Nkosi Sikelel' iAfrika
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | anthem genedlaethol, emyn, gwaith neu gyfansodiad cerddorol  |
|---|---|
| Iaith | Xhosa |
| Dyddiad cyhoeddi | 19 g |
| Statws hawlfraint | parth cyhoeddus |
| Gwladwriaeth | De Affrica |
| Cyfansoddwr | Enoch Mankayi Sontonga |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Emyn Gristnogol yw "Nkosi Sikelel ' iAfrika" (iaith Xhosa: [ŋk’ɔsi sikʼɛlɛl‿iafrikʼa]), a gyfansoddwyd yn wreiddiol yn 1897 gan Enoch Sontonga, athro Xhosa mewn ysgol genhadol Fethodistaidd ger Johannesburg.
Ym 1994,[1] gorchmynnodd Nelson Mandela i adnod "Nkosi Sikelel' iAfrika" gael ei chofleidio fel cyd-anthem genedlaethol De Affrica; mabwysiadwyd fersiwn ddiwygiedig yn ogystal yn cynnwys elfennau o "Die Stem" (yr anthem gyd-wladwriaeth ar y pryd a etifeddwyd gan y llywodraeth apartheid flaenorol) ym 1997. Weithiau cyfeirir at yr anthem genedlaethol newydd hon o Dde Affrica fel "Nkosi Sikelel' iAfrika" er nad dyma ei henw swyddogol.
Roedd "Nkosi Sikelel' iAfrika" emyn yn 1897 wedi cyfansoddi gan yr athro Fethodistaidd Enoch Sontonga, o Johannesburg . Mae wedi cael ei honni bod y dôn yn seiliedig ar ar yr emyn Cymraeg "Aberystwyth" gan Joseph Parry [2].[3] Ysgrifennwyd geiriau'r pennill a'r corws cyntaf yn wreiddiol yn yr iaith Xhosa fel emyn. Ym 1927 ychwanegwyd saith pennill[4] gan y bardd Xhosa Samuel Mqhayi .
Cymerwyd yr emyn gan gôr Ysgol Uwchradd Ohlange, a gwasanaethodd ei gyd-sylfaenydd, John Dobe, fel llywydd cyntaf Cyngres Genedlaethol Brodorol De Affrica . Fe'i canwyd i gloi cyfarfod y Gyngres ym 1912; erbyn 1925 daeth yn anthem cloi swyddogol y sefydliad, a elwir bellach yn Gyngres Genedlaethol Affrica. [5] Cyhoeddwyd "Nkosi Sikelel' iAfrika" am y tro cyntaf yn 1927.[5]Roedd yr anthem swyddogol y Gyngres Genedlaethol Affrica yn ystod y cyfnod apartheid ac roedd yn symbol o'r mudiad gwrth-apartheid.[6] Daeth yn anthem genedlaethol answyddogol De Affrica, yn cynrychioli dioddefaint y lluoedd gorthrymedig. Oherwydd ei chysylltiad â'r ANC, cafodd y gân ei gwahardd gan y gyfundrefn yn ystod oes apartheid.[7]
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "South Africa (1994-1997) – nationalanthems.info". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 1 Mehefin 2018.
- ↑ "An Anthem To Ignorance – The Case of 'Nkosi Sikelel' iAfrika'". The Anton Mostert Chair of Intellectual Property [Stellenbosch University]. 18 Mehefin 2012. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 Mawrth 2016. Cyrchwyd 4 Mawrth 2016.
- ↑ "How many national athems are plagiarised?". BBC News. 25 Awst 2015. Cyrchwyd 3 Rhagfyr 2020.
- ↑ Bennetta Jules-Rosette (2004). "Nkosi Sikelel' iAfrika". Cahiers d'Études Africaines (Etudesafricaines.revues.org) 44 (173–174): 343–367. doi:10.4000/etudesafricaines.4631. http://etudesafricaines.revues.org/4631?lang=en. Adalwyd 27 Mai 2013.
- ↑ 5.0 5.1 "Enoch Mankayi Sontonga". South African History Online. Cyrchwyd 7 Mai 2014.
- ↑ "Encyclopedia of African History and Culture. Volume IV – The Colonial Era (1850 TO 1960)" (yn Saesneg). Scribd.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-05-11. Cyrchwyd 15 Chwefror 2011.
- ↑ Lynskey, Dorian (6 Rhagfyr 2013). "Nelson Mandela: the triumph of the protest song". The Guardian (yn Saesneg).