İrpen çayı
| İrpen çayı | |
|---|---|
| ukr. Ірпінь | |
 | |
| Ölkə |
 Ukrayna |
| Mənbəyi | Şərqi Avropa |
| Mənsəbi | Qara dəniz |
| Uzunluğu | 162 km |
| Su sistemi | Dnepr/Qara dəniz |
| Su hövzəsi | Qara dəniz |
| Hövzəsinin sahəsi | 3340 km² |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İrpen çayı (ukr. Ірпінь) — Ukraynadakı çay, Dneprin sağ qolu. İrpen drenaj və nəmləndirmə sisteminin bir hissəsidir və onun əsas kanalıdır.
Təsvir
[redaktə | mənbəni redaktə et]İrpinin uzunluğu 162 km-dir və İrpin şəhərindən axır. Su toplama hövzəsinin sahəsi 3340 km²-dir. Mənbəyini Jitomir vilayətinin Yaropoviçi kəndindən götürür. Mənbənin hündürlüyü dəniz səviyyəsindən 195,6 m-dən yuxarıdır. Çayda iki su anbarı qurulmuşdur: Lesnoye və Kornino şəhər tipli Kornina qəsəbəsinin yaxınlığında yerləşir. Suyun nasoslarının Dnepr çayındakı Kiyev su anbarının səviyyəsinə qalxdığı Kozaroviçi kəndi yaxınlığında bitir. Mənsəbinin hündürlüyü dəniz səviyyəsindən 97 m hündürlükdədir.
İrpin çayının suyunun minerallaşması orta hesabla: yaz seli - 295 mq/dm³; yay-payız aşağı su axını - 450 mq / dm³; qış aşağı su axını - 459 mq / dm³[1].
Ən böyük qolları Krivyanka, Belka, Kalinovka, Veprik, Zherko, Svinariyka, Kudelya, Lyubka, Mostovaya, Nivka, Rokaç, Unava, Buçadır.
İrpen çayında XX əsrin 60-cı illərinin sonlarında qurulmuş drenaj və nəmləndirmə sistemi şəbəkəsinin bir hissəsi olan çoxlu sayda müxtəlif şlüz tənzimləyiciləri var[2]. Bu qərar sayəsində çayın bataqlıq selini münbit torpağa çevirmək mümkün olmuşdur[3].
Tarixi məlumat
[redaktə | mənbəni redaktə et]İrpen çayının keçdiyi torpaqlar Kiyev Rus dövlətinin mərkəzi idi və salnamələrdə müəyyən tarixi hadisələrlə bağlı dəfələrlə bu çayın adı çəkilir. İrpen çayı üzərində Belqorod-Kiyev - Rusiyanın paytaxtının qərb müdafiə forpostu yerləşirdi.
Çayla əlaqəli əlamətdar hadisələrdən biri 1321 və ya 1324-cü illərdə İrpen çayı üzərində döyüşün olmasıdır. Bunun nəticəsində Kiyev və qonşu torpaqlar Böyük Litva knyazlığının hökmranlığına keçir.
1654-1667-ci illər Rusiya-Polşa müharibəsindən sonrakı dövrdə və Birliyin ilk parçalanmasına qədər (1772) Rusiya və Birliyin sərhədi İrpin çayı boyunca keçir, bu da bir sıra əyalətlərin olmasına səbəb olur.
1941-ci ildə İrpin çayı boyunca Qırmızı Ordu alman qoşunlarından Kiyev şəhərini qorumaq üçün ilk müdafiə xəttini qurur.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Горев Л. Н., Пелешенко В. И., Хильчевский В. К. Гидрохимия Украины (укр.). — К.: Вища школа, 1995. — 307 с. — ISBN 5-11-004522-4.
- ↑ "Шлюз-регулятор". www.youtube.com (rus). 2016-04-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-19. — Видео на Youtube
- ↑ "Река Ирпень" (rus). 2011-07-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-10-31. — Города и области Украины