Papers by Georgios Mantzaridis
Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ τόπος φανερώσεως τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ μέσα στὸν κόσμο. Εἶναι ἡ περιοχὴ τῆς κ... more Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ τόπος φανερώσεως τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ μέσα στὸν κόσμο. Εἶναι ἡ περιοχὴ τῆς καινῆς κτίσεως, ποὺ δὲν ἐκτείνεται μόνο «πανταχοῦ τῆς οἰκουμένης», ἀλλὰ καὶ «πανταχοῦ τῶν χρόνων» 1 . Ἡ οἰκουμενικότητα καὶ ἡ διαχρονικότητα τῆς Ἐκκλησίας θεμελιώνονται στὸν Χριστό, ποὺ προσέλαβε στὴν ὑπόστασή του ὁλόκληρη τὴν ἀνθρωπότητα καὶ μένει «εἰς τὸν αἰῶνα». Ἡ ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι παρουσία τοῦ Χριστοῦ μέσα στὴν Ἐκκλησία οἰκοδομεῖ τὴν οἰκουμενικότητά της, ἡ ὁποία δὲν ἐξαντλεῖται στὴν ἐξάπλωσή της σὲ ὁλόκληρη τὴν οἰκουμένη, δηλαδὴ στὴν παγκοσμιότητα, ἀλλὰ συμπεριλαμβάνει καὶ τὴν ἀδιάκοπη διατήρησή της μέσα στὸν χρόνο, δηλαδὴ τὴν διαχρονικότητα. Αὐτὰ ἄλλωστε δηλώνει καὶ ἡ ἔννοια τῆς καθολικότητας, ποὺ ἀποτελεῖ βασικὸ γνώρισμα τῆς Ἐκκλησίας 2 .
Ἡ καύση, ὅπως καὶ ἡ ταφὴ τῶν νεκρῶν, δὲν ἔχει μόνο πρακτικό, ἀλλὰ καὶ βαθὺ συμβολικὸ χαρακτήρα. Ἀ... more Ἡ καύση, ὅπως καὶ ἡ ταφὴ τῶν νεκρῶν, δὲν ἔχει μόνο πρακτικό, ἀλλὰ καὶ βαθὺ συμβολικὸ χαρακτήρα. Ἀντίστοιχα ἡ προτίμηση τῆς καύσεως ἢ τῆς ταφῆς τῶν νεκρῶν δὲν περιορίζεται στὸ ἐπίπεδο τῆς πρακτικῆς καὶ τῆς λογικῆς, ἀλλὰ ἀνάγεται στὸ βαθύτερο εἶναι τῆς ὑπάρξεως τοῦ ἀνθρώπου· ἀνάγεται στὴν στάση του ἀπέναντι στὸ ὀξύτερο ὁριακὸ φαινόμενο τῆς ὑπάρξεώς του, τὸν θάνατο. Καὶ τὸ νόημα ποὺ προσδίδει ὁ ἄνθρωπος στὸν θάνατο ἀποτυπώνεται στὴν μία ἢ τὴν ἄλλη προτίμησή του.
Ὁ Θεὸς δημιούργησε τὸν ἄνθρωπο «ἄρσεν καὶ θῆλυ» 1 . Ἀνάμεσα στὸν ἄνδρα καὶ τὴν γυναίκα ὑπάρχει ἀμ... more Ὁ Θεὸς δημιούργησε τὸν ἄνθρωπο «ἄρσεν καὶ θῆλυ» 1 . Ἀνάμεσα στὸν ἄνδρα καὶ τὴν γυναίκα ὑπάρχει ἀμοιβαία φυσικὴ ἕλξη, ποὺ ὁδηγεῖ σὲ κοινωνία καὶ ἕνωση 2 . Ἡ ἀγαπητικὴ ἕνωση δὲν ἀποτελεῖ φυσικὴ ἢ ἠθικὴ ἐκτροπὴ ἀλλὰ συμμόρφωση πρὸς τὸ δημιουργικὸ σχέδιο τοῦ Θεοῦ. Ἡ θέση αὐτὴ εἶναι σαφὴς στὴν Παλαιὰ Διαθήκη. Ἀλλὰ καὶ ὁ Χριστὸς ἐπικαλούμενος τὴν σχετικὴ διδασκαλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καὶ ἐπικυρώνοντάς την παρατηρεῖ: «Οὐκ ἀνέγνωτε ὅτι ὁ ποιήσας ἀπ' ἀρχῆς ἄρσεν καὶ θῆλυ ἐποίησεν αὐτοὺς καὶ εἶπεν, ἕνεκεν τούτου καταλείψει ἄνθρωπος τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα καὶ κολληθήσεται τῇ γυναικὶ αὐτοῦ, καὶ ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν; Ὥστε οὐκέτι εἰσὶ δύο, ἀλλὰ σὰρξ μία» 3 .
Ἡ χριστιανικὴ ἠθικὴ ἔχει ριζοσπαστικὸ χαρακτήρα. Δὲν ἔχει τὶς ρίζες της στὸν κόσμο οὔτε τρέ φεται... more Ἡ χριστιανικὴ ἠθικὴ ἔχει ριζοσπαστικὸ χαρακτήρα. Δὲν ἔχει τὶς ρίζες της στὸν κόσμο οὔτε τρέ φεται ἀπὸ τὸ πνεῦμα τοῦ κόσμου. Ἡ ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ ἔρχεται ὡς «πῦρ» μέσα στὸν κόσμο. Καὶ ἡ βίωσή της πραγματοποιεῖται μὲ σκληροὺς πνευματικοὺς ἀγῶνες. Ὅλες οἱ κοσμικὲς ἀλή θειες εἶναι συμβατικές, καὶ ἔχουν τὴν σχετικὴ ἀξία τους στὸν βαθ-μὸ ποὺ εἶναι ἀντικειμε νι κές. Τὸ λάθος γίνεται, ὅταν οἱ σχε-τικὲς αὐτὲς ἀλήθειες ἀπολυ το ποι οῦνται καὶ ὑποκαθιστοῦν τὴν καθολικὴ ἀλήθεια. Τὸ φαινόμενο αὐτό, ποὺ διαδόθηκε μὲ τὴν νεωτερικότητα, ὁδήγησε τὴν σύγχρονη κοινωνία σὲ ἀσυναρτησία καὶ ἀβεβαιότητα. Μὲ τὴν ἀπολυτοποίηση τῆς σχετικῆς ἀλήθειας τῆς ἐπιστήμης καὶ τῆς ἐμπειρίας τῶν σω-ματικῶν αἰσθήσεων παραμερίστηκε ἡ ἀναζήτηση τῆς καθο-λικῆς ἀλήθειας, ἀμβλύνθηκαν τὰ αἰσθητήρια γιὰ τὴν σύλ-ληψή της καὶ ὁ ἄνθρωπος ἔμεινε στὴν διάσπαση καὶ τὴν σύγχυση τῆς σχετικότητας. Ἡ ἀλήθεια τοῦ Χριστιανι σμοῦ ὑποστασιάζεται στὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ· εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, ποὺ πέθανε καὶ ἀναστήθηκε, γιὰ νὰ παρα μέ νει στὸν κόσμο μὲ τὴν Ἐκκλησία του «ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος». Ἡ ἀλήθεια αὐτὴ βιώνεται μὲ τὴν κοινωνία τοῦ θανάτου καὶ τῆς ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ, ἡ ὁποία προϋποθέτει τὴν αὐταπάρνηση καὶ τὴν ταπείνωση τοῦ ἀνθρώπου γιὰ τὴν φανέρωση τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ μέσα του.
Αὐτονομία καὶ ἑτερονομία εἶναι δύο βασικοὶ ὅροι ποὺ χρησιμοποιοῦνται στὴν ἠθική, γιὰ νὰ δηλώσουν ... more Αὐτονομία καὶ ἑτερονομία εἶναι δύο βασικοὶ ὅροι ποὺ χρησιμοποιοῦνται στὴν ἠθική, γιὰ νὰ δηλώσουν ἀντίστοιχα δύο διαφορετικοὺς τρόπους προελεύσεως τῆς ἠθικῆς κρίσεως τοῦ ἀνθρώπου, δηλαδὴ τοῦ νὰ σκέφτεται καὶ νὰ κρίνει ἠθικά. Στὴν αὐτονομία ὁ «νόμος», στὸν ὁποῖο στηρίζεται ἡ ἠθικὴ κρίση τοῦ ἀνθρώπου, ἀντλεῖται ἀπὸ τὸν ἑαυτό του, χωρὶς νὰ μεσολαβεῖ κάποια ἐξωτερικὴ ἀρχὴ ἢ αὐθεντία. Ἀντίθετα στὴν ἑτερονομία ὁ «νόμος», στὸν ὁποῖο στηρίζεται ἡ ἠθικὴ κρίση, ἐπιβάλλεται ἀπὸ κάποια ἐξωτερικὴ ἀρχὴ ἢ αὐθεντία μὲ θρησκευτικὸ ἢ ἄλλο κύρος. Ἡ ἠθικὴ ποὺ θεμελιώνεται στὴν αὐτονομία ὀνομάζεται αὐτόνομη, ἐνῶ ἡ ἠθικὴ ποὺ θεμελιώνεται στὴν ἑτερονομία ἑτερόνομη.
Οἱ ἔννοιες τοῦ θεσμοῦ καί τοῦ χαρίσματος διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους. Ὁ θεσμός γεννιέται πάντ... more Οἱ ἔννοιες τοῦ θεσμοῦ καί τοῦ χαρίσματος διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους. Ὁ θεσμός γεννιέται πάντοτε μέσα στόν χῶρο καί τόν χρόνο. Ὑπόκειται σέ τοπικούς καί χρονικούς περιορισμούς καί ἐξαρτᾶται ἀπό αὐτούς. Τό χάρισμα ἔχει ὑπερβατική φύση καί προέλευση. Δέν ὑπόκειται σέ τοπικούς καί χρονικούς περιορισμούς καί μπορεῖ νά παραμένει ἀνεξάρτητο ἀπό αὐτούς. Μέ τήν φανέρωσή του ὅμως μέσα στόν χῶρο καί τόν χρόνο τό χάρισμα προσεγγίζει τόν θεσμό ἤ καί προσλαμβάνει τόν θεσμό γιά τήν ἱστορική διατήρησή του. Παραταῦτα τό χάρισμα παραμένει τοπικά καί χρονικά ἀπεριόριστο, ἀλλά καί οὐσιαστικά ἀχώρητο σέ ὁποιονδήποτε θεσμό.
Ὁ ἡσυχασμὸς δὲν ἀποτελεῖ ἁπλὸ θεολογικὸ ρεῦμα ἢ ἐκκλησιαστικὸ σύστημα, ἀλλὰ φαινόμενο ποὺ ὑπερβαί... more Ὁ ἡσυχασμὸς δὲν ἀποτελεῖ ἁπλὸ θεολογικὸ ρεῦμα ἢ ἐκκλησιαστικὸ σύστημα, ἀλλὰ φαινόμενο ποὺ ὑπερβαίνει τὰ ποικίλα ρεύματα καὶ συστήματα. Πολὺ περισσότερο ὁ ἡσυχασμὸς δὲν περιορίζεται σὲ κάποια ἰδιαίτερη περίοδο τῆς ἱστορίας τοῦ μοναχισμοῦ, ὅπως αὐτὴ τοῦ δέκατου τέταρτου αἰώνα, ὅταν ὁ λόγιος μοναχὸς Βαρλαὰμ ὁ Καλαβρὸς καταφέρθηκε ἐναντίον τῶν ἁγιορειτῶν μοναχῶν καὶ προκάλεσε τὴν γνωστὴ ἡσυχαστικὴ ἔριδα. Ἡσυχασμὸς εἶναι ἡ καλλιέργεια τῆς ἡσυχίας, ποὺ χαρακτηρίζει διαχρονικὰ τὸν ὀρθόδοξο μοναχισμό. Τί εἶναι ὅμως αὐτὴ ἡ ἡσυχία, καὶ ποιό τὸ περιεχόμενό της; Ἡ ἡσυχία ὑπὸ τὴν συνήθη ἔννοιά της ταυτίζεται γενικὰ μὲ τὴν ἀκινησία σὲ ἀντίθεση πρὸς τὴν κίνηση, ἢ θεωρεῖται ταυτόσημη μὲ τὴν ἀνάπαυση σὲ ἀντιδιαστολὴ πρὸς τὴν ἐργασία ἢ τὴν ἀσχολία. Ἐκλαμβάνεται δηλαδὴ ἡ ἡσυχία ὡς ἐξωτερικὴ καὶ πρωτίστως σωματικὴ κατάσταση, χωρὶς κάποιο ἰδιαίτερο πνευματικὸ περιεχόμενο ἢ κάποια ἄμεση σχέση μὲ τὴν ἐσωτερικὴ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου. Συμπίπτει μὲ αὐτὸ ποὺ οἱ Πατέρες ὀνομάζουν ἀργία.
Uploads
Papers by Georgios Mantzaridis