Каўнас

Горад Каўнас літ.: Kaunas Герб Сцяг Краіна Літва Статус гарадское самакіраванне Павет Каўнаскі Каардынаты 54°54′00″ пн. ш. 23°56′00″ у. д. Кіраўнік Вісвальдас Маціёшайціс[d] Першая згадка 1361 Ранейшыя назвы Коўна Плошча 157 км² (2017) Вышыня цэнтра 48 м Водныя аб’екты Нёман Насельніцтва ▲305 120 чал. (1 студзеня 2023) Часавы пояс UTC+2, летам UTC+3 Тэлефонны код 837 Паштовыя індэксы LT-44001 Аўтамабільны код K Афіцыйны сайт kaunas.lt/apie-ka… (літ.) en.kaunas.lt/city (англ.) Каўнас на карце Літвы

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Нёман

У цэнтры горада

Ка́ўнас (літ.: Kaunas, традыцыйная беларуская назва — Ко́ўна) — другі паводле велічыні і значэння горад Літвы, адміністрацыйны цэнтр Каўнаскага павета і Каўнаскага раёна.

Размешчаны ля ўпадзення ракі Віліі (Нярыс, літ.: Neris) у Нёман (Нямунас, літ.: Nemunas). Плошча — 157 км².

Назва

Назву Каўнас (літ.: Kaunas) узводзяць да балтыйскага кораня, які азначае нізкае, гразкае, багністае месца.

Гісторыя

Першае згадванне ў пісьмовых крыніцах адносіцца да 1361 года. Магдэбургскае права падаравана вялікім князем літоўскім Вітаўтам у 1408 годзе.

З 1842 года — цэнтр Ковенскай губерні.

У 1920—1940 гадах — «часовая сталіца» Літоўскай Рэспублікі.

Герб

На гарадскіх гербавых пячатках з XV стагоддзя адлюстроўваўся тур, з канца XV стагоддзя яго дапоўніў крыж. З 1843 года герб Ковенскай губерні, якім карыстаўся і губернскі горад Коўна, адлюстроўваў усталяваны на ратушнай плошчы помнік у памяць вайны 1812 года.

2 мая 1935 года гарадская рада Каўнаса зацвердзіла герб з выявай на пурпурным фоне белага тура з залатымі капытамі, рагамі і крыжам паміж рагамі. З 1969 года выкарыстоўваўся герб з выявай на чырвоным фоне белага зубра. Дэкрэтам прэзідэнта Літоўскай Рэспублікі 30 чэрвеня 1993 года зацверджаны герб, які паўтарае гістарычны герб: на чырвоным шчыце белы тур з залатым крыжам паміж рагамі.

Насельніцтва

Год Колькасць 1989 419 745 1995 416 605 1997 402 061 2000 385 620 2001 379 706 2002 374 176 2003 370 242 2004 363 952 Год Колькасць 2005 356 954 2006 348 506 2007 358 111 2007 343 932 2008 339 535 2009 335 393 2010 329 542 2011 317 319 Год Колькасць 2011 315 993 2012 310 773 2013 306 888 2014 304 012 2015 301 357 2016 297 846 2017 292 691 […] 2018 288 466 Год Колькасць 2018 288 363 2019 286 754 2020 289 364 2021 298 753 2022 297 906 2023 305 120

Этнічны склад

У адрозненне ад Вільнюса і Клайпеды, Каўнас — адзін з самых монаэтнічных гарадоў Літвы. Літоўцы складаюць амаль 93 % яго насельніцтва, найбуйнейшай этнічнай меншасцю з’яўляюцца рускія, украінцы і беларусы (каля 6 %). Большасць жыхароў сярэдняга і старэйшага пакаленняў валодае рускай мовай.

Этнічны склад насельніцтва Каўнаса паводле перапісу 2001 года:

1. Літоўцы 92,9 %
2. Рускія 4,4 %
3. Украінцы 0,5 %
4. Палякі 0,4 %
5. Іншыя 1,8 %

Да Халакосту найбуйнейшымі меншасцямі ў горадзе з’яўляліся палякі і яўрэі, на якіх у суме прыходзілася да 4/5 насельніцтва дарэвалюцыйнага Каўнаса.

Этнічны склад насельніцтва Каўнаса паводле перапісу 1939 года:

1. Літоўцы 60 %
2. Яўрэі 25 %
3. Палякі 10 %
4. «Усходнія славяне» 5 %

Этнічны склад насельніцтва Коўна паводле перапісу 1919 года:

1. Палякі 42 %
2. Яўрэі 31 %
3. Літоўцы 16 %
4. Рускія 1,5 %
5. Іншыя 1,0 %

(Частка моцна паланізаванай літоўскай эліты працягвала ўлічвацца як палякі ў царскай Расіі.)

Спорт

• ФК Каўна Жальгірыс — футбольны клуб.
• ФК Стумбрас — футбольны клуб.
• НФА стадыён па футболу.

Славутасці

• Касцёл Святога Юрыя
• Дом Пяркунаса

Вядомыя асобы

• Наталля Вішнеўская (1907—1989) — беларуская паэтэса.
• Дамінік Касакоўскі (1711—1743) — дзяржаўны дзеяч Рэчы Паспалітай.
• Кястуціс Кевалас (нар. 1972) — архібіскуп Каўнаскай архідыяцэзіі.
• Дамінікас Дамаркас (нар. 1992) — літоўскі баскетбаліст.
• Ірына Аляксандраўна Новікава (нар. 1956) — беларускі ўрач алерголаг-імунолаг. Доктар медыцынскіх навук (2002), дацэнт (2003), прафесар (2008).
• Вітаўтас Пяткявічус (1930—2008) — літоўскі пісьменнік, палітычны і грамадскі дзеяч.
• Бен Шан — амерыканскі мастак.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме [[Commons:Category:|Каўнас]]
• Муніцыпалітэт г. Каўнаса, афіцыйная старонка Архівавана 17 снежня 2008. (англ.)
• Каунас (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі
• Горад гераічных буржуа Архівавана 11 студзеня 2009.