Базідыяльныя грыбы

Базідыяльныя грыбы
Падасінавік (Leccinum aurantiacum)
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Грыбы Падцарства:  Вышэйшыя грыбы Аддзел:  Базідыяльныя грыбы
Міжнародная навуковая назва
Basidiomycota R.T. Moore, 1980
Пададдзелы
Agaricomycotina Doweld, 2001 Pucciniomycotina R.Bauer, Begerow, J.P.Samp., M.Weiss & Oberw., 2006 Ustilaginomycotina R.Bauer, Begerow, J.P.Samp., M.Weiss & Oberw., 2006 Wallemiomycotina Doweld, 2014
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   623881 NCBI   5204 EOL   5664 MB   90050 FW   212608

Базідыяльныя грыбы, базідыяміцэты (Basidiomycota) — аддзел (раней разглядаўся як клас) вышэйшых грыбоў з асаблівымі органамі размнажэння — базідыямі; у эвалюцыйным развіцці — сістэматычная група, паралельная сумчатым грыбам.

Асаблівасці біялогіі

Характарызуюцца наяўнасцю першаснага і другаснага міцэлію і тыповым для іх базідыяльным споранашэннем. Органы палавога размнажэння ў базідыяльных грыбоў адсутнічаюць, палавы працэс ажыццяўляецца ў выглядзе саматагаміі. Канідыяльнае споранашэнне (бясполае размнажэнне) сустракаецца рэдка.

У аснове класіфікацыі базідыяльных грыбоў асаблівасці будовы базідый і пладовых цел. Уключаюць 3—4 пададзелы, 16—19 класаў, звыш 30000 відаў.

Для базідыяміцэтаў характэрна поўная страта спецыялізаваных палавых клетак. Палавое споранашэнне — базідыяспоры. Палавы працэс ідзе праз зліццё дзвюх вегетатыўных (саматычных) клетак гаплоіднага міцэлію, што вырастае з базідыяспораў. Характэрная марфалагічная асаблівасць базідыяміцэтаў — наяўнасць спражак — дугападобных структур каля папярочных перагародак, што падзяляюць клеткі гіфы.

Базідыі на пладовым целе грыба

На дыкарыятычным міцэліі ў большасці базідыяміцэтаў фарміруюцца пладовыя целы, на паверхні або ўнутры якіх утвараюцца базідыі. Пладовыя целы розных тыпаў: гіменіяльныя (спараносны слой — гіменій — на паверхні цела) і гастэральныя (гіменій унутры цела, замкнёнага да поўнага выспявання базідыяспораў); формы — плоскія, канічныя, капытападобныя, плеўкавыя, распасцёргая на субстраце, падзеленыя на шапку і ножку (шапкавыя грыбы); кансістэнцыі — мясістыя, дравяністыя, шчыльналямцавыя, скурыстыя.

Пашырэнне і выкарыстанне

Пашыраны па ўсім зямным шары, акрамя Антарктыды; на Беларусі ў канцы XX ст. выдзялялася каля 2000 відаў з 12 парадкаў (агарыкальныя, аўрыкулярыяльныя, афілафаральныя, галаўнёвыя грыбы, гіменагастральныя, дакрыміцэтальныя, дрыжалкавыя, іржаўныя грыбы, нідулярыяльныя, лікапердальныя, склерадэрматальныя, фаляльныя).

Да базідыяміцэтаў належаць мікраскапічныя формы і грыбы з буйнымі пладовымі целамі — макраміцэты. Большасць — сапратрофы, мікарызаўтваральнікі, многія — паразіты раслін, узбуджальнікі хвароб сельскагаспадарчых культур (галаўнёвыя і іржаўныя грыбы), гнілі драўніны (губавыя грыбы, дамавыя грыбы), есць ядомыя (апенька, баравік, масляк, падасінавік, сыраежка і інш.), лекавыя (чага, вясёлка) і ядавітыя (мухаморы). Некаторыя віды (шампіньёны, дрэўнавушка (Pleurotus) і інш.) уведзены ў прамысловае культываванне.

Літаратура

• Капіч А. Базідыяльныя грыбы // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 2: Аршыца — Беларусцы / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 2. — 480 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0061-7 (т. 2).
• Гарибова Л. В., Лекомцева С. Н. Основы микологии: Морфология и систематика грибов и грибоподобных организмов. Учебное пособие. — М.: Товарищество научных изданий КМК, 2005.
• Kirk P. M., Cannon P. F., Minter D. W., Stalpers J. A. Ainsworth and Bisby’s Dictionary of the Fungi. 10th editon. — CAB International 2008. ISBN 978-0-85199-826-8