اولیس (رومان)

اولیس (یولیسسئس/ Ulysses) ایرلندلی یازیچی جیمز جویسون مودرن رومان‌دیر. ایلک اولاراق ۱۹۱۸ـ ۱۹۲۰ تاریخلری آراسیندا American journal The Little Review درگیسینده بعضی بؤلوملری سئریله‌شدیریلدی و آردیندان بوتون اولاراق پاریس‌ده، شکسپیر و شریکلری یایین ائوی طرفیندن ۱۹۲۲ده، جویسون آد گونونده سیلوییا بیچ یاردیمی ایله یایینلاندی. مدرن ادبیاتین ان اؤنملی اثرلریندن بیری اولاراق قبول ائدیلیر[۱] و «بیر حرکتین بوتونونو گؤستر و اؤزت‌له‌ین» اولاراق آدلاندیریلمیشدیر [۲]. دئکلان کیبئرده گؤره، «جویس‌دان اؤنجه، هئچ بیر حیکایه یازیچیسی دوشونمه سوره‌جینی بو قدر اؤن پیلانا چیخارمامیشدیر» [۳].

اولیس، ۱۹۰۴ون ژوئن آیینین ۱۶سیندا (خردادین ۲۶سی) معمولی بیر گونده، کرونولیک اولاراق دوبلین‌ده‌کی لئوپولد بلوم قارشیلاشمالاری ایله اوغراشیر [۴][۵]. اولیس، هومر ائپیک شعرینده‌کی اودیسه‌نین قهرمانی‌دیر، و رومان کاراکتئرلرله شعر آراسیندا یاپیسال بنزه‌شمه‌لرله، و لئوپولد بلوم ایله اودیسه، مالی بلوم ایله پنئلوپه و استئفان دئدالوس ایله تئلماکوس آراسیندا، و اک اولاراق ییرمینجی یوز ایلین باشلاریندا مودئرنیزم باغلامینداکی اولایلار و تئمالارلا، دوبلین و ایرلندین انگلتره ایله اولان ایلیشکیسینه گؤره قوشا بیر دیزی قورار. رومان اولدوقجا آلدادیجی و عینی زاماندا انگلیس ادبیاتینین فرقلی دؤنملرینین استیل‌لرینی تقلید ائدر.

کیتاب، یاینلانماسیندان بو یانا، دارتیشمالارا و اینجه‌لمه‌لره دیقت چکدی، ۱۹۲۱ده‌کی آمئریکا بیرله‌شیک دؤلت‌لرینده‌کی بیر محکمه‌ده مستهجنلیکه محکوم اولدو، و اوزون سوره‌ن «جویس ساواشلاری» متنسل‌لیگه باعث اولدو. رومانین بیلینج آخیش تئکنیکی، دیقت‌لی یاپیلانما و تجربی نثر (کلمه اویونو، کومیک تقلید و لاف‌لارلا دولو) زنگین کاراکتئریزاسیونو و گئنیش مزاح‌لاری ایله، تاریخین ان بؤیوک ادبی اثرلریندن بیری اولاراق قبول ائدیلمه‌سینی ساغلامیشدیر؛ ایندی دونیا سوییه‌سینده جویس طرفدارلاری ژوئنین ۱۶سینی بلومز دئی (بلوم گونو) اولاراق آنیمساییرلار.

کئچمیش

جویس، ایلک اولاراق اودیسه/اولیس (یولیسسئس) شخصیتی ایله چارلز لمب‌ین اوشاقلار ایچین اویغونلانمیش اولیسین ماجرالاری‌یندا قارشیلاشمیشدی، لاتینجه آدلار جویسون بئینینده ثابیت قالمیش کیمی گؤرونور. مدرسه‌ده او کاراکتئر اوزرینه «منیم سئویملی قهرمانیم» باشلیقلی بیر یازی یازدی [۶][۷]. جویس فرانک بودگئنه اولیسی ادبیاتداکی تک چوخ‌یؤنلو کاراکتئر اولاراق گؤردویونو سؤیله‌دی [۸]. ۱۹۱۴ده یاییدیغی دوبلینئرز (دوبلینلیلر) باشلیقلی قیسا اؤیکو توپلوسونو اولوس آدلاندیرماغا دوشونموشدو [۹]، آنجاق فیکیر ۱۹۰۶دا یازیلمیش بیر حیکایه‌دن ۱۹۰۷ده [۱۰] قیسا بیر کیتابا و ۱۹۱۴ده ایسه باشلادیغی گئنیش بیر رومانا دؤنوشدو.

مکانلار

1. لئوپولد بلومون ائوی ـ ۴، ۱۷ و ۱۸جی بؤلوم
2. پوست‌خانا ـ ۵جی بؤلوم
3. اسئونی‌نین داواخاناسی ـ (بلوم صابون آلان یئر)
4. فریمن ژورنال و قراهام لئمونون شیرنی ساتان مغازه‌سی ـ ۷ و ۸جی بؤلوم
5. داوی بیرن میخاناسی ـ ۸جی بؤلوم
6. ایرلندین اولوسال کیتابخاناسی ـ ۸جی بؤلوم
7. اورموند هوتئلی ـ ۱۱جی بؤلوم
8. بارنی کیئرنان میخاناسی ـ ۱۲جی بؤلوم
9. ماتئرنیتی خسته‌خاناسی ـ ۱۴جی بؤلوم
10. بئللا کوهن فاحیشه‌خاناسی ـ ۱۵جی بؤلوم
11. کبمن سیغیناجاغی ـ ۱۶جی بؤلوم

رومانین ائیله‌می دوبلینین کؤرفه‌زینین بیر طرفیندن دیگر طرفینه کئچرک، شهرین گونئییینده‌کی ساندی‌کاودا باشلانیر و قوزئیده‌کی هاوس هئیدده بیتیر.

یاپی (قورولوش)

اولیس اوچ بؤلوم و ۱۸ ائپیزودا بؤلونور. ائپیزودلاردا باشلیق یا تیتر یوخدور، و ساده‌جه قابلئرین باسقیسیندا نومارالاندیریلمیش‌دیر.

ایلک باخیشدا، کیتابین چوخو یاپیلاندیریلمامیش و قارماقاریشیق گؤرونه‎‌بیلیر؛ بیر کره جویس دئدی «پروفوسورلاری نه دئمک ایسته‌دیییمی دارتیشاراق یوز ایللرجه مشغول ائده‌جک قدر بیلمه‌جه و بولماجا قویدوم» کی رومانا اؤلومسوزلوک قازاناجاق [۱۱].

استوارت گیلبرت و هربرت گورمن جویسو مستهجن‌لیک سوچلامالاردان ساوونماسینا یاردیمچی اولماق ایچین یایینلادیقلاری ایکی شئما اودیسه ایله باغلانتیلاری داها نئت حالا گتیردی و آیریجا چالیشمانین ایچ یاپیسینی آچیقلاماغا یاردیمچی اولدو.

جویس و هومر

جویس اولیسی ۱۸ ائپیزودا بؤلور کی «هومئرین اودیسه‌ده‌کی بؤلوملره چتینلیکله اویوشور» [۱۲]. هومئرین اودیسه‌سی ۲۴ کیتابا (بؤلومه) بؤلونموش.

اولیس‌ین هر بؤلومونون کاراکتئرلری ایله اودیسه‌نین کاراکتئرلری آراسیندا بیر تئم، تئکینک و اویغونلوقلارا صاحیب اولدوغو بیلگینلر طرفیندن اؤنه سورولموشدو. یاییملانان رومانین متنی آشاغیداکی قوللانان بؤلوم باشلیقلار یوخسا اویوغونلوقلارا شامیل اولموردو، آنجاق بونلار جویسون آرخاداشلارینا گؤندردییی آچیقلاییجی آناخطلردن قایناقلانیر، بو آچیقلامالار لیانتی و گیلبئرت شئماتیک‌لری ایله تانینیر. جویس اولیسین بؤلوملرینه هومئرسایاغی عنوانلاری مکتوبلاریندا اشاره ائتدی. بعضی عنوانلارین اؤزونه خاص گؤرونتوسونو آلدی، اؤرنه‌یین؛ «ناوسیکا» و «تئلئماچیاد» 1918ده زوریخین مرکزی کیتابخاناسیندا ویکتور بئراردین ایکی جیلدلیک فینیقیه‌لی‌لر و اودیسه باشلیقلی کیتابیندان آلیر.

جویسون رومانینین ائیلملری، ییرمینجی یوز ایل باشلاریندا دوبلین، ایرلندده، سیرادان بیر گونده اولسا دا، هومئرین داستانی اودیسه، ترووا ساواشینین بیر یونان قهرمانی... ترووادان ایتاکا آداسیندا ائوینه گئدن یولو بولماق ایچین اون ایل سورور [۱۳]. داهاسی، هومئرین شعری جویسونکوندان تمامن فرقلی بیر دونیا اولان شیدتلی فیرتینالار، گمی سینماسی، دئولر و جاناوارلار، تانریلار و تانریچالار ایچَریر. جویسون کاراکتئری لئپولد بلوم، «یهودی بیر رئکلام سیفارش توپلایان کیمسه»، هومئرین دستانینداکی اودیسه‌نی بنزه‌دیر؛ آیریجا جویسون داها اؤنجه‌کی بؤیوک اؤلچوده اوتوبییوقرافیک قهرمانی اولان استئفان دئدالوس، گنج آدام اولاراق صنعت‌چینین پورترئسی آدلی کیتابیندا تانیتدیردیغی کاراکتئر اودیسه‌نین اوغلو تئلئماکوس‌ـا اویغوندور؛ و بلومون قادینی، ییرمی ایل اودیسه‌نین گئری قاییتماسینی گؤزله‌ین پئنئلوپه‌یه بنزه‌ییر [۱۴].

پلات اؤزه‌تی

بیرینجی بؤلوم: تئلئماکیا

بیرینجی ائپیزود، تئلئماکوس

ائرته ساعت 8. باک مولیقان، گورولتوچو طب اؤیرنجیسی، استئفان دئدالوسو ایکیسی ده یاشادیغی ساندیکاو مارتئللو بورجون دامی اوستونه چاغیریر. استئفئن و مولیقان آراسیندا، استئفئنین یاخین زاماندا حیاتینی ایتیرن آناسی، مای دئدالوس‌ـا گؤره مولیقانین آجیماسیز یوروملاماغیندان قایناقلانان، و بو گرچکدن کی مولیقان بیر انگلتره‌لی اؤیرنجینی، هاینئس، اونلارلا قالماق ایچین دعوت ائتدیینه گؤره بیر گرگینلیک وار. اوچ کیشی قهوه‌آلتی یئییر و ساحیله دوغرو، مولیقان استئفاندان بورجون آچارینی و بورج ایسته‌دییی یئره آددیملاییرلار. آیریلارکن، استئفئن بو آخشام بورجا قاییتماماسینی آچیقلاییر، نئجه کی مولیقان، «قصبچی»، اونون الیندن چیخارتمیش (بورجو استئفئن کیرالاییب).

ایکینجی ائپیزود، نستور

استئفئن پیروس ائپیروس فتحینین تاریخینی کلاسدا درس وئریر. کیلاسدان سونرا، سیریل سارجئنت آدلی بیر اؤیرنجی، استئفئن اونا ریاضی مشقلرینین نئجه جاوابلاماسینی اؤیرتمک ایچین قالیر. استئفئن سارجئنتین چیرکین قیافه‌سینه باخیب اونون آناسینین اونا بسله‌دییی سئوگینی تصور ائتمه‌یه چالیشیر. سونرا استئفئن مدرسه‌نین مدیری قارئت دیزی‌نی گؤرور، او قزئتده یاییلماق ایچین بیر مکتوب حاضیرلاییر. بونلار ایرلندین تاریخی و یهودیلرین رولو اقتصاددا قونوسوندا بحث ائدیرلر. استئفئن اوردان گئده‌لی، دیزی دئییر: «هئچ زامان یهودیلره ظولم ائتمه‌دیلر» چونکو اؤلکه «هئچ ایچََری بوراخمادی». بو ائپیزودون ان اونلو سؤزلری، دئدالوسون دئدییی «تاریخ اوینانماق ایسته‌دییم بیر گئجه‌کابوسودور» و آللاه «کوچه‌ده بیر هایقیریق‌دیر» کیمی سؤزلر بعضی رومانلارین قایناغی  اولموش.

مئدیا اویارلامالاری

یازی (نثر)

(گونجه‌للشه‌جک‌دیر)