Sieglu XX

Sieglos	Sieglu xix • Sieglu xx • Sieglu xxi
Décades	1900 • 1910 • 1920 • 1930 • 1940 • 1950 • 1960 • 1970 • 1980 • 1990
	Tabla añal del sieglu XX

La Segunda Guerra Mundial foi'l mayor conflictu bélicu de la historia de la humanidá.

El sieglu XX foi'l periodu entendíu ente'l 1 de xineru de 1901 y el 31 d'avientu del 2000. Foi'l décimu y últimu sieglu del II mileniu. Nun tien de confundir se cola centena d'años conocida como centuria de los 1900, qu'empezó'l 1 de xineru de 1900 y terminó'l 31 d'avientu de 1999.

Carauterizáu poles meyores de la teunoloxía; medicina y ciencia polo xeneral; fin de la esclavitú nos llamaos países desenvueltos; lliberación de la muyer na mayor parte de los países; pero tamién por crisis y despotismos humanos en forma de rexímenes totalitarios, que causaron efeutos tales como les Guerres Mundiales; el xenocidiu y l'etnocidio, les polítiques d'esclusión social y la xeneralización del desemplegu y de la probeza. De resultes, afondáronse les desigualdaes en cuanto al desenvolvimientu social, económicu y teunolóxicu y tocantes a la distribución de la riqueza ente los países, y les grandes diferencies na calidá de vida de los habitantes de les distintes rexones del mundu. Nos últimos años del sieglu, especialmente a partir de 1989-1991 col derrumbe de los rexímenes coleutivistes d'Europa, empezó'l fenómenu llamáu globalización o mundialización.

Al faer balance d'esta centuria, Walter Isaacson, direutor xerente de la revista Time declaró: “Foi unu de los sieglos más sorprendentes: inspirador, espantible dacuando, fascinante siempres”.

Nos alboreceres del sieglu XX, la dinastía manchú de China, l'Imperiu otomanu y dellos imperios europeos controlaben gran parte del mundu. Tan solo'l Imperiu británicu apoderaba una cuarta parte del planeta y de los sos habitantes. Muncho primero de rematar el sieglu, tales imperios habíen quedáu apostraos a los llibros d'historia. “Pa 1945 —indica The Times Atlas of the 20th Century— terminara la era del imperialismu.” A la fin del sieglu, tres la disolución de la Xunión Soviética, el primeru y mayor estáu socialista, los Estaos Xuníos d'América quedaron como única superpotencia mundial.

El sieglu XX na Historia de la Humanidá foi marcáu pola primer y pola segunda guerres mundiales, pol nacionalismu, pola descolonización, pola Guerra Fría y por conflitos mientres y dempués de la Guerra Fría. Y tamién pola homogeneización cultural por cuenta de los desarrollos nos tresportes y nes comunicaciones, poles esmoliciones col medioambiente, poles viaxes espaciales y pola nacencia de la revolución dixital.

Ciencia y teunoloxía

Invención del avión.
Llegada de la lletricidá a les ciudaes.
Creación y desenvolvimientu de la electrónica: el teléfonu, la radio, la televisión, el fax, el transistor, los circuitu integráus, el láser, los ordenadores y Internet
Creación de les armes nucleares
La conquista del espaciu: vuelu espacial y pouso na lluna en 1969
Desenvolvimientu d'electrodomésticos: llavadora, frigoríficu, fornu, fornu llétricu, cocines llétriques, fornu microondes, aire acondicionáu...
Agua corriente nun altu porcentaxe de cases (del primer mundu).
Estensión del alcantarelláu de les ciudaes.
Enunciación de la Teoría de la relatividá y del modelu cosmolóxicu del Big Bang
Desenvolvimientu de la mecánica cuántica y de la física de partícules
Descubrimientu de los antibióticos, los anticonceutivos, el tresplante d'órganus y meyores en clonación.
Descripción de la estructura química del ADN y desenvolvimientu de la bioloxía molecular

Cultura

Desenvuélvense nueves escueles del cubismu, el surrealismu y l'espresionismu.
El cine conviértese nun mediu masivu y nuna gran industria. Los sos influxos algamen la moda y la música.
El jazz algama'l so apoxéu ente 1920 y 1960.
El rock and roll surdi como estilu musical y algama un gran desenvolvimientu dende mediaos de sieglu.
El racionalismu arquiteutónicu surdi como escuela propia.
El boom llatinoamericanu de la lliteratura, con estilos propios tales como'l realismu máxicu.
L'espardimientu d'estilos musicales al traviés de grabaciones musicales.
L'espardimientu del radio y de la televisión.

Referencies

Enllaces esternos