Trece

13
Cardinal	trece
Ordinal	Decimoterceru, -a
Factorización	13 (númberu primu)
Sistemes de numberación
Romana	XIII
Ática	ΔΙΙΙ
Xónica	ιγ
China	十三
China tradicional	拾 叄
Exipcia	⋂III
Armenia	ԺԳ
Maya
Cirílica	ІГ
India	௰௩
Sistema binariu	1101
Sistema octal	15
Como parámetru d'una función
Función φ d'Euler	12
Función divisor	2
Función de Möbius	-1
Función de Mertens	-3
12 dolce 13 14 catorce
[editar datos en Wikidata]

Trece (13) ye un númberu natural posterior al doce y anterior al catorce. El numberal de trece 13 (en sistema de numberación decimal) ye la yustaposición de 1 y 3.

Propiedaes matemátiques

Propiedaes aritmétiques

• El 13 ye'l sestu númberu primu, dempués del once y antes del diecisiete.
• 13 ye la suma de dos primos. 13 = 2 + 11
• El 13 ye l'octavu términu de la socesión de Fibonacci, dempués del ocho y antes del ventiún.
• El so cuadráu ye 169. El so cubu ye 2197. Sicasí nel sistema de numberación base 13, el so cuadráu ye 10013, el so cubu ye 100013
• El so sumatorio ye 91, que ye 13 x 7 ó 13 selmanes, duración d'una estación.
• Nuna socesión de 13 elementos, el términu central ye'l 7º, si se subindiza empezando con 1. Sicasí, al subindizar dende'l 0, el términu central ye'l términu 6º.
• Si consideramos la socesión de los cinco primeru númberos primos 2, 3, 5, 7 y 11. 13 ye la suma de los estremos 11 y 2, y suma de los entemedios 3, 5 y 7 menos el primeru 2.
• 13 ye un númberu pitagóricu. Pos 13 = $\scriptstyle 2^{2}$ + $\scriptstyle 3^{2}$
• 13 ye un enteru gaussianu yá que $13=(3+2i)\times (3-2i)=(2+3i)\times (2-3i)$; d'esa manera nun ye primu nel aniellu ${Z}[i]$ de los enteros gausianos.
• 13 nun ye primu nel aniellu H d'elementos $m+n{\sqrt {3}}:m,n\in Z$, pos $13=(4+{\sqrt {3}})\times (4-{\sqrt {3}})$

Propiedaes geométrícas

• 13 mide la hipotenusa d'un triángulu de catetos 5 y 12
• Si axuntamos el triángulu anterior a un triángulu 3-4-5-, el tetrágonu resultante tien como mayor llau 13 y una diagonal 5
• Aristas 3, 4 y 12 de un ortoedru, diagonal 13 : $3^{2}+4^{2}+12^{2}=13^{2}$

Relixón

Catolicismu

• Les apaiciones de la Virxe de Fátima en 1917 fueron clamaos n'asoceder nel día 13 de seis meses consecutivos.
• Na práutica devocional católica, el númberu trece tamién s'acomuñar a San Antonio de Padua, yá que la so fiesta cai'l 13 de xunu. Una devoción tradicional llamáu Trece martes de San Antonio implica orar pol santu tolos martes mientres un periodu de trece selmanes.

Xudaísmu

• Nel xudaísmu, el 13 significa la edá en qu'un neñu maurez y conviértese nun Bar Mitzvah, esto ye, un miembru de plenu derechu de la fe xudía (cuenta como un miembru de Minyan).
• El númberu de los principios de la fe xudía según Maimónides.
• Acordies con el comentariu rabínicu sobre la Torá, Dios tien 13 Atributos de Misericordia.
• El númberu de círculos o "nodos", que conformen el Cubu de Metatrón nes enseñances Kaballistic.

Zoroastrismu

El númberu 13 habíase consideráu accidente y malváu na antigua civilización persa y el zoroastrismu. Dende principios de la tradición Nourooz, el día 13 de cada nuevu añu iranín llámase Sizdah Sía-dar, y esta tradición sigue viva ente los iraninos, tantu dientro d'Irán y nel estranxeru. Considérase un día en que'l poder del mal podría causar dificultaes pa la xente. Poro, la xente dexa les zones urbanes pa un día y campamentu nel campu.

Islam

Nel Islam xiíta 13 significa'l día 13 del mes de Rajab (calendariu llunar), que ye la nacencia de Imam Ali. 13 tamién ye un total de 1 Profeta y 12 imanes na escuela xiíta del pensamientu.

Wicca

Na Wicca, la mayoría de les cofraderíes tienen 13 miembros, anque dacuando puede ser inferior.

Otros

Na aldovinación mesoamericana, 13 ye'l númberu de ciclos importantes de la fortuna / la desgracia. Los Trece Clásicos son consideraos una parte de los clásicos chinos.

Superstición avera del númberu 13

Artículu principal: Triscaidecafobia

La triscaidecafobia (del griegu τρεισκαιδέκα, treiskaideka, «trece», deriváu de τρεῖς, treîs, «trés»; καὶ, kai, «y»; δέκα, deka, «diez»; xunto con φοβία, fobía, de φόβος, fobos, «mieu») ye'l mieu irracional al númberu 13. Considérase de normal una superstición. La fobia específica al vienres 13 llámase friggatriscaidecafobia (de la diosa viquinga Frigga d'onde procede la pallabra Friday, vienres n'inglés).

Curiosidaes

• Dende siempres el númberu 13 foi acomuñáu a la mala suerte.
• Yá Hesiodo alvertía a los llabradores sobre empezar la llantadera'l día 13 del mes.
• Nel añu entrepoláu babilónicu había un mes 13 entrepoláu nel signu del CUERVU DE LA MALA SUERTE.
• 13 fueron los comensales de la última cena de Cristu.
• COVEN llamar al grupu de doce brujo a les qu'asistía'l diañu como decimoterceru.
• Nes creencies azteques esistíen 13 cielos y el calendariu llunar mesoamericanu taba estremáu en periodos de 13 díes.
• El tres representa una identidá ternaria ( Trimurti, Santísima Trinidá); el cuatro un númberu sagráu ( los puntos cardinales, la Cruz del Sur); 13 ye'l productu de 3 por 4 más 1. Esto ye l'home que astrái una terna y contempla la Cruz del Sur o almira'l Sol que lu empobina, da-y calor, enerxía y vida.
• 12 ye un númberu representativu: 12 apóstoles, 12 fíos de Jacob, 13 con cierta carga mántrica. Pero 13 + 12 = 25, ye'l día de nacencia de Thamar, Mitra... y Jesús
• Una pirámide humana que tien base: 6; base entemedia: 4; postintermedia: 2 y cume: 1, rique trece ximnastes. Pos 6 + 4 + 2 + 1 = 13
• A Series of Unfortunate Events ye una serie de llibros que narra les desgracies que los hermanos Baudelaire viven tres la muerte de los sos padres. Ta conformar de 13 tomos y cada unu de los mesmos tien 13 capítulos.
• el númberu del diañu ye'l 6 y el de la Biblia ye'l 7 y la so suma da 13

Referencies

• Datos: Q37141
• Multimedia: 13 (number)