 1830-2010 - Αρχεία Ελληνικής Βιογραφίας, Εκδόσεις Μέτρον, τόμος Β΄, σελ. 537-538.