Idioma hakka

Hak-kâ-ngî, 客家話, 客話, 客家话, Hak-kâ-fa, Hak-kâ-va, 客话, Hak-fa y Hak-va
Faláu en
Faláu en	Indonesia, Brunéi, República Popular China y Taiwán
Númberu de falantes
Datos
Familia	chinu
Sistema d'escritura	Caráuteres chinos y Peh-oe-ji (es)
Reguláu por	Guangdong y Council for Hakka Affairs (en)
Códigos
ISO 639-3	hak

El hakka o kejia (en chinu 客家话, pinyin kè jiā huà) ye una de les principales subdivisiones del idioma chinu faláu principalmente nel sur de China pol pueblu hakka.

Por cuenta del so usu en rexones aisllaes, onde la comunicación llindar al ámbitu llocal, l'idioma hakka desenvolvió numberoses variantes o dialeutos que se falen en Guangdong, Fujian, Jiangxi, Guangxi, Sichuan, Hunan y Guizhou, incluyendo les islles de Hainan en China y Taiwán. El hakka nun ye entendible col mandarín, wu, minnan, y la mayoría de les variantes del idioma chinu.

Hai una diferencia de pronunciación ente'l dialeutu Hakka de Taiwán y el dialeutu del pueblu hakka. Ente los dialeutos de los Hakka, esta'l Moi-yan (梅县, pinyin: Meixian) dialeutu del pueblu hakka.

Aspeutos históricos, sociales y culturales

Etimoloxía

El nome del pueblu hakka, que son los predominantes falantes nativos orixinales nesti idioma "families d'acoyida" en :(mandarín: 客 kè) significa visitante (mandarín: 家 jiā) significa familia. Nel idioma Hakka hai distintes denominaciones una d'elles significa "Llingua materna de Guangdong" l'idioma de Guangdong ye'l cantones. Wikipedia nesti idioma tien lletres en alfabetu llatín. Nesti momentu esti idioma ta en víes d'estinción en Taiwán.^[1]

Historia

El pueblu hakka tienen el so orixe en dellos episodios de migración dende'l norte al sur de China mientres los periodos de guerra y disturbios civiles. Los antepasaos de los hakka, vieno de l'actual provincies de Henan y Shaanxi, y traxeron con ellos distintes formes del chinu faláu. (De magar, la fala neses rexones convirtióse nos dialeutos del mandarín modernu.) La presencia de munches traces del idioma producir nel Hakka modernu, incluyendo les consonantes finales-p-t-k, que s'atopen n'otres llingües modernes del sur de China como nel cantones, pero que se perdieron nel norte de China como nel mandarín. La distancia ente'l hakka y el más conocíu cantonés puede comparase a la qu'esiste ente'l portugués y español, ente que'l mandarín pue ser comparáu col francés que ye más distante, y con una fonética distinta.

Dialeutos

L'idioma hakka tien dellos dialeutos rexonales. De los cualos Meixian son los condaos de Pingyuan 平远, Dabu 大埔, Jiaoling 蕉岭, Xingning 兴宁, Wuhua 五华, y Fengshun 丰顺. Cada unu dizse que tien los sos propios puntos especiales fonolóxicos. Por casu, el Xingning nun tien rima que termina en [m] o [p]. Estos hanse fundíu nes rimas [n] y [t], respeutivamente. Más allá de Meixian, el dialeutu de Hong Kong nun tien la [-o-] medial, de cuenta qu'ente que el dialeutu Meixian pronuncia'l calter [kwɔŋ˦], Hong Kong dialeutu hakka pronuncia como [kɔŋ˧], que ye similar al de los Hakka faláu na vecina Shenzhen.

Tanto como los finales y les vocales son importantes, los tonos varien tamién nos dialeutos hakka. La mayoría de los dialeutos hakka tienen seis tonos, tipificada pol dialeutu Meixian. Sicasí, hai dialeutos que perdieron tolos sos tonos Ru Sheng, y los personaxes orixinalmente d'esta clase de tonu distribúyense al traviés de la non-tonos Ru. Esti dialeutu ye Changting 长汀 que ta asitiáu na provincia de Fujian occidental.

El Hoi-LIUK (Hailu 海陆) un dialeutu hakka atópase en Taiwán. Esti dialeutu en particular contién consonantes postalveloar ([ʃ], [ʒ], [tʃ], etc), que nun suelen atopase n'otros idiomes chinos.

Descripción llingüística

Comparanza léxica

Los numberales en distintes variedaes de chinu hakka son:

GLOSA	Hakka de Guangdong (Meixian)	Hakka de Jiangxi (Shangyou)	Hakka de Fujian (Liancheng)	Hakka de Guangxi (Hezhou)	PROTO- HAKKA
'1'	it¹	ie⁵⁵	i³⁵	jot⁵	*jit⁵
'2'	ŋi⁵³	nin⁵⁵	ŋ¹¹	ŋ²¹⁴	*ŋi⁵
'3'	sam⁴⁴	sã²⁴	sa³³	θam⁵²	*sam^53?
'4'	si⁵³	sɿ¹¹	si³²	θi⁴⁵	*si^?
'5'	ŋ³¹	ŋ⁴²	aŋ⁵¹	m²⁴	*m̩~ŋ̩
'6'	liuk¹	tiu⁵⁵	tiuʔ⁵	luk²¹⁴	*ljuk⁵
'7'	tsʰit¹	tɕʰie⁵⁵	tsʰi³⁵	tʰot⁵	*tsʰit⁵
'8'	pat²	pa⁵⁵	pa³⁵	pat³⁴	*pat³⁵
'9'	kiu³¹	tɕiu⁴²	kjau⁵¹	tʃou⁵⁵	*kjau⁵¹
'10'	sep⁵	se⁵⁵	ʂʅəʔ⁵	ʃop²¹⁴	*ʂip⁵

Ver tamién

Referencies

↑ «p8». Archiváu dende l'orixinal, el 24 de xineru de 2008.

Bibliografía

Branner, David Prager (2000). Problems in Comparative Chinese Dialeutology — the Classification of Miin and Hakka. Berlin: Mouton de Gruyter. ISBN 31-101-5831-0.

Enllaces esternos

Consulta la edición de Wikipedia n'idioma hakka.

[1] «p8». Archiváu dende l'orixinal, el 24 de xineru de 2008.

[1]