Wikipedia

Orde del Toisón d'Oru

La Insigne Orde del Toisón d'Oru ye una orde de caballería fundada en 1429 pol duque de Borgoña y conde de Flandes, Felipe III de Borgoña. Ye una de les órdenes de caballería más prestixoses y antigües d'Europa, y ta bien amestada a la dinastía de los Habsburgu y a les corones d'Austria y España.

Insigne Orde del
Toisón d'Oru
orden de caballería (es) Traducir
Direición Ducáu de Borgoña
restauración borbónica n'España
España franquista
España
Imperiu austriacu
Imperiu austrohúngaru
Sacru Imperiu Romanu Xermánicu
Historia
Fundación1430
Fundador Felipe III de Borgoña
Eslogan Ante Ferit Quam Flamma Micet (la)
Participación empresarial
Organización matriz España
Formáu por Caballeru de la Orde del Toisón d'Oru
Collar de la Orde del Toisón d'Oru
Cambiar los datos en Wikidata

Historia

editar

Orixe nel Ducáu de Borgoña

editar

El Ducáu de Borgoña foi convirtiéndose, dende los tiempos de Ricardu I nel 880 hasta la llegada de Felipe III de Borgoña en 1419, nun territoriu económicamente poderosu. Felipe III intentó convertir el Ducáu nun nuevu Estáu asitiáu ente Francia y el Sacru Imperiu, recuperando asina l'antiguu reinu de la Lotaringia, surdíu del heriedu de Carlomagno. Felipe III, por aciu heriedu, foi incorporando al so poder los condaos de Flandes, Artois, los ducaos de Brabante, Luxemburgu y Limburgu, xunto a los feudos de Henao, Zelanda y Holanda. Por ello, Felipe III el Bonu foi llamáu tamién Gran Duque d'Occidente.[1]

Yera precisu crear una institución pa garantizar la fidelidá de los grandes homes de toos esos territorios en cuenta de dexa-yos participar na vida política. Inglaterra yera aliada d'esti ducáu y en 1422 Felipe III foi escoyíu miembru de la Orde de la Jarretera, pero esti refugó pa non indisponerse col rei de Francia, Carlos VII de Valois. Por ello, optó por crear una orde propia, la Orde del Toisón d'Oru[1] inspirándose nel modelu de la Orde de la Jarretera.[2]

Los duques de Borgoña yá teníen una orde de caballeros anterior, la Orde de la Pasión, que se constituyera con protocolos y barafuste similares a la Orde del Dragón. Los principios de la Orde del Toisón tamién se rellacionaben cola llucha contra'l poder otomano y la lliberación de los Santos Llugares.[1]

La so constitución realizar en 1429 conmemorando la celebración del so matrimoniu cola princesa portuguesa Isabel de Avis, fía del rei de Portugal Xuan I, boda que se celebró na ciudá de Bruxes el 10 de xineru de 1430.[3]

Siguiendo'l so modelu inglés, la orde taba n'orixe acutada a un númberu llindáu de caballeros, primero 24 pero amontáu a 30 en 1433 y a 51 en 1516. Los miembros de la Orde nun podíen ser «herexes» y por tanto convertir nuna distinción puramente católica mientres la Reforma.

La bulda de confirmación de la Orde y d'aprobación de les sos constituciones y ordenances dar el papa Eugenio IV el 7 de setiembre de 1433, siendo les dignidaes de la Orde cuatro: el canciller, el tesoreru, el rei d'armes y el secretariu.

Evolución

editar

Felipe III celebraría 10 capítulos de la Orde. Nel séptimu capítulu de la Orde, axuntáu en Gante, Alfonso'l Magnánimo d'Aragón foi'l primer non borgoñón en recibir el collar.[4] El Duque Carlos el Temerariu, herederu de Felipe III, introdució un mayor parabuxel nel ceremonial, el ropaje, el cónclave y los oficios relixosos.[1]

Carlos fina en 1477 y l'heriedu del títulu correspuende a la so fía María de Borgoña, sicasí, una muyer nun puede presidir la Orde, polo qu'esti títulu va dir pal so home, l'Emperador del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu Maximiliano I d'Austria, padre de Felipe I el Formosu y güelu del Emperador del Sacru Imperiu Carlos I d'España y V d'Alemaña. Con estos dos monarques produz una vinculación ente la Orde y España, en tantu tán venceyaos al Ducáu de Borgoña. El gran maestrazgo correspondería al títulu de rei d'España por buldes de los pontífices Gregorio XIII, de 1574, y de Clemente VIII, de 1600.

Simboloxía

editar
 
Códiz de Traxes de la Orde del Toisón d'Oru. Nel capítulu de Valenciennes Carlos El Temerariu estableció l'usu del chaperón, ropa baltar y mantu de terciopelu carmesí con forru de rasu blancu y en que'l so cantu apaecíen bordaes les divises ducales. Pal oficiu de difuntos utilizaba pañu negru y nel que se celebraba n'honor a la Virxe, el tercer día capitular, los caballeros llevaben vestidures blanques de Damascu.

El carneru yera yá un símbolu de la ciudá de Bruxes, que cuntaba con una importante industria lanar.[nota 1] Cola eleición del vellocino d'oru, el Duque faía referencia a la lleenda de Jasón na nave Argo. Esto enllazaba tamién a la nueva vocación marinera de Borgoña gracies a los sos puertos nos Países Baxos.[1]

Na lleenda, Jasón tien de dirixise a la Cólquida, actual Xeorxa, onde los tracios tendíen pieles d'oveya nos ríos auríferos p'anubriles d'escames d'oru y depués dexar nun árbol por que se ensugaren. Jasón tenía de rescatar el vellocino d'oru d'un ciprés pa devolvelo a la Hélade y ocupar con xusticia'l tronu de Yolcos. Los Argonautas, ente los que taba Hércules, teníen d'ayudar nel so enfotu. Jasón podría representar a Felipe III y los Argonautas seríen los homes que tán con él na Orde.[1]

Los eslabones del collar del Gran Maestre tienen la lletra B, en referencia a Borgoña. Ente los eslabones ta la llapada, símbolu de Prometeo, garante últimu del vellocino, pero tamién el símbolu qu'apaez na divisa del Duque retulada col lema: «Ante ferit quam flamma micet» («Manca primero que se vea la llapada»).[1]

A esti símbolu griegu añadióse-y otru cristianu. Gedeón, xuez d'Israel, pidiera a Dios qu'amosara'l so favor dexando cayer gotes de rosada sobre una piel de corderu antes d'atacar con solu 300 homes al exércitu de los madianitas. Les gotes de rosada tamién se rellacionaron cola pureza de la Virxe, a quien s'encamentaba la orde. El patrón de Borgoña y de la orde yera San Andrés, que fuera martirizáu nuna cruz en forma de X, polo qu'esta cruz tamién ye bien importante na simboloxía de la Orde. La B del collar xúnese tamién formando l'aspa.[1]

Capítulos de la Orde

editar
 
Pintura conocida como Alegoría del Toisón d'Oru o como La fundación de la Orde del Vellocino d'Oru y l'Apoteosis de la Monarquía Española[7] pintada por Luca Giordano nel sieglu XVII nuna bóveda del Casón del Bon Retiru de Madrid. A la izquierda ta Felipe III de Borgoña recibiendo'l vellocino d'oru de manes de Hércules[8] y a la derecha ta pintada una alegoría de la rellumanza de la monarquía hispánica.
Númberu Añu Soberanu Gran Maestre Llugar de celebración
I 1431 Felipe III de Borgoña Lille
II 1432 Felipe III de Borgoña Bruxes
III 1433 Felipe III de Borgoña Dijon
IV 1435 Felipe III de Borgoña Bruxeles
V 1436 Felipe III de Borgoña Lille
VI 1440 Felipe III de Borgoña Saint-Omer
VII 1445 Felipe III de Borgoña Gante
VIII 1451 Felipe III de Borgoña Mons
IX 1456 Felipe III de Borgoña Haber
X 1461 Felipe III de Borgoña Saint-Omer
XI 1468 Carlos el Temerariu Bruxes
XII 1473 Carlos el Temerariu Valenciennes
XIII 1478 Maximiliano d'Habsburgu Bruxes
XIV 1481 Maximiliano d'Habsburgu Bolduque
XV 1491 Felipe'l Formosu Mechelen
XVI 1501 Felipe'l Formosu Bruxeles
XVII 1505 Felipe'l Formosu Middelburg
XVIII 1516 Carlos V Bruxeles
XIX 1519 Carlos V Barcelona
XX 1531 Carlos V Tournai
XXI 1546 Carlos V Utrecht
XXII 1555 Felipe II Amberes
XXIII 1559 Felipe II Gante

Grandes maestres de la Orde

editar
 
Carlos I nuna semeya, atribuyíu a Lambert Sustris, onde s'aprecia la insinia del Toisón a manera de colgante.

A la muerte de Carlos II d'España, los dos pretendientes al tronu, Felipe d'Anjou (futuru Felipe V) y l'archiduque Carlos (futuru emperador Carlos VI del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu), ostentaron la dignidá de grandes maestres de la Orde.

En 1725, un tratáu ente dambos soberanos reconoció a Carlos VI la dignidá de gran maestre de forma vitalicia. Sicasí, a la so muerte, los emperadores del Sacru Imperiu primeru y los d'Austria dempués siguieron ostentando'l gran maestrazgo de la caña austriaca de la Orde, magar les protestes de los soberanos españoles, quien cuestionaron la so llexitimidá.

Grandes maestres del Toisón d'Oru n'España

editar
 
Carlos II como Gran Maestre de la Orde del Toisón d'Oru por Juan Carreño de Miranda.
Esistieron ciertos discutinios alrodiu de la so concesión mientres la Guerra de la Independencia. El fechu de que'l rei Xosé I se arrogara el maestrazgo de la Orde y concediera el Toisón d'Oru a Napoleón causó l'enfadu del exiliáu rei de Francia Lluis XVIII, que devolvió la so distinción en protesta. Al so regresu, el rei Fernandu VII revocó toles distinciones concedíes por Xosé Bonaparte.
En 1812, la Rexencia española concedió'l Toisón d'Oru al duque de Wellington, lo que foi confirmáu pol rei Fernandu VII al tomar el poder en 1813, en consultándolo col papa Pío VII. D'esta forma, el duque de Wellington foi'l primer protestante n'ostentar esta distinción. Darréu, tamién cristianos ortodoxos recibieron esta dignidá.
Tamién mientres les Guerres Carlistes, los partidarios de Carlos María Isidro de Borbón cuestionaron la llexitimidá de Sabela II como gran maestre de la Orde y el so derechu a otorgar el Toisón d'Oru.

Grandes maestres del Toisón d'Oru n'Austria

editar

Nel añu 1700 l'archiduque Carlos d'Austria ye coronáu como rei d'España en Madrid como herederu del títulu. Simultáneamente, nel palaciu de Versalles, en Francia, Felipe d'Anjou corónase rei d'España, atribuyéndose a sigo mesmu la dignidá de gran maestre de la Orde. va producise la Guerra de Socesión ente Felipe V y l'archiduque Carlos, que va tener el so fin col Tratáu d'Utrecht de 1713, onde se reconoz a Felipe de Borbón como rei d'España. Felipe V otorgaría los sos propios toisones dende'l 1700 en calidá de gran maestre.

 
Collar de la Orde del Toisón d'oru austriaca, calteníu na Cámara de l'Ayalga en Viena

A partir de 1711 Carlos d'Austria pasa a ser emperador del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu y va ponese a otorgar toisones pola so cuenta naciendo asina la caña austriaca de la orde, dixebrada de la española. En 1725 Felipe V y Carlos VI van roblar el Tratáu de Cambray pol que, anque Felipe V nun arrenuncia al Maestrazgo, dexar al emperador usar los títulos adquiríos de forma vitalicia, pa nun desaposialo de les sos dignidaes, pero que'l so derechu sobre ellos escastárase cola so muerte, cosa qu'él nun va respetar y el títulu de gran maestre sería heredáu polos subsiguientes emperadores y xefes de la Casa d'Austria hasta l'actualidá.[9]

Asina los maestres de la Orde Austriaca del Toisón d'Oru son:

Tres la desapaición del Imperiu austrohúngaru, el rei Alberto I de Bélxica reclamó que la dignidá de gran maestre y l'ayalga de la Orde fuéren-y tresferíos como soberanu de les tierres de Borgoña. Esta reclamación aportó a considerada seriamente mientres les negociaciones del Tratáu de Versalles, pero finalmente refugada por cuenta de la intervención del rei Alfonsu XIII d'España, que tomó posesión de les propiedaes de la orde en nome del destronáu emperador Carlos I d'Austria y IV d'Hungría.

El Gobiernu de la República d'Austria reconoció en 1957 la personalidá xurídica de la Orde n'Austria, reconociendo la dignidá de gran maestre al archiduque Otto, cabeza de l'antigua Casa Imperial. La caña austriaca del Toisón d'Oru caltién los estatutos orixinales de la Orde según gran parte de l'ayalga, yá que la sede del mesmu atopábase en Bruxeles, territoriu que foi asignáu a los Habsburgu tres la Guerra de Socesión al tronu d'España.

Quepe, per otra parte, destacar qu'anguaño les rellaciones esistentes ente los xefes de dambes cañes son escelentes y el fechu de que dellos caballeros ostenten tanto'l collar español como l'austriacu, como l'anterior rei Alberto II de Bélxica, l'anterior gran duque Xuan o l'actual gran duque Enrique de Luxemburgu.

L'ayalga de la Orde

editar
 
Collar del rei d'armes de la Orde del Toisón d'Oru de los tiempos de Carlos V

Les xoyes de la Orde tuvieron mientres sieglos en Bruxeles. Poco dempués de la Paz d'Utrecht va roblar con Carlos VI el Tratáu de Rastatt pol que s'apurren al Sacru Imperiu los antiguos Países Baxos españoles. Una vegada que los austriacos entren en Bruxeles, van atopar tou l'ayalga de la orde intactu.

En 1797, por mieu a la presión xenerada pola Revolución francesa, treslladar al palaciu de los Habsburgu en Viena.[10] Anguaño l'ayalga atópase depositáu nel Muséu d'Historia del Arte de la capital austriaca. En dichu ayalga destaca'l Potence.

Potence

editar

El potence ye'l collar históricu emplegáu pol rei d'armes de la Orde del Toisón d'Oru. Foi creáu por Carlos V a mediaos del sieglu XVI. Ye d'oru macizo y de grandes dimensiones: 143 centímetros de midida esterior y un radiu de 98. Componer de 51 plaques nuna fila de dos, teniendo cada placa l'escudu d'armes de cada unu de los caballeros de la Orde.[10] Les dos plaques centrales, que s'atopen sobre la insinia del Toisón tienen l'escudu d'armes de Carlos V (ensin l'águila) na placa cimera y los dos columnes de Hércules col lema "Plus ultra" na inferior. Curiosamente, los dos columnes fueron añadíes al escudu por conseyu de Luigi Marliano a Carlos V nuna xunta de la Orde del Toisón d'Oru en 1516.[11]

Insinies

editar
 
Collar (Cañes española y austriaca)
Caña española Caña austriaca
 
 
 
Insinia de pescuezu del Gran Maestre Insinia de pescuezu de caballeru y

de llazu de dama |width=33,33% valign=top align=center|Insinia de pescuezu

Escudos cola Orde del Toisón d'Oru

editar

Ente los escudos heráldicos qu'incorporen la simboloxía de la orde tán los siguientes:

Ver tamién

editar

Notes

editar
  1. ↑ La pallabra toisón provién del francés toison, pallabra de finales del sieglu XII que procede del llatín tardíu to(n)sío, -nis, del verbu tonedere (tosquilar).[5] L'equivalente nel español ye vellón o vellocino, que fai referencia a la llana de los óvidos o bien a la so piel (zalea). Por eso dacuando refirióse-y como "Orde del Vellocino d'Oru".[6]

Referencies

editar
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Co-producción de RTVE, fundación Carlos d'Amberes y Canal d'Historia (2012). «La Orde del Toisón d'Oru y los sos Soberanos.».
  2. ↑ Ceballos-Escalera y Gila, Alfonso (1993). La orde y divisa de la Banda Real de Castiella. Prensa y Ediciones Iberoamericanes.
  3. ↑ De P. Mellado, Francisco. Enciclopedia moderna. Diccionariu universal de lliteratura, ciencies, artes..., tomu 33, páxs. 284 y 285.
  4. ↑ https://www.academia.edu/11944899/Documentos_referentes_a_la Orde_d'el_Tois%C3%B3n_d'Oru conteníos_en_la canciller%C3%ADa_de_los reis_de_Arag%C3%B3n
  5. ↑ Etimoloxíes de Chile. «Toisón». Consultáu'l 20 de xunu de 2014.
  6. ↑ Gebelein, Helmut (2007). Secretos de la alquimia, páx. 90. Llibru online
  7. ↑ Documentu del Muséu Cerralbo escritu por Manuel del Rei Rodríguez, llicenciáu n'Historia del Arte (2010). «Luca Giordano y el Casón del Bon Retiru». Consultáu'l 20 de xunu de 2014.
  8. ↑ Muséu del Prado. «orde-del-toison-de-oru/ La fundación de la Orde del Toisón d'oru». Consultáu'l 20 de xunu de 2014.
  9. ↑ Blasoneshispanos.com. «Insigne Orde del Toisón d'Oru».
  10. ↑ 10,0 10,1 Magai, Andrés (2013). «Lugar con historia. La Cámara de l'Ayalga de Viena: Un viaxe pola Historia d'Europa». CLÍO. Revista d'Historia. (138):  páxs. 56-63. 
  11. ↑ Vilà, Lara (2007). «Virgilio y la construcción simbólica del poder na Renacencia». Propaladia (1). Archivado del original el 2013-11-02. https://web.archive.org/web/20131102093255/http://www.propaladia.com/articulo.php?id=10. Consultáu'l 2018-02-04. 

Bibliografía

editar
  • Weltliche und Geistliche Schatzkammer. Bildführer. Kunsthistorischen Museum, Vienna. 1987. ISBN 3-7017-0499-6
  • Fillitz, Hermann. Die Schatzkammer in Wien: Symbole abendländischen Kaisertums. Vienna, 1986. ISBN 3-7017-0443-0
  • Fillitz, Hermann. Der Schatz des Ordens vom Goldenen Vlies. Vienna, 1988. ISBN 3-7017-0541-0
  • Boulton, D'Arcy Jonathan Dacre, 1987. The Knights of The Crown: The Monarchical Orders of Knighthood in Later Medieval Europe, 1325–1520, Woodbridge, Suffolk (Boydell Press),（revised edition 2000）

Enllaces esternos

editar


Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Orde_del_Toisón_d%27Oru&oldid=4300283»