Edvard IV, kralj Engleske
 | Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). |
| Eduard IV | |
|---|---|
 | |
| Kralj Engleske; gospodar Irske | |
| Vladavina | 3. mart 1461 - 31. oktobar 1470 |
| Prethodnik | Henrik VI |
| Nasljednik | Henrik VI |
| Krunidba | 28. juni 1461. |
| Kralj Engleske; gospodar Irske | |
| Vladavina | 11. april 1471 - 9. april 1483 |
| Prethodnik | Henrik VI |
| Nasljednik | Eduard V |
| Supružnik | Elizabeth Woodville |
| Djeca | Elizabeta od Yorka Marija od Yorka Cecilija od Yorka Eduard V, kralj Engleske Rikard od Shrewsburya Ana od Yorka Katarina od Yorka Brigita od Yorka |
| Dinastija | York  |
| Otac | Rikard od Yorka |
| Majka | Cecily Neville |
| Rođenje | 28. april Rouen, Francuska |
| Smrt | 9. april 1483 Westminster |
Eduard IV (28. april 1442 – 9. april 1483) bio je prvi engleski kralj iz dinastije York.
Pravo na tron
[uredi | uredi izvor]Bio je najstariji sin Rikarda Plantageneta, vojvode od Yorka, nakon čije je smrti u jednoj od bitaka Ratova dviju ruža, vođenoj sa plemićima naklonjenim dinastiji Lancaster, istakao svoje pravo na englesku krunu. Svoje pravo je temeljio na činjenici da je bio potomak Lionela od Antwerpa, drugog sina Eduarda III, engleskog kralja iz dinastije Anžuj-Plantagenet.
Borba za krunu
[uredi | uredi izvor]Uz pomoć uticajnog Richarda Nevillea, iure uxoris 16. grofa od Warwicka, koji je kroz Eduarda želio ostvariti svoje ambicije, tokom 1461. porazio je vojsku plemića naklonjenih dinastiji Lancaster. Iste se godine, nakon što su Henrik VI i njegova borbena supruga, kraljica Margareta, izbjegli u inostranstvo, proglasio engleskim kraljem. Eduard je, za razliku od Henrika VI, bio jak, energičan i popularan, te je u tom, vanjskopolitički (vojni porazi u Francuskoj) i unutarnjopolitički (Ratovi dviju ruža i potpuni haos u zemlji) nepovoljnom trenutku za Englesku, bio za mnoge bolje rješenje nego Henrik VI, čija je supruga bila Francuskinja i držala de facto vlast za vrijeme vladavine svog nesposobnog supruga.
Prva vladavina
[uredi | uredi izvor]Nakon što je porazivši svoje protivnike iz klana Lancaster postao kralj, Eduard IV je ubrzo došao u politički sukob sa svojim političkim mentorom, grofom od Warwicka, uz čiju je neprocjenjivu pomoć i osvojio krunu, budući da se potajno oženio udovicom Elizabeth Woodville, uprkos grofovim savjetima i željama, te omogućio rođacima svoje nove supruge veliki uticaj na vlast. Eduard je, također protivno željama grofa od Warwicka, počeo samostalno voditi politiku mimo njegove volje. Sve ovo je oslabilo grofovu moć, pa je postao Eduardov politički protivnik, te je izazvao pobunu i poveo vojsku protiv Eduarda.
Godine 1469. Eduard je vojno poražen od strane grofa od Warwicka, te je ubrzo i zarobljen. Grof od Warwicka je pokušao vladati u Eduardovo ime, ali se tome protivilo ostalo uticajno plemstvo pa je grof bio prisiljen Eduarda pustiti iz zarobljeništva. Eduard se pokušao izmiriti sa grofom, ali je grof 1470. godine ponovo, ali ovoga puta neuspješno, pokrenuo pobunu i nakon poraza morao napustiti Englesku izbjegavši u Francusku. Grof od Warwicka je u Francuskoj skovao novu urotu, ovoga puta sa svojim bivšim najljućim protivnicima koje je porazio, Henrikom VI i Margaretom Anžujskom. Oni su uz pomoć Francuske vojno napali Eduarda koji je, poražen, napustio Englesku i pobjegao u Burgundiju. Henrik VI je 1470. godine ponovno vraćen na tron, a de facto vlast je opet preuzela kraljica Margareta, ali njegova vladavina je trajala kratko.
Druga vladavina
[uredi | uredi izvor]Eduard i suprug njegove sestre, Karlo, vojvoda Burgundije, koji je na Eduardovu molbu pokrenuo vojsku, iskrcali su se u Engleskoj, te su 1471. godine u nekoliko bitaka porazili protivnike. Ubili su grofa od Warwicka, Henrikovog sina Eduarda, te zarobili samog Henrika VI, kojeg je Eduard ubrzo dao i ubiti. Nakon toga je vojno porazio i minimalizirao politički uticaj klana Lancaster na engleskoj političkoj i dinastičkoj sceni.
Eduard je 1475. godine objavio rat Francuskoj u kojem je uspješno porazio u više navrata francusku vojsku, te Francuskoj nametnuo plaćanje visokih novčanih kontribucija u zamjenu na njegovo odustajanje od prava na francusku krunu.
Smrt
[uredi | uredi izvor]Eduard se 1483. godine razbolio, te ubrzo umro, a naslijedio ga je sin Eduard kojeg je ubrzo sa vlasti srušio brat Eduarda IV, Rikard III.
| Prethodi: | Kralj Engleske | Slijedi: |
| Henrik VI | Henrik VI |
| Prethodi: | Kralj Engleske | Slijedi: |
| Henrik VI | Eduard V |
