Mengüdaş

Mengüdaş — türk mifologiyasında bilinməyən bir yerdəki sirli bir daş (obelisk) şəklindədir. Ölümsüzlük daşı. Çevrilməyi və dövrü vurğulayır. Sonsuz həyatın simvoludur. Fərqli türk dillərində Mengütaş, Mengitaş, Bengütaş, Bengitaş olaraq da deyilər. Ayrıca abidə mənasına da gəlir. Bengi (Bengü / Mengü / Mengi) anlayışı sonu olmayan, həmişə var olacaq olan bir varlıq anlayışını ifadə edir. Bu daş isə sonsuz bir dövr içərisində ruhların göyə yüksəlişini işarədir. Qafqaz xalqlarının Nart dastanlarında bir qranit daşının içindən möcüzəvi şəkildə doğulan Sosurka (Sosuruk) adını daşıyan Nart qəhrəmanının əhvalatından söz açılmışdır. Daş gücü və dözümü (ölümsüzlüyü) təmsil edir. Bu səbəblə bütün qalıcı abidələr və kitabələr möhkəm daşlardan əldə edilir. Orxon və Yenisey abidələri türk tarixinin ən əhəmiyyətli yazılı abidələrdir. Məzarların başına qoyulan və "balbal" adı verilən daşlar da Bengüdaşın fərqli bir növü olaraq düşünülə bilər. Abidələr tikərək daim xatırlanma və yad edilmə arzusu dərhal hər millətin keçmişinə aid müxtəlif böyüklüklərdə daş abidələrin varlığını da özü ilə gətirmişdir. Türk mədəniyyətində daşlarla bağlı bir çox əhvalat vardır. Əcnəbilərə aldanıb müqəddəs daşı onlara hədiyyə edən bir xaqanın üzündən ölkənin bərəkəti qaçar. Bəzi qəhrəmanlar əllərində doqquz guşəli daşla doğularlar. Nağıllarda cəzaların ən pisliklərindən biri daşa dönməkdir, beləcə insanlar o daşı görüb ibrət alarlar. Göydən düşən daşlar sıra xarici xüsusiyyətlərə malikdir. Qaya üstündə yatmaqla hamilə qalmağın mümkünlüyünə dair inanc da bu məsələ ilə əlaqəlidir.

Mənbə

• Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0)  (türk.)