Gəraylar (Geraylar, Giraylar[2] (əski ərəb əlifbası ilə: كرایلر; tək halda: (Gəray) كراى) — Krımda, XV əsrin əvvəllərindən 1783-cü ilə qədər — Krım xanlığının Rusiya imperiyası tərəfindən işğalına qədər, hakimiyyətdə olmuş hökmdar sülaləsi.

Gəraylar
Ölkə
Hissəsidir Borucigin, Çingizlilər
Banisi I Hacı Gəray
Sonuncu hökmdar Şahin Gəray
Hazırkı rəhbər Cəzzar Pamir Gəray
Əsası qoyulub 1441
Milliyyət Krım tatarları
Titullar

Sülalənin banisi Krımın ilk xanı olmuş I Hacı Gəraydır. O, uzun müddət Krımın Qızıl Ordadan ayrılması və müstəqilliyi uğrunda mübarizə aparmışdır. I Hacı Gərayın nəsil şəcərəsi barədə bir neçə versiya mövcuddur ki, bu da tarixçilər arasında mübahisələrə yol açır. Gərayların özlərinin rəsmi açıqlamalarına görə onlar Çingiz xanın nəslindəndirlər. Amma ehtimal var ki, əslində I Hacı Gəray heç də Çingiz xan nəslindən yox, əslində məşhur monqol-türk mənşəli gəraylar nəslindən idi və onun Çingiz xan nəslindən olması sonradan uydurulmuşdur.

Bu sülələnin bəzi nümayəndələri isə Kazan, HəştərxanQasım xanlıqlarında hakimiyyətdə olmuşlar.

Sülalənin nümayəndələrində biri - Dövlət Gəray, tarixdə daha çox, Rus çarı İvan Qroznı ilə etdiyi müharibələri ilə yadda qalmışdır.

Hal-hazırda bu nəsildən olan və Londonda yaşayan Cəzzar Pamir Gəray Krım taxtının qanuni varisi hesab edilir.

"Gəray" sözü haqqında

redaktə

Bu söz, sülalənin banisi olan I Hacı Gərayın adı idi və I Hacı Gərayın 6-cı oğlu olan I Mənqli Gəray tərəfindən soyadı kimi qəbul edilmişdir, - mənası "doğru", "ədalətli" deməkdir.

I Hacı Gəray nəslindən olan Qasım xanları

redaktə

Gəraylar sülaləsindən olan Kazan xanları

redaktə

Gəraylar sülaləsindən olan Həştərxan xanları

redaktə

Ailə şəcərəsi

redaktə
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
I HACI GƏRAY
(1)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

HEYDƏR GƏRAY
(2)
 
 

I MƏNGLİ GƏRAY
(4)
 
 

NURDÖVLƏT GƏRAY
(3)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

I SƏADƏT GƏRAY
(7)
 

MÜBARƏK GƏRAY
 
 
 
 

I SAHİB GƏRAY
(9)
 
 

I MEHMED GƏRAY
(5)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

I DÖVLƏT GƏRAY
(10)
 
 
 
 

I İSLAM GƏRAY
(8)
 
 

I QAZİ GƏRAY
(6)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

I FATEH GƏRAY
(15)
 
 

II MEHMED GƏRAY
(11)
 
 

II QAZİ GƏRAY
(14)
 
 

II İSLAM GƏRAY
(13)
 

ŞAQAY MÜBARƏK GƏRAY
 
 

I SƏLAMƏT GƏRAY
(17)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

DÖVLƏT-ÇOBAN GƏRAY
 
 

II SƏADƏT GƏRAY
(12)
 
 

TOXTAMIŞ GƏRAY
(16)
 
 

İNAYƏT GƏRAY
(20)
 
 

CANIBƏY GƏRAY
(18)
 

KRIM GƏRAY
 
 

IV MEHMED GƏRAY
(22)
 
 

I BAHADUR GƏRAY
(21)
 

ADİL GƏRAY
 
 

III İSLAM GƏRAY
(23)
 

MÜBARƏK GƏRAY
 

SƏFA GƏRAY
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ADİL GƏRAY
(24)
 
 

III MEHMED GƏRAY
(19)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

II HACI GƏRAY
(27)
 
 
 
 

III SƏADƏT GƏRAY
(28)
 
 
 

I SƏLİM GƏRAY
(25)
 
 

III DÖVLƏT GƏRAY
(33)
 
 
 
 
 
 

MURAD GƏRAY
(26)
 
 

SƏFA GƏRAY
(29)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

II SƏLAMƏT GƏRAY
(37)
 
 
 
 
 
 

II DÖVLƏT GƏRAY
(30)
 
 

II MƏNGLİ GƏRAY
(35)
 
 

III QAZİ GƏRAY
(31)
 
 

I QAPLAN GƏRAY
(32)
 
 

IV SƏADƏT GƏRAY
(34)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

MAQSUD GƏRAY
(43)
 

TOPAL ƏHMƏD GƏRAY
 
 

II FATEH GƏRAY
(36)
 
 

ARSLAN GƏRAY
(39)
 
 

KRIM GƏRAY
(41)
 
 

II SƏLİM GƏRAY
(38)
 
 

HƏLİM GƏRAY
(40)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

II BAHADUR GƏRAY
(48)
 
 

II SAHİB GƏRAY
(46)
 
 

ŞAHİN GƏRAY
(47)
 
 

III SƏLİM GƏRAY
(42)
 
 

IV DÖVLƏT GƏRAY
(44)
 
 
 
 
 
 

II QAPLAN GƏRAY
(45)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

İstinadlar

redaktə
  1. 1 2 Мякотин В. А. Гиреи или Гераи (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1893. Т. VIIIа. С. 753.
  2. Qırım tarihı. E. Çubarovnıñ muarrirliginen. Aqmescit. Tezis. 2009 /История Крыма. Под ред. Э. Чубарова. Симферополь. Тезис. 2009/ ISBN 978-966-470-016-7.
  3. 1466, 14741475, 14761478-ci illərdə Krım xanı idi.
  4. A.o.1501— v.e.1551; 15241532-cü illərdə Krımda (qalğa), 15241532-cü illərdə isə xan olmuşdur.
  5. A.o.1510—v.e.1549; Sahib Gərayın qardaışı oğludur.
  6. A.o.1546—v.e.1566.

Xarici keçidlər

redaktə

Ədəbiyyat

redaktə

Həmçinin bax

redaktə