Deuri
Deuri su ilirsko pleme koji su naseljavali područje gornjeg toka rijeke Vrbas u Bosni i Hercegovini.[1]
Prve podatke o ilirskom plemenu Deuri imamo tek kad su se Iliri konačno našli u sastavu Rimskog carstva. Rimski historičar iz ranog carskog doba Plinije ubraja Deure među civitates salonitanskog konventa. U njegovom opisu se kaže da Dalmati imaju 342 dekurije, Deuri 22, Dicioni 228, Mezeji 269, Sardeati 52. Dekurija je skupina od 150-200 ljudi. Njegov spisak ne nabraja plemena po teritorijalnom principu pa lokalizacija Deura je negdje između nabrojanih plemena iz zaleđa Salone. Jedini siguran podatak o njima je da su najmanje pleme sa 22 dekurije (između 4000 i 5000 ljudi). Iz toga se zaključuje da su držali neku manju zatvorenu geografsku oblast, kakve su bile, na primjer, Petrovačko polje, Kupreška visoravan i neke druge.[2]
Podaci Ptolomeja, drugog rimskog historičara su još neodređeniji. On spominje pleme Derri (za koje se u nauci smatra da su identični sa Plinijevim Deurima) i da su negdje iza Japoda i Mezeja.
Na osnovu navedenih skromnih opisa, savremeni historičari lociraju Deure na:
- područje Vrbasa, južno od Jajca (G. Alföldy)
- područje Bugojna i Gornjeg Vrbasa (J. J. Wilkes)
- sjeverozapadna Bosna (A. Mayer)
- Petrovačko polje (I. Bojanovski), prema podacima Ptolomeja.
Deuri su živjeli na manjem teritoriju, izdvojenom od ostalih, a dobro naseljenom. Takvo je Petrovačko polje, što bi, odgovaralo i brojnosti njihove populacije. Petrovačko je polje uz to izdvojeno i svojim reljefom, što je mogao biti i razlog što se tako mala društvena zajednica očuvala još i u carsko doba, te se razvijala i dalje. Tako bi ujedno Deure više približili i Mezejima (Ptolomej). Na Petrovačkom polju (u širem smislu), po evidenciji, imaju oko 42 gradinska naselja (utvrđena naselja).[2] Neka su i monumentalnih dimenzija, dužine oko 400 m. pa bi neko od njih moglo biti ilirski grad Seretion koji se spominje u konačnom rimskom osvajanju Ilirije tokom Batonovog ustanka.[3]
Gubitak samostalnosti
[uredi | uredi izvor]Kao i većina ilirskih zajednica, Deuri su izgubili samostalnost nakon Oktavijanovih ilirskih ratova[4]. Društvena se organizacija plemenske zajednice dolaskom Rimljana nije bitnije izmijenila. I dalje su nastavili živjeti u okvirima svoje teritorijalne zajednice civitas, dakle pod vodstvom svojih prvaka (principes, praepositil), ali pod nadzorom rimskih prefekata, kao i ostala ilirska plemena. Čini se da je centar peregrinske civitas bio oko Kolunića i Revenika (Gradina u Koluniću, Gradić na Žutoj glavici i Kadinjača, oboje u Reveniku). Koliko je poznato, prvi peregrini su rimsko građansko pravo stekli početkom 2. stoljeća.
Literatura
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Zoranić, Hakija, (2009), O etnogenezi Bošnjana - Bošnjaka[mrtav link], str. 14, Svjetlost, Sarajevo
- ^ a b "BOSNA I HERCEGOVINA U ANTIČKO DOBA". Ivo Bojanovski, Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, 1988. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ^ "Salmedin Mesihović: SVPPLEMENTVM REBELLIO ILLYRICI I – GERMANIKOVA "POUNJSKA OFANZIVA"" (PDF). INSTITUT ZA ISTORIJU • Br. 4, 1-234, Sarajevo 2009. Arhivirano s originala (PDF), 14. 7. 2018. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ^ "Salmedin Mesihović -RIMSKI VUK I ILIRSKA ZMIJA, Posljednja borba" (PDF). Filozofski fakultet Sarajevo, 2011. Arhivirano s originala (PDF), 21. 3. 2016. Pristupljeno 9. 2. 2016.
