کوتله

کوتله
2 کیلوگیرم‌لیک بیر وزنه.
یایغین سمبوْللار	m
اس‌آی بیریمی	کیلوگیرم (kg)

کۆتله یا جرم (اینگیلیسجه: Mass) فیزیکسل بیر کمیّت دیر - کۆتله، جیسمین ساکین‌لیگینی (حرکت‌سیزلیگینی) پوْزماغا چالیشان و اوْنو ایومه‌له‌ین هر هانسی بیر گۆجه قارشی گؤستردیگی موقاویمت اۆچون اؤلچو کمیّتی دیر. بیر جیسمین کۆتله‌سی، اوْ جیسمین باشقا جیسملره اوْلدوغو جاذیبه گۆجونون بؤیوکلوگونو ده تعیین ائدیر.

فیزیک‌ده، کۆتله و آغیرلیق فرقلی آنلاملاری وار: جاذیبه گۆجۆنون دییشیلمه‌سینه گؤره بیر جیسمین آی اۆستونده اوْلان آغیرلیغی، همان جیسمین یئر اۆزونده‌کی آغیرلیغی ایله فرقلی اوْلابیلر، آنجاق اوْ جیسمین کۆتله‌سی آی‌دا و یئرده برابر و دییشیلمز دیر.

تَرَزی اۆچون ایشلنن چوقون وزنه‌سی
آغیرلیق: ‎2 kg ‏(lb ‏4.44)
اوجالیق: ‎4.9 cm ‏(‎1.9 in)
اَن: ‎9.2 cm ‏(‎3.6 in)

کۆتله بیریملری

کۆتله‌نی اؤلچمک اۆچون ایشلَنن اس‌آی بیریمی کیلوْگیرم (kg) دیر. بۇ ایلک دفعه ۱۷۹۵-جی ایلده دوْنما نؤقطه‌سینده‌کی بیر دسیمتر مۆکعب سۇ ایله بلیرلنمیشدیر. آنجاق بیر دسیمتر مۆکعب سۇیون حجمینی اؤزل بیر دما و باسقی‌دا اؤلچمگین چتین اوْلدوغونا گؤره، ۱۸۸۹-جو ایلده «میلتلر آراسی کیلوگیرم نومونه‌سی» (اینگیلیسجه: International Prototype of the Kilogram‏) (‎IPK) اۆزره کۆتله اۆچون یئنی بیر تعریف تانیملانمیشدیر.

اس‌آی سیستمینده باشقا کۆتله بیریملری:

• بیر توْن ۱۰۰۰ کیلوْگیرم ایله برابر دیر.
• انرژی بیریمی اوْلان الکتروْن‌ووْلت (eV)، کۆتله-انرژی فوْرمولونو (²‏E=m.c) قوللاناراق ساده‌لیکله کۆتله بیریمینه چئوریله‌بیلر. بونا دایاناراق، کۆتله‌نین بیریمی eV/c² اوْلابیلر.
• آتوْمیک کۆتله بیریمی (u)، کربوْن-۱۲ آتوْمو کۆتله‌سی‌نین 1⁄12سی ایله برابر دیر. تقریباً ‎1,66 x 10⁻²⁷ کیلوگیرم دیر. آتوْملارین و مولکوللارین کۆتله‌لرینی اؤلچمکده ایشلنیر.
• ایسلوق بیر اینگیلیس اؤلچو بیریمی دیر. تقریباً ۱۴،۶ کیلوگیرم دیر.
• پوْند هم کۆتله و هم گۆج بیریمی دیر و چوْخلو آمریکادا ایشلنیر. تقریباً ۰،۴۵ کیلوگیرم يا ۴،۵ نیوتوْن دور.
• پلانک کۆتله‌سی، نوقطه بَنزَری ذره‌لرین ماکزیموم کۆتله‌سی دیر (تقریباً ‎2.18×10⁻⁸ kg).
• گۆنش کۆتله‌سی آسترونومی ساحه‌سینده اولدوزلار، قالاکسیلر و باشقا بؤیوک جیسملرین کۆتله‌سینی آنلاماق اۆچون ایشلنیر (≈‎1.99×10³⁰ kg).
• چوْخ بؤیوک اولدوزلار یا قارادلیکلرین کۆتله‌سی بعضاً اونلارین شوارتزشیلد شوعاعلاری ایله تعیین اوْلونور (‎1 cm ≈ 6.73×10²⁴ kg).