Australia Occidental
Australia Occidental (inglés: Western Australia ) ye unu de los seis estaos que, xunto colos dos territorios continentales y los seis insulares, conformen la Mancomunidá d'Australia. La so capital y ciudá más poblada ye Perth. Ta allugáu al oeste del país, llindando al este col Territoriu del Norte y Australia Meridional y nes demás direiciones col océanu Índicu —concretamente al nordeste col mar de Timor y al sureste cola Gran Badea Australiana. Con 2 525 500 km² ye'l mayor estáu o territoriu del país, y con 2 410 600 habs. en 2012, el cuartu más pobláu, tres Nueva Gales del Sur, Victoria y Queensland.
Cubre'l terciu occidental del país continente. Ye tan estensu, que si fuera un estáu independiente sería'l décimu país más grande del mundu. Llenda con Australia Meridional y el Territoriu del Norte. Na so capital Perth viven les dos terceres partes del total del estáu. Dende'l puntu de vista económicu ye un estáu mineru con delles árees vitivinícolas.
Historia
editarLos primeros europeos en llegar a les costes d'Australia Occidental fueron el holandeses, quien, en busca d'una ruta a les indies de les especies, viaxaron per debaxo de los 40º de longitud sur, atopando les costes australianes, onde munchos d'ellos llancaron los sos barcos a partir del sieglu XVII. Munchos d'estos náufragos convirtiéronse depués n'habitantes fixos d'estes tierres. Depués, nos primeros años del sieglu XIX, tanto franceses como ingleses percorrieron la zona, estableciendo dellos pequeños asentamientos.
Implantación británica
editarL'establecimientu na zona yera fundamental para Inglaterra con cuenta d'aposta-y los nuevos territorios a Francia. Foi asina qu'en 1829 el capitán James Stirling al mandu de un pequeñu contingente de ciudadanos llibres, establecer a unos 16 km de la boca del ríu Swan (n'inglés cisne, bautizáu asina pola gran cantidá de cisnes negros qu'hai na zona), en cantu del monte Eliza. Mientres los primeros años el choque colos nativos del llugar foi constante.
Esta colonia, Perth, foi la primera empecipiada por ciudadanos llibres, hasta qu'en 1849 empezaron a llegar los primeros prisioneros británicos dende otros llugares del continente, que s'encargaríen de la construcción, ente otres coses, de los edificios públicos. Munchos d'esos edificios entá tán en funcionamientu.
En 1890 afayóse oru en Coolgardie, a unos 500 km de Perth, lo que provocó una inmensa migración de xente en busca d'estes riqueces, faciendo crecer notablemente la población estable. Darréu cuando la guerra afaraba Europa, hubo una nueva folada inmigratoria.
Gobiernu y política
editar
Na so ciudá capital, Perth, asitiada a veres del ríu Swan, viven 1,5 millones de persones, ye dicir les dos terceres partes de los habitantes del estáu.
Australia Occidental llogró l'autonomía en 1889 con una Cámara del Parllamentu bicameral, con sede en Perth y compuesta por una Asamblea Llexislativa (cámara baxa) y un Conseyu Llexislativu (cámara alta). El sufraxu ye universal y obligatoriu pa tolos ciudadanos australianos mayores de 18 años d'edá residentes n'Australia Occidental.
Cola federación de les colonies australianes en 1901, Australia Occidental pasó a ser un estáu de la federación. Esto supunxo la cesión de ciertos poderes al gobiernu de la Mancomunidá, acordies cola Constitución. A pesar de que tolos poderes que nun fueren espresamente cedíos a la Mancomunidá permanecen nel estáu, col tiempu la Mancomunidá foi estendiendo los sos poderes gracies al control qu'exerz sobre los impuestos y el financiamientu.
El poder executivo ye exercíu pol Primer Ministru del estáu y los sos ministros. Dende 2017, el Primer Ministru ye Mark McGowan, del Partíu Llaborista.
Economía
editarAustralia Occidental ye un estáu mineru, qu'apurre'l 25% del ingresu nacional. Estrayer oru, carbón, mineral de fierro y diamantes, ente otros.
Tamién esisten árees vitivinícolas, en Perth y Swan Valley, qu'espolleten gracies al escelente clima y suelu pa esti cultivu.
Xeografía
editarLa capital del estáu ye la ciudá de Perth na parte meridional de la mariña oeste. Otres ciudaes importantes son Bunbury, Fremantle, Kalgoorlie, Albany, Geraldton, Port Hedland y Broome, anque toes elles abondo menores que Perth.
El territoriu cercanu a la mariña ye relativamente templáu y forestal, anque gran parte del estáu ye templáu y grebu, bien pocu habitáu. La concentración de cuasi tola población del estáu na mariña y la so gran estensión fai que dientro del mesmu tean allugaes dalgunes de les ciudaes más aisllaes de la Tierra.
Parques nacionales
editar
Gran parte del estáu ye grebu, alluga dos ermos: Gibson y Victoria, pero tamién se destacar pola gran cantidá de parques nacionales.
Ente les principales atraiciones del estáu atópense:
- Parque Nacional de Namburg, al norte de Perth, famosu poles sos formaciones de piedra caliar.
- Wave Rock, asitiáu al este de la capital, ye una interesada formación predresa con forma de fola.
- Ningaloo Reef el petón más grande del estáu, asitiáu a veres de la ciudá de Coral Bay, llugar bien apreciáu polos buceadores y santuariu del tiburón ballena.
- Parque Nacional Kalbarri, llugar de grandes cantiles formaos pelos ríos.
- Parque Nacional de Purnululu, asitiáu al norte del estáu onde s'atopen unes interesaes llombes en forma de conu, na zona conocida como Bungle Bungle Range.
Clima
editarLa esquina suroeste d'Australia Occidental ye relativamente templada y tuvo bastante forestada, incluyendo grandes montes del karri, unu de los árboles más altos nel mundu. Esta rexón agrícola d'Australia Occidental atopar nos nueve principales hábitats terrestres de biodiversidá terrestre, con una más alta proporción d'especies endémiques que la mayoría d'otres rexones equivalentes. Gracies a la Corriente de Leeuwin marina costera numberar nos seis principales rexones de biodiversidá marina, teniendo'l más austral petón de coral del mundu.
El permediu d'agua añal varia de 300 milímetros na llende de la rexón del Petrina de trigu (Wheatbelt) hasta 1,400 milímetros nes árees más húmedes cerca de Northcliffe, pero nos meses de payares a marzu la evaporación entepasa a les precipitaciones, y xeneralmente ye bien secu. Les plantes tienen que tar afeches a esto asina tamién como a la estrema probeza de los suelos. Un mayor amenorgamientu nes agües d'iviernu reparar dende mediaos de los 1970s, con un gran númberu d'eventos d'agua estremo nos meses de branu.[1]
Los cuatro quintos del estáu ye semiárido o desiertu y ta llixeramente habitáu yá que hai una significativa actividá minera. L'agua añal promedia los 200–250 milímetros, la mayoría de la cuál asocede nos bastiazos enchentes esporádicos rellacionaos a eventos ciclónicos nos meses de branu.
Una esceición a esto son les rexones tropicales del norte. El Kimberley tien un clima monzónicu desaxeradamente caliente con un permediu d'agua añal bazcuyando ente los 500 a 1,500 milímetros, pero hai una gran estación ensin agua dende abril a payares. Ochenta y cinco per cientu de la escorrentía asocede nel Kimberley, pero porque se da en violentos llenes y pola insalvable probeza de los suelos xeneralmente superficiales, la única área que se desenvolvió a lo llargo del ríu Ord.
L'escurrimientu de nieve nel estáu ye rara, y ye típica solo na Cordal Stirling cerca d'Albany, yá que ye la única cadena montascosa lo suficientemente al sur y col altor necesariu. Más raramente, la nieve puede cayer cerca de la Cadena Porongurup. La nieve fuera d'eses árees ye un eventu escepcional; usualmente asocede nes árees montascoses del suroeste d'Australia. La más estensa nevada de baxu altor asocedió'l 26 de xunu de 1956 cuando la nieve reportar en Perth Hills y otros suburbios cercanos de Perth. Sicasí, entá nel Cordal Stirling, les nevaes raramente entepasen los 5 cm y raramente asitia por más d'un día.[2]
La más alta temperatura de 50.5 °C foi rexistrada en Mardie, Pilbara, a 61.6 quilómetros de la Islla Barrow el 19 de febreru de 1998. La más baxo temperatura rexistrada foi de -7.2 °C nel Observatoriu d'Aves Eyre el 17 d'agostu de 2008.[3]
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ «How estreme south-west rainfalls have changed». Indian Ocean Climate Initiative. Consultáu'l 3 d'avientu de 2009.
- ↑ Snow in Western Australia: About Snow in WA Archiváu 2011-05-11 en Wayback Machine, Consultáu'l 3-12-2009
- ↑ «Rainfall and Temperature Records: National». Bureau of Meteorology. Consultáu'l 3 d'avientu de 2009.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Australia Occidental.- Páxina oficial d'Australia Occidental. (N'inglés).
- Parllamentu d'Australia Occidental. (N'inglés).
- Ministeriu del Mediu Ambiente y del Caltenimientu d'Australia Occidental. (N'inglés).
- WaveRock.com.au. (N'inglés).
Datos: Q3206- Multimedia: Western Australia