Сванетия

Верхняя и Нижняя Сванетия на карте Грузии

Сванетия (Свáнети, груз. სვანეთი) — Грузияның төньяҡ-көнбайышындағы свандар йәшәгән тарихи таулы өлкә.

Үрге Сванетия

Үрге Сванетия (груз. ზემო სვანეთი Земо-Сванети) — Ингури йылғаһының үрге ағымындағы бейек тау үҙәне, төньяҡ киңлектең 42°48' һәм 43°15'-ы, көнсығыш оҙонлоғоноң 42°00' һәм 43°00'-ы араһында урынлашҡан, 3154 км² майҙанды биләй.

Көнсығыштан һәм төньяҡтан Үрге Сванетия Төп Кавказ һырты Шхара, Ушба, Тетнульди һ. б. түбәләре менән уратылған, шул һыҙыҡ буйынса Грузияның Рәсәй менән (Ҡабарҙы-Балҡар) сиге үтә. Көньяҡтан туранан-тура Төп Кавказ һыртына тоташыусы һәм көнсығыштан Үрге Сванетияны йомоп ҡуйыусы Сван һырты ҡалҡып тора.

Район көнбайыштан баш Кодор тарплауығынан Хурум һырты менән айырылған.

Үрге Сванетия үҙенең архитектура хазиналары һәм матур пейзаждары менән билдәле. Башлыса IX—XII быуаттарҙа төҙөлгән торлаҡ башнялар күҙгә ташлана. Шулай уҡ боронғо таш православие сиркәүҙәре һаҡланған.

Үрге Сванетия ЮНЕСКО-ның Бөтә донъя мираҫы^[1] объекттары исемлегенә индерелгән.

Үрге Сванетия административ планда үҙәге ҡала тибындағы Местиа ҡасабаһында урынлашҡан Самегрел-Үрге Сванетия төбәгенең Местий районын тәшкил итә.

Тарихы

XVI быуат уртаһында Грузия батшалығы тарҡалғандан һуң Үрге Сванетия номиналь рәүештә имеретин батшаһына буйһонған. Кенәз үҙ Үҙәндең көнбайыш өлөшөндә Дадешкелиани кенәздәренең бойондороҡһоҙ биләмәһе барлыҡҡа килгән һәм Кенәз Сванетияһы тигән исем алған. Үҙәндең майҙаны буйынса ҙурыраҡ башҡа ерҙәрендә ирекле йәмғиәттәр булған, һәм ул Ирекле Сванетия атала башлаған.

Үҙәндең ике өлөшө лә Рәсәй империяһы (1833 йылда, кенәзлек, ә «ирекле» өлөшө — 1840 йылда) составына ингән, ләкин 1840 йылдар аҙағына тиклем бында рәсәй районы хакимиәте лә, Урыҫ православие сиркәүе лә.булмаған әле.

1859 йылда кенәзлек бөтөрөлгән, һәм район Кутаиси генерал-губернаторлығы составындағы айырым Сванетия приставлығын тәшкил иткән.

Түбәнге Сванетия

Түбәнге Сванетия (груз. ქვემო სვანეთი Квемо-Сванети) — Цхенисцкали (Риони йылғаһының уң ҡушылдығы) йылғаһының үрге ағымында һәм уның ҡушылдығы Хеледула буйында урынлашҡан үҙән.

Төньяҡтан Түбәнге Сванетияны Үрге Сванетиянан Сван һырттары айырып тора. Көньяҡ-көнбайыштан Эгрис һырты районды Мегрелиянан, ә Лечхум һырты уны көньяҡтан Лечхумдан һәм көнсығышта Рачанан айырып тора.

Административ планда Түбәнге Сванетия үҙәге Лентехи ҡасабаһында урынлашҡан Рача-Лечхуми һәм Түбәнге Сванетия төбәгенең Лентех районын тәшкил итә.

Тарихы

XVI быуат уртаһында Грузия батшалығы тарҡалғандан һуң, Түбәнге Сванетия Мегрель кенәзлегенең бер өлөшө булған. 1833 йылдан кенәзлек Рәсәй империяһы составына инә, ә 1867 йылда ул бөтөрөлә, һәм уның территорияһы Кутаиси губернаһы составына индерелә 1887 йылдан Түбәнге Сванетия биләмәһе Лечхум өйәҙе составында була.